Cuối thời nhà Thanh – đầu thời Dân Quốc, dân gian không ai không biết về những kỳ tích của Dương Lộ Thiền, người sáng lập Dương gia Thái cực quyền mà ngày nay nổi tiếng toàn cầu. Một mình ông được cho là có thể đánh bại nhiều võ sư cùng lúc, đưa danh tiếng của Thái cực quyền lên tới đỉnh cao, theo Sohu.

Xuất thân nghèo túng

Dương Lộ Thiền (1799 – 1872) sinh ra tại Quảng Bình phủ, Trực Lệ (nay là huyện Vĩnh Niên, Hàm Đan, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc) trong một gia đình nghèo.

Từ khi còn nhỏ, Dương Lộ Thiền đã yêu thích võ thuật và tỏ ra có năng khiếu. Ông được một số võ sư tại địa phương truyền dạy Hồng quyền của phái Thiếu Lâm. Nhờ vậy, Dương Lộ Thiền có nền tảng võ thuật khá vững vàng.

Theo Sohu, trước khi trở thành võ sư nổi danh, Dương Lộ Thiền phải làm nhiều nghề để kiếm sống. Ông bán than trên phố, làm tiểu nhị (bồi bàn) và mở quầy bán ngũ cốc. Ông được mô tả là người có đôi mắt sáng và đôi tai lớn, giỏi giao tiếp và đối nhân xử thế.

Tương truyền, trong một lần đi ngang qua hiệu thuốc Thái hòa đường của một người họ Trần (quê gốc ở làng Trần Gia Câu, huyện Ôn, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc), Dương Lộ Thiền bắt gặp vụ ẩu đả giữa chủ hiệu thuốc với một khách hàng hung hăng. Chỉ bằng một động tác nhẹ nhàng, chủ hiệu thuốc đã đẩy vị khách đến “kiếm chuyện” văng ra đường.

Dương Lộ Thiền vô cùng ngạc nhiên khi chứng kiến một đòn đánh nhẹ nhàng mà lại có hiệu quả đến vậy. Ông xin bái chủ hiệu thuốc làm sư phụ để học nghệ nhưng được giới thiệu tới gặp Trần Trường Hưng (ở Trần Gia Câu).

Theo Sina, cũng có thông tin cho rằng Dương Lộ Thiền chỉ là người làm công ở hiệu thuốc Thái hòa đường. Ông vô tình chứng kiến vụ ẩu đả giữa chủ hiệu thuốc (họ Trần) với khách hàng và quyết tâm học Thái cực quyền.

Hành trình bái sư

Theo Sina, Dương Lộ Thiền tìm đường tới Trần Gia Câu để học Thái cực quyền nhưng gặp rất nhiều trở ngại. Thái cực quyền của Trần gia không truyền cho người ngoại tộc. Để theo học, Dương Lộ Thiền phải giả làm người hầu trong nhà Trần Trường Hưng.

Dân gian còn lưu truyền rằng Dương Lộ Thiền đóng giả thành người ăn xin bị câm để tiếp cận và được Trần Trường Hưng cho làm người hầu trong nhà. Sau khi được thu nhận, Dương Lộ Thiền bí mật học Thái cực quyền từ Trần Trường Hưng.

Theo Sina, một đêm oi bức, Dương Lộ Thiền không ngủ được. Chợt nghe thấy nhiều tiếng hô vang từ xa vọng tới, ông lần theo tiếng hô, tới sân sau đã thấy Trần Trường Hưng đang dạy các bài võ bí truyền cho đệ tử. Kể từ đó, Dương Lộ Thiền thường lén xem thầy Trần dạy võ rồi âm thầm luyện tập.

Một lần, Dương Lộ Thiền vô tình đánh ngã một đệ tử trong Trần Gia Câu và bị Trần Trường Hưng bắt gặp. Bị gặng hỏi, Dương Lộ Thiền thật thà kể lại chuyện phải giả làm người hầu và lén học võ công của Trần Trường Hưng. Cảm động, thầy Trần phá lệ và nhận Dương Lộ Thiền làm đệ tử.

Tư tưởng cởi mở của Trần Trường Hưng có ảnh hưởng rất lớn tới Dương Lộ Thiền sau này. Khi ông đơn giản hóa các chiêu thức của Thái cực quyền và chỉ dạy cho bất cứ ai muốn học, không kể đó là quan lại, quý tộc hay thường dân, theo Sina.

Sau vài năm học Thái cực quyền, Dương Lộ Thiền về quê nhà ở Quảng Bình phủ và mở võ đường. Nhiều võ sư trong vùng đến thách đấu, Dương Lộ Thiền bị đánh bại.

Không nản lòng, Dương Lộ Thiền tìm tới Trần Gia Câu và tiếp tục học võ. Qua vài năm, Dương Lộ Thiền trở về quê và lần này ông đánh bại tất cả đối thủ đến thách đấu, mặc dù không dễ dàng.

