“Bảo tàng” văn hóa Tây Nguyên của ông thượng tá

Đam mê văn hóa Tây Nguyên

Nhiệt tình, đam mê và đặc biệt là am hiểu về văn hóa, phong tục của các dân tộc thiểu số Tây Nguyên là điều mà phóng viên cảm nhận được khi lần đầu trò chuyện với thượng tá Đặng Minh Tâm.

Đến Lâm Đồng làm nhiệm vụ truy quét fulro năm 1978 tại Tiểu đoàn 1, Cục Cảnh sát bảo vệ (Bộ Nội vụ), thượng tá Đặng Minh Tâm sớm có cơ hội được tiếp cận văn hóa của người dân tộc thiểu số bản địa Tây Nguyên. Ngoài thời gian chiến đấu, ông Tâm còn có nhiệm vụ phát động quần chúng nhân dân tham gia cách mạng tại các huyện Lạc Dương, Đơn Dương, Lâm Hà, Đức Trọng (tỉnh Lâm Đồng).

Đến năm 1985 ông Đặng Minh Tâm được điều đi công tác ở các vùng biên giới của tỉnh Gia Lai như Hà Bầu, Làng Bông, Chư Sê, Sa Thầy... Có thời gian làm việc, sinh hoạt, ăn cùng, ở cùng người dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên và đặc biệt là có thể nói thành thạo tiếng K'Ho và Gia Rai nên ông Tâm dễ dàng tiếp cận văn hóa truyền thống của người bản địa.

"Trong thời gian sống cùng người bản địa Tây Nguyên, tôi đã rất thích và để ý tìm hiểu về văn hóa, phong tục của người dân. Khi đó, tôi cũng được người dân quý mến tặng một số món đồ sinh hoạt và văn hóa của dân tộc họ. Đến khi chuyển về làm việc tại Công an tỉnh Lâm Đồng, những khi rảnh tôi lại trở về thăm những nơi đã chiến đấu, công tác, thăm đồng đội… Chính các đồng đội năm xưa là những người đã hướng dẫn, giúp đỡ tôi sưu tầm thêm những món đồ đặc sắc của đồng bào các dân tộc ở Tây Nguyên".

Đến nay, sau khoảng 40 năm sưu tầm, nghiên cứu, thượng tá Đặng Minh Tâm đã có khoảng 30.000 hiện vật, chủ yếu gồm: Trang sức đồng bào Tây Nguyên, dụng cụ sản xuất, dệt thổ cẩm, nhạc cụ truyền thống, bộ sưu tập đồ rèn, bộ sưu tập dụng cụ săn bắn, bộ sưu tập về văn hóa lễ hội.

Mỗi hiện vật là một kỷ niệm đáng nhớ

Dẫn phóng viên vào căn phòng rộng với hàng nghìn hiện vật, ông Tâm chia sẻ: "Những đồ dùng, vật dụng của người dân tộc thiểu số Tây Nguyên được tôi chia ra, sắp xếp tại các khu vực khác nhau. Mỗi món đồ là một kỷ niệm đáng nhớ với tôi". Theo lời ông Tâm, có món đồ gắn với cả tính mạng của ông.

Một lần, ông Tâm được người bạn thân ở huyện Đức Trọng (Lâm Đồng) tên là K'Ten giới thiệu có một cây ná dài 2m của người Ra Glai ở chân đèo Sông Pha thuộc tỉnh Ninh Thuận. Ông nhờ người bạn này dẫn đi tìm hiểu ngay. Chuẩn bị thức ăn, thuốc lá, dầu nóng, quần áo... rồi họ lên đường. Sau khi người bạn dân tộc thiểu số làm "phiên dịch viên" trao đổi với chủ nhân về mục đích muốn nhận cây ná của ông Tâm, ông đã được trao cho cây ná ấy. Trên đường về cách làng người Ra Glai khoảng 80km, trời gần tối rồi thì người bạn K'Ten mới nói "cây ná này chưa phải là lớn nhất, cái lớn nhất nằm ở trong rẫy kia".

Hôm sau ông Tâm trở lại nhà người dân tộc Ra Glai nọ, chưa tiếp cận được cây ná lớn nhất nhưng ông thu nhận được 3 món đồ quý: Một cái trống bằng lõi cây, một cái chiêng, một cái xà gạc. Hôm đó, cả chủ và khách đều uống khá say. Tỉnh rượu, khi ông Tâm đang thu xếp đồ đạc chuẩn bị ra về thì con trai chủ nhà cũng về đến nhà. Anh ta nói "những thứ đồ này quý lắm nha, không bán được đâu". Nói rồi anh ta mang 3 món đồ vào nhà treo lên chỗ cũ. "Lúc đó tôi thấy họ nói chuyện với nhau bằng tiếng bản địa. Một hồi sau đó, họ nghĩ tôi là người xấu nên phải xem bói" - ông Tâm kể.

Sau đó, gia đình người Ra Glai bắt một con gà rồi đem đi luộc. Nếu rút phần mỏ dưới của con gà ra mà không có thịt dính thì ông Tâm là người xấu, nếu còn thịt dính lại thì không sao. "Rất may là họ luộc gà vừa chín tới, khi rút mỏ dưới ra vẫn còn hai cục thịt lớn. Nếu không, có lẽ tôi đã bị "xử" ngày hôm đó" - ông Tâm vui kể lại. 

×