Giáo sư Trần Thanh Vân: "Tôi quay về đây là để giúp đỡ Việt Nam". Ảnh: Dũ Tuấn.

Bình Định từng hứa dời cả trụ sở ủy ban!

Cách đây hơn 10 năm, ngày 5/8/2008 cuộc trò chuyện lịch sử diễn ra tại Văn phòng UBND tỉnh Bình Định giữa vợ chồng GS Trần Thanh Vân, Chủ tịch Hội Gặp gỡ Việt Nam và GS Lê Kim Ngọc với lãnh đạo tỉnh để bàn bạc hình thành dự án Trung tâm Quốc tế khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE).

Có lần, thể hiện sự cầu thị của chính quyền, ông Vũ Hoàng Hà, cựu Chủ tịch UBND, cựu Bí thư Tỉnh ủy Bình Định từng khẳng định: “Nếu các giáo sư cần, có thể lấy trụ sở của Văn phòng UBND tỉnh để làm trung tâm, tôi sẽ dời trụ sở đi nơi khác”.

Vợ chồng GS Trần Thanh Vân trình bày, có rất nhiều nơi đề nghị nhưng ông muốn làm việc một cách khoa học, tìm hiểu nhiều nơi rồi mới định đoạt tùy theo tình thần hợp tác của các lãnh đạo ở các nơi. Quy Nhơn là 5 nơi ở miền Nam mà giáo sư để ý và muốn tìm hiểu.

Ông Vũ Hoàng Hà - người quyết tâm giữ chân giáo sư Vân đã có câu nói nổi tiếng: “Nếu cần thì thầy có thể lấy trụ sở của Văn phòng UBND tỉnh này để làm trung tâm, tôi sẽ dời trụ sở đi nơi khác”.

Đáp lại, ông Vũ Hoàng Hà nói rằng: “Chúng tôi không dễ gì đưa đất cho Hội của hai giáo sư nhưng tôi nghĩ rằng, dù có nhiều tiền đến đâu đi chăng nữa, tôi cũng không biết tìm ở đâu mà mua và cũng không mua nổi cái mà 2 giáo sư sẽ mang lại, đó là chất xám”.

Lúc này, ông Hà muốn giữ chân vợ chồng giáo sư Vân ở lại, rồi chỉ lên bản đồ tỉnh Bình Định đặt câu hỏi: “Giáo sư muốn vị trí đất nào của tỉnh, chúng tôi sẽ cấp”.

Giáo sư Vân tìm vị trí bên bờ biển để các nhà khoa học suy ngẫm sáng tạo, ông đi từ Bắc vào Nam và nơi đâu cũng đón tiếp nồng hậu nhưng cuối cùng chọn vùng đất hoang vắng bên bờ biển Quy Hòa (TP.Quy Nhơn) để dừng chân.

“Quy Hòa sẽ trở thành một đô thị khoa học, giáo dục hoạt động hiệu quả, Quy Nhơn là viên ngọc quý về khoa học và trở thành một Princeton của Việt Nam”, giáo sư Vân kỳ vọng.

Trung tâm ICISE nằm tựa mình bên bờ biển Quy Hòa xinh đẹp.

10 năm sau cuộc gặp định mệnh, giữa thung lũng hoang dại và đầy cổ tích Quy Hòa, trung tâm ICISE mọc lên sừng sững đầy hào quang và hy vọng. Chỉ 5 năm đi vào hoạt động (từ năm 2013), ICISE đã từng có hàng chục hội nghị khoa học quốc tế đỉnh cao, nhiều trường hè khoa học chuyên đề thu hút sự tham gia của hơn 3.500 nhà khoa học quốc tế. Trong đó, có 12 nhà khoa học đoạt giải Nobel, 2 nhà khoa học đoạt giải Fields, 2 giáo sư đoạt giải Kavli (giải thưởng cao nhất lĩnh vực thiên văn học) cùng nhiều nhà khoa học danh tiếng khác.

Giáo sư gặp khó, địa phương cũng khổ

Câu chuyện êm đềm ở quá khứ là vậy, giờ đây giáo sư Trần Thanh Vân và trung tâm ICISE lại đang gặp khó khăn do vướng phải chính sách về đất đai.

