"Bát canh dông nấu với dưa hồng, ở bưng bà Tùng mẹ tám nuôi quân. Hàm Thuận xưa nơi cha tiến bước, Hàm Thuận Nam nay con lên đường …". 

Mấy câu hát ấy cứ văng vẳng bên tai tôi khi mà mùa hè nóng nực sắp về trên mảnh đất quê tôi. Ở một vùng đất bưng thuộc huyện Hàm Thuận Nam (tỉnh Bình Thuận), phần phía trên là toàn đất cát, phần dưới là sình lầy, có nước quanh năm. 

Đặc biệt là vào mùa khô sau Tết Nguyên đán, ra giêng những triền cát pha đất dọc theo bưng rất hợp trồng cây dưa hồng...

Ngày tôi còn nhỏ, cứ sáng sáng, chiều chiều theo ba gánh những xô nước tưới cho dưa và mong tới ngày dưa hồng lớn lên, bỏ ngọn, ra hoa kết trái để nấu canh ăn. 

Dưa hồng quê tôi có thể nấu với nhiều thứ, nhưng dưa hồng nấu với thịt con dông cát mới là số một. 

Vào mùa hè nắng nóng, tôi thường theo ba đặt bẫy, đào bắt loài dông cát. Những chú dông hương chúng tôi bắt được mang về để mẹ nấu dưa hồng ăn cơm thì ngày đó cơm không còn một hột, canh cũng không còn một giọt.

Canh dông nấu với dưa hồng nghe đơn giản nhưng thực sự phải rất khéo. Ta băm nhuyễn thịt dông, cho dầu lên bếp tao thịt với củ hành hương giã nhỏ, một ít nước mắm, tỏi, đường, tiêu, đợi thịt dông chín, băm dưa hồng thẳng vào nồi thịt tao, khỏi phải cho nước, nước dưa hồng ngon hơn. 

Chỉ đơn giản vậy rồi cho sôi trên bếp khoảng một, hai dạo, bắc nồi canh xuống khi miếng dưa vẫn còn màu đục, đậy nắp lại đến khi ăn múc ra tô, miếng dưa trong là vừa, nếu để sôi trên bếp lâu quá miếng dưa có màu trong, thì đến khi ăn sẽ bị nhão nhoẹt. 

 Đơn sơ là thế, giản dị là thế nhưng sao tô canh dưa hồng nấu với thịt dông của ngày xưa còn ngọt đến tận bây giờ.

Dưa hồng nhà tôi trồng được ngoài cung cấp cho bữa ăn gia đình, sáng sáng mẹ còn đem ra chợ bán kiếm thêm ít tiền để mua cá, mắm, muối phục vụ cho đời sống hàng ngày. Người thành thị không kiếm được thịt dông thì dưa hồng được nấu với cá hay với tôm, thường nấu canh dưa hồng với cá rế (một loại cá nhỏ như cá cơm). 

Dưa hồng nấu với các loại cá như cá nhồng, cá sơn, cá hồn... nấu với cá nào cũng ngon. Người thành thị thường giã tôm khô, hay tôm tươi nấu canh dưa hồng. Tuy nhiên dưa hồng không nấu được với thịt bò, thịt heo vì nồi canh sẽ bị chua. 

 Ngoài nấu canh, dưa hồng còn để muối chua, người ta muối những trái dưa hồng còn non, dưa muối ăn sống cũng được hay kho chung với thịt cũng rất ngon.

Để có bát canh dưa hồng thơm ngọt, ngày xưa ba hay dắt tôi đi bắt con dông cát về cho mẹ nấu cả nhà ăn cơm. Nhớ món canh dông cát nấu dưa hồng, tôi nhớ ba tôi nhiều lắm, mới đó mà ba tôi đã đi xa hơn 10 năm rồi. 

×