Đến hẹn lại lên, mỗi khi con nước tràn bờ, những cánh đồng lăn tăn ánh nước cũng là thời điểm nghề đặt trúm lươn đồng vào “vụ” chính. 

Năm nay, lượng mưa khá nhiều khiến cho mực nước trên các cánh đồng đến giữa con trăng tháng 10 âm lịch vẫn còn sâu hút. 

Nghề đặt trúm lươn đồng cũng vì thế mà duy trì kéo dài thời gian hoạt động. Khi ánh tà dương bắt đầu khuất dần theo mấy bụi tre phía chân trời, những người làm nghề đặt trúm lươn cũng tất bật chuẩn bị trúm để “hành nghề”.

Ống trúm bẫy lươn đồng làm bằng thân cây tre hoặc ống nhựa dài khoảng 1m, một đầu làm miệng trúm, đầu kia được bịt kín. 

Miệng ống trúm bẫy lươn đồng có một cái hom được làm từ những nan tre mỏng kết hình nón lá hướng vào lòng trúm, được cố định với thân trúm bằng một xiên tre hay thanh sắt.

Đầu kia của trúm có khoan lỗ nhỏ để lấy không khí cho lươn đồng “thở” khi đã vào bên trong trúm. Sau khi đặt mồi bằng giun đất băm nhỏ trong hom, hoặc nhái, cá nướng thì người ta mang ống trúm ra bờ ruộng, bờ sông, kênh mương, ao hồ… để đặt. 

Kỹ thuật đặt trúm lươn đồng cũng đơn giản, thân trúm để theo một góc nghiêng, miệng trúm cố định dưới đáy bùn, còn đầu có phần lỗ thở cho lươn thì để nổi khỏi mặt nước. 

Lươn đi đồng ăn ban đêm, nghe mùi tanh của mồi dẫn dụ, chúng mon men ăn rồi chui tọt vào phía trong hom trúm.

Anh Trần Hoài Anh, xã Ninh Quới A, huyện Hồng Dân (tỉnh Bạc Liêu), người có thâm niên làm nghề đặt trúm lươn đồng cho biết, muốn bắt được nhiều lươn đồng bằng trúm thì phải tìm hiểu trước khu vực thả trúm. 

Những nơi lươn đồng hay làm “mà” (hang trú ngụ) là lớp bùn đất mềm sát bờ cỏ ngập nước, gốc tre, bụi cây mấp mé ao hồ, sông suối. 

Đặt trúm lươn đồng những khu vực này dễ bắt được lươn to bự, có con lươn đồng nặng gần nửa ký. Theo anh Hoài Anh, nghề đặt trúm lươn đồng thích nhất là lúc đi dỡ trúm. 

Sau khi đổ nước ra khỏi ống, thấy hơi nặng tay hơn lúc bình thường, xốc nhẹ, nghe tiếng “ọc ạch” bên trong trúm là có lươn. 

Rắn mò vào trúm tấn công và ăn lươn đồng rồi mắc kẹt luôn trong đó. Lươn đồng là món khoái khẩu và không phải là đối thủ của các loại rắn. 

Khi trước, mỗi người có 40 - 50 ống trúm lươn bằng tre, đi đặt bằng xuồng, một ngày kiếm 5 - 10kg lươn đồng rất dễ dàng. 

Còn bây giờ, mỗi người sắm 20 - 30 ống trúm bằng nhựa, chở xe đạp, xe máy cồng kềnh nhưng cũng chỉ kiếm được 3 - 4kg lươn đồng (tương đương với 450.000 đồng). 

Lươn đồng tự nhiên càng ngày càng ít, nên có lẽ trong một ngày không xa, sẽ mai một nghề đặt trúm lươn”, anh Hoài Anh tâm sự.

Dân theo nghề đặt trúm lươn có câu “Cá chết vì đăng, lươn chết vì mồi”, do đó, người đặt trúm rất chú ý đến mồi, mồi ngon, hấp dẫn mới dụ được lươn chui vào “cửa tử”. 

Mỗi đầu ống trúm có một miệng hom đan bằng tre, hom là cái bẫy dụ những con lươn háu ăn. Trước đây, miệt vườn còn nhiều cá tôm, lươn, rắn, ếch… nghề đặt trúm lươn rất thịnh hành, giúp nhiều gia đình xóa đói giảm nghèo. 

Trúm lươn đặt quanh năm, thuận lợi nhất là đặt trúm lươn vào mùa mưa. Nhưng muốn bắt được nhiều lươn đồng, người trong nghề phải biết đặt lúc nào, đặt ở đâu. Thông thường ban ngày lươn trú dưới bùn, đêm ngoi lên kiếm ăn.

Loại mồi ưa thích của lươn đồng là cá, ốc bằm nhuyễn, hoặc ếch nhái nướng thơm, nhưng đặc biệt là giun đất. 

Anh Nguyễn Văn Tân (xã Ninh Quới, huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu), người gắn bó với nghề trúm trên 10 năm, cho biết: “Nghề đặt trúm lươn đồng tuy vất vả, phải lội mương, lội bùn, dầm mưa dãi nắng nhưng lại là một nghề hấp dẫn, dễ kiếm tiền...".

Theo anh Tân, người có kinh nghiệm đặt trúm lươn đồng, chịu khó mỗi ngày có thể thu nhập 300.000 - 400.00 đồng. Lươn đồng bắt được khỏi phải mang ra chợ, chỉ cần ngồi nhà làm một cú điện thoại là có người đến tận chỗ thu mua.

Theo anh Tân, bí quyết của nghề đặt trúm lươn đồng là mồi và hom. Mồi không thơm ngon lươn không chạy, hom không thông lươn không vào.

Khoảng tháng 8, tháng 9 âm lịch là thời điểm lươn đồng chạy nhiều nhất. Mùa nắng hạn, lươn rút xuống ao hồ, sông rạch, hoặc những nơi có sình lầy, nhiều cỏ rác. 

Người trong nghề bẫy lươn đồng phải biết đường đi chỗ ẩn của lươn mới có thể săn bắt được nhiều. Ở những nơi ruộng sâu, nhiều cỏ, đường nước thông thương, lươn ẩn trú nhiều dễ đánh bắt. 

Một người có khoảng 40 ống trúm, mỗi đêm có thể kiềm từ 2 - 4kg lươn lươn đồng, tùy thời tiết.

Đặt trúm bắt được nhiều lươn đồng, có thêm thu nhập gia đình lúc nông nhàn, dành dụm chi tiêu vào thời điểm năm hết tết đến “gạo tháng Giêng, tiền tháng Chạp”.