Biết rằng tài nghệ vẫn chưa tinh, Dương Lộ Thiền tới Trần Gia Câu lần thứ ba. Xúc động trước tấm lòng chân thành và niềm đam mê võ thuật của họ Dương, Trần Trường Hưng đem hết bí mật của môn Thái cực quyền truyền cho học trò. Từ đó, võ công của Dương Lộ Thiền nức tiếng ở Trực Lệ. Ông mở võ đường và đánh bại tất cả võ sư đến thách đấu. Tương truyền, khi phát kình lực, Dương Lộ Thiền có thể đánh đối thủ văng xa hơn 3 mét.

Theo Sohu, Dương Lộ Thiền theo học Trần Trường Hưng suốt 18 năm. Khi trở nên có tiếng tăm trong làng võ, ông đã khoảng 40 tuổi.

Thi thố ở Bắc Kinh

Mở lò võ ở Trực Lệ chưa lâu, Dương Lộ Thiền được một người bà con xa đang làm quan ở Bắc Kinh giới thiệu tới nhà họ Trương làm vệ sĩ. Cũng có thông tin cho rằng vì Dương Lộ Thiền đánh người bị thương nặng ở Trực Lệ, nên phải trốn đến Bắc Kinh để tránh kiện tụng, theo The Paper.

Họ Trương là tay phú hào nức tiếng ở Bắc Kinh, gia tài lớn, có nhiều cửa hàng. Trong nhà họ Trương thuê khoảng 20 võ sư, vừa giúp việc vừa làm vệ sĩ cho chủ nhân.

Bấy giờ, Từ Hi Thái hậu nắm quyền nhà Thanh, xã hội nhiễu nhương, nạn trộm cướp hoành hành khiến tình hình ở Bắc Kinh bất ổn. Các nhà giàu ở Bắc Kinh đua nhau thuê vệ sĩ, mời võ sư danh tiếng về dạy cho con cháu và kết thân với võ quan. Trong nhóm vệ sĩ nhà họ Trương, Dương Lộ Thiền là người có võ công nổi bật nhất.

Một lần nhà họ Trương mở tiệc, mời 3 võ sư nổi tiếng bậc nhất Bắc Kinh đến dự. Trong bữa tiệc, 3 võ sư thấy thân hình Dương Lộ Thiền nhỏ gầy, tỏ ý coi thường. Một người cất tiếng hỏi: “Thái cực quyền không biết có đánh được người không?”. Dương Lộ Thiền tức giận đáp: “Thái cực quyền chỉ có thiết nhân (người sắt), mộc nhân (người gỗ) là không đánh được. Người bằng xương bằng thịt thì không chịu nổi”.

3 võ sư lập tức đứng dậy đòi thách đấu với Dương Lộ Thiền.

Người đầu tiên xông tới, bị Dương Lộ Thiền đánh văng xa mấy mét. Hai võ sư còn lại cùng xông lên cũng bị ông hạ gục chỉ sau vài chiêu.

Sau cuộc tỉ thí này, danh tiếng của Dương Lộ Thiền nổi khắp kinh thành. Nhiều võ sư tìm đến thách đấu, nhưng không ai thắng được ông. Dương Lộ Thiền được mệnh danh là “Dương vô địch”, theo The Paper.

Theo The Paper, để có thể một mình đánh 3 võ sư thể hình cao lớn hơn, Dương Lộ Thiền đã vận dụng nguyên lý “tứ lượng địch thiên cân” (bốn lạng địch ngàn cân) của Thái cực quyền. Đặc trưng của nguyên lý này là “mượn lực đấu lực”, “lấy nhu khắc cương” rất tinh diệu.

Sau một thời gian làm vệ sĩ ở nhà họ Trương, Dương Lộ Thiền được mời tới dạy võ ở phủ Đoan vương gia (Ái Tân Giác La Tải Y), thân tín của Từ Hi Thái hậu. Đoan vương gia và tổng quản của ông – Vương Lan Đình – đều là người đam mê võ thuật và rất coi trọng tài năng của Dương Lộ Thiền, theo Sina.

Thời gian Dương Lộ Thiền dạy quyền cước ở phủ Đoan vương, hầu hết đệ tử của ông là hoàng thân quốc thích, quan lại. Họ sống trong nhung lụa từ nhỏ, cơ thể gầy yếu và nhiều bệnh tật. Cân nhắc đến thể chất của những người này, Dương Lộ Thiền đã tìm cách đơn giản hóa các chiêu thức của Thái cực quyền, khiến môn võ này trở nên tinh gọn, uyển chuyển hơn. Đây là nền tảng của bài Thái cực quyền 24 thức được luyện tập phổ biến tại các câu lạc bộ dưỡng sinh ngày nay.

Dưới sự tiến cử của Đoan vương, Dương Lộ Thiền còn từng có thời gian giữ chức giáo luyện (thầy dạy võ) cho quân Bát kỳ (8 cánh quân của nhà Thanh). Tuy nhiên, theo yêu cầu của Đoan vương, Thái cực quyền của Dương Lộ Thiền chỉ được dạy cho người Mãn Châu, không được truyền cho binh lính người Hán.