Rắc rối xảy ra khi 146.611,5 m2 đất đã xây dựng các hạng mục để phục vụ khoa học, giáo dục, môi trường, không kinh doanh, phi lợi nhuận vướng các quy định pháp luật, không thuộc diện được miễn tiền thuê đất. Chi Cục Thuế Quy Nhơn liên tục gửi yêu cầu ICISE nộp tiền thuê đất từ năm 2013 - 2019, với số tiền gần 6 tỉ đồng.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong dịp về thăm vợ chồng giáo sư Trần Thanh Vân.

Để tháo gỡ, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Hồ Quốc Dũng 2 lần gửi văn bản đến Thủ tướng Chính phủ cùng nhiều Bộ, ngành đề nghị miễn tiền thuê đất cho diện tích phục vụ khoa học trên của ICISE.

Theo ông Dũng, dự án ICISE là mô hình mới, có tính đặc thù riêng, chủ yếu phục vụ nghiên cứu khoa học, chủ đầu tư dự án (Công ty TNHH Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành) là doanh nghiệp chủ yếu hoạt động phục vụ nghiên cứu khoa học, không có lợi nhuận nên thời gian qua gặp không ít khó khăn về tài chính. Vì vậy, UBND tỉnh Bình Định đề nghị Thủ tướng xem xét, cho phép vận dụng doanh nghiệp nêu trên là doanh nghiệp hoạt động khoa học công nghệ để được miễn tiền thuê đất.

Giáo sư Vân cho rằng, trung tâm ICISE là mô hình của một cơ quan phi chính phủ không vì lợi nhuận, phục vụ và đóng góp cho khoa học, giáo dục của Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn chưa được hưởng chính sách miễn tiền thuê đất, vì loại hình hoạt động này quá mới, không có trong danh mục ưu tiên.

“Chúng tôi mong mỏi các cơ quan chức năng xem xét, tạo điều kiện cho ICISE được hưởng một số chính sách đặc thù để có thêm nguồn lực hoạt động”, giáo sư Vân đề nghị.

Giáo sư Vân khẳng định, lúc  mới có ý tưởng dự án, ông tin tưởng tuyệt đối lời hứa của lãnh đạo Bình Định từ thời ông Vũ Hoàng Hà là tỉnh sẽ miễn tiền thuê đất và hỗ trợ tối đa cho các hoạt động của dự án đối với phần đất liên quan đến hoạt động giáo dục, khoa học.

Trung tâm ICISE là mô hình hoàn toàn mới phục vụ khoa học, giáo dục ở Việt Nam.

“Lãnh đạo tỉnh rất ủng hộ nhưng lại vướng quy định nên chưa thể khai thông mọi chuyện. Năm 2008, nếu chủ tịch tỉnh không hứa cấp đất mà cho thuê đất thì chúng tôi dễ dàng chấp nhận hơn, còn bây giờ mọi lời hứa tôi sẽ quên hết. Không đòi hỏi, cũng không muốn mắc nợ, về đây chỉ để giúp Việt Nam, còn nếu phải tranh chấp thì chúng tôi sẵn sàng ra đi”, giáo sư Vân nói.

Ngoài ra, theo giáo sư Vân ông cũng đang gặp phải ‘rắc rối’ liên quan đến việc xây dựng khách sạn mang tên Vì khoa học (nằm ngoài diện tích đất phục vụ khoa học và đã nộp tiền thuê đất 50 năm), bởi vướng các quy định pháp luật hiện hành.

Khi phóng viên đặt câu hỏi: “Khó khăn nào cũng có cách để giải tỏa, ngay lúc này có những chuyện lại nằm ngoài thẩm quyền xử lý của chính quyền Bình Định, kể cả Bí Thư, Chủ tịch UBND tỉnh, vậy giáo sư có tính đến phương án tiếp xúc với lãnh đạo Chính phủ để nêu khó khăn”, giáo sư Trần Thanh Vân trả lời thẳng thắn: “Làm khoa học thì tinh thần mới là quan trọng, trong trường hợp của chúng tôi sẽ chấp nhận thực hiện theo sự thật”.

×