Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 94/2025/NĐ-CP quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Cho vay ngang hàng (P2P Lending) sẽ được thử nghiệm trong 2 năm

Cơ chế thử nghiệm được áp dụng đối với các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới dựa trên ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech), bao gồm chấm điểm tín dụng, chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API) và cho vay ngang hàng (P2P Lending).

Đối tượng áp dụng bao gồm tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (không áp dụng với cho vay ngang hàng), các công ty công nghệ tài chính; các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; khách hàng và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến cơ chế thử nghiệm.

Mục tiêu của cơ chế là thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hiện đại hóa ngành ngân hàng, hướng tới phổ cập tài chính minh bạch, thuận tiện, an toàn, chi phí thấp. Đồng thời, tạo lập môi trường thử nghiệm để đánh giá rủi ro, chi phí, lợi ích của các giải pháp Fintech và hỗ trợ cơ quan quản lý hoàn thiện khuôn khổ pháp lý.

Thời gian thử nghiệm tối đa hai năm kể từ ngày được Ngân hàng Nhà nước cấp Giấy chứng nhận tham gia, có thể gia hạn tùy từng trường hợp. Việc thử nghiệm chỉ được thực hiện trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam và theo phạm vi cụ thể được ghi trong Giấy chứng nhận.

Về nguyên tắc, để đảm bảo tính công bằng, khách quan, công khai và minh bạch, việc xét duyệt các tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm được thực hiện theo các nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, quá trình xét duyệt tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm đảm bảo tính minh bạch về tiêu chí và điều kiện, quy trình đánh giá, lựa chọn.

Hai là, việc được tham gia Cơ chế thử nghiệm không đồng nghĩa với việc tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm sẽ đáp ứng các điều kiện kinh doanh và đầu tư khi pháp luật có quy định.

Ba là, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty Fintech không có nhu cầu tham gia Cơ chế thử nghiệm hoặc chưa được xét duyệt tham gia Cơ chế thử nghiệm hoạt động và tuân thủ theo các quy định của pháp luật hiện hành về doanh nghiệp, đầu tư và pháp luật khác có liên quan.

Kết quả triển khai thử nghiệm giải pháp Fintech được sử dụng làm căn cứ thực tiễn để các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, quy định quản lý liên quan nếu cần thiết.

Theo giới phân tích, Fintech đang tạo ra những thay đổi sâu rộng trong lĩnh vực ngân hàng toàn cầu, và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế. Công nghệ tài chính mới giúp nâng cao hiệu quả hoạt động, mở rộng tiếp cận tài chính và thúc đẩy mô hình kinh doanh đột phá, song cũng đặt ra thách thức lớn trong quản lý rủi ro và bảo vệ người tiêu dùng.

Trong bối cảnh đó, sandbox pháp lý – cơ chế thử nghiệm có kiểm soát – đã trở thành công cụ quan trọng được nhiều quốc gia áp dụng. Sandbox cho phép thử nghiệm các giải pháp Fintech trong phạm vi giới hạn mà chưa cần tuân thủ đầy đủ quy định hiện hành, từ đó giúp cơ quan quản lý đánh giá rủi ro và hoàn thiện chính sách trước khi triển khai đại trà.

Việc Chính phủ ban hành Nghị định 94/2025/NĐ-CP thể hiện cách tiếp cận chủ động trong hỗ trợ đổi mới sáng tạo, xây dựng khung pháp lý linh hoạt, tạo niềm tin cho nhà đầu tư và khuyến khích các công ty Fintech phát triển tại Việt Nam. Đây cũng là cơ hội để các ngân hàng truyền thống hợp tác ứng dụng công nghệ mới, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng sức cạnh tranh.

Bảo vệ người tiêu dùng và hạn chế rủi ro hệ thống

Đối với hoạt động cho vay ngang hàng, theo Nghị định, các công ty cho vay ngang hàng chỉ được cung ứng dịch vụ trong phạm vi thử nghiệm, không được hoạt động với tư cách là khách hàng, không cung cấp biện pháp bảo đảm khoản vay và không hợp tác với công ty cầm đồ trong quá trình thử nghiệm.

Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy, số lượng các công ty có hoạt động hoặc tham gia cung ứng dịch vụ, giải pháp Fintech tại Việt Nam đã tăng nhanh chóng từ khoảng 40 công ty vào cuối năm 2016 lên đến khoảng 200 công ty với nhiều mảng, lĩnh vực hoạt động khác nhau như thanh toán, cho vay ngang hàng, chấm điểm tín dụng, quản lý tài chính cá nhân...

Trong số đó, lĩnh vực cho vay ngang hàng (P2P Lending) có khoảng 100 công ty với nhiều đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài.

Thực tế, hoạt động cho vay ngang hàng đã xuất hiện tại Việt Nam từ nhiều năm nay và trở thành xu thế, nhu cầu tất yếu của cuộc sống. Do đó, việc ban hành quy định thử nghiệm, quản lý là cần thiết. Ông Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn tài chính Trường đại học Kinh tế TP.HCM, kỳ vọng khi đã triển khai cơ chế thử nghiệm cho vay ngang hàng thì các doanh nghiệp không được cấp phép sẽ bị “siết” lại và đẩy lùi được nhiều dịch vụ núp bóng trên thị trường.

TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV cũng cho rằng, việc cấp phép thử nghiệm cung cấp dịch vụ cho vay ngang hàng sẽ hạn chế được tình trạng lợi dụng mô hình này để cho vay lãi suất cao, lừa đảo quá nhiều trong thời gian qua. Sự giám sát của Ngân hàng Nhà nước có thể giúp giảm thiểu các rủi ro liên quan đến các nền tảng cho vay ngang hàng không được kiểm soát đã tồn tại trước đây.

Trước đó, tại tờ trình cơ chế thử nghiệm xin ý kiến, Ngân hàng Nhà nước thừa nhận, sự phát triển nhanh chóng, mở rộng phạm vi của Fintech đã khiến cơ