Theo Sohu, thời gian Dương Lộ Thiền làm võ sư tại Đoan vương phủ, ông còn từng tỉ thí với Đổng Hải Xuyên – cao thủ môn Bát quái chưởng và là võ sư mạnh bậc nhất Trung Quốc bấy giờ.

Trước sự chứng kiến của Đoan vương, 2 cao thủ tung hết sức chiến đấu, nhưng kết quả sau nhiều hiệp vẫn là hòa. Đổng Hải Xuyên và Dương Lộ Thiền từ đó kết làm bạn thân.

Có chuyện kể rằng, để thử thách Dương Lộ Thiền, Đổng Hải Xuyên bắt một con chim sẻ và đặt vào tay họ Dương. Hiểu ý bạn, Dương Lộ Thiền mỉm cười và đặt con chim vào lòng tay. Điều kỳ lạ là dù ông mở bàn tay hết cỡ, con chim vẫn không thể bay ra ngoài. Đổng Hải Xuyên thấy vậy vô cùng khâm phục.

Câu chuyện này đến nay vẫn còn được lưu truyền trong giới võ thuật Trung Quốc phản ánh quan niệm về võ công đạt đến cảnh giới “chí nhu”, theo Sohu.

Di sản

Trước khi Dương Lộ Thiền qua đời (1872), Thái cực quyền của ông được truyền lại cho 2 người con trai là Dương Ban Hầu (1837 – 1892), Dương Kiện Hầu (1839 – 1917).

Đến thời Dương Trừng Phủ (1883 – 1936), con trai của Dương Kiện Hầu, Thái cực quyền do Dương Lộ Thiền truyền lại được bổ sung, phát triển và trở thành một phái riêng, gọi là Dương gia Thái cực quyền.

Hiện nay, Dương gia Thái cực quyền, đặc biệt là bài Thái cực quyền 24 thức, được giảng dạy tại nhiều nơi trên thế giới như Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ, Đức, Canada… Dương gia Thái cực quyền được cho là có tác dụng to lớn đối với sức khỏe và bất cứ ai cũng có thể luyện tập.

Thái cực quyền có thực chiến được không?

Theo The Paper, vào khoảng năm 1950, Ủy ban Thể thao Quốc gia Trung Quốc đã chỉ đạo một số chuyên gia và võ sư biên soạn bài Dương gia Thái cực quyền 24 thức với các động tác đơn giản để đông đảo quần chúng có thể luyện tập, nâng cao sức khỏe.

Bài Dương gia Thái cực quyền 24 thức ra đời và nhanh chóng phổ biến khắp Trung Quốc, thậm chí toàn cầu. Với các động tác chậm rãi, hít thở nhịp nhàng, Dương gia Thái cực quyền 24 thức rất phù hợp để rèn luyện sức khỏe, nhưng cũng xa rời bản chất thực chiến của môn võ.

Năm 2017, việc Từ Hiểu Đông (võ sĩ MMA) đánh bại Ngụy Lôi – người sáng lập phái Thái cực quyền Lôi Công – chỉ trong 10 giây đã gây tranh cãi lớn tại Trung Quốc. Nhiều người cho rằng Thái cực quyền chỉ bao gồm các động tác “múa may” và không có tác dụng khi thực chiến, theo The Paper.

Peter Wayne – chuyên gia nghiên cứu võ thuật tại Đại học Harvard (Mỹ) – cho rằng, Thái cực quyền ngày nay đã chia làm 2 trường phái, dưỡng sinh và đối kháng.

Ông Wayne đánh giá, Thái cực quyền vẫn có hiệu quả khi thực chiến, bằng chứng là Dương Lộ Thiền đã đánh bại nhiều võ sư bằng Thái cực quyền và trở thành một trong những võ sư nổi tiếng nhất lịch sử Trung Quốc.

Theo Sina, khoảng năm 1940, Ngô Công Nghi (võ sư phái Ngô thức Thái cực quyền) và Trần Khác Phu (trưởng môn phái Bạch Hạc ở Hong Kong) đã có trận quyết đấu công khai.

Kết quả trận đấu là hòa, nhưng Trần Khác Phu bị thương khá nặng, máu chảy đầy mặt trong khi Ngô Công Nghi bị thương không đáng kể.

Vào khoảng năm 1950, Wong Seng Yen (võ sư Thái cực quyền) ở độ tuổi 50 đã đánh thắng một đô vật trẻ tuổi hơn. Trước đó, 2 bên đã ký giấy miễn trừ trách nhiệm nếu bị đối phương đánh trọng thương hoặc chết.

Peter Wayne cho rằng, trường hợp của 2 võ sư Ngô Công Nghi và Wong Seng Yen là bằng chứng cho thấy Thái cực quyền vẫn có hiệu quả trong thực chiến.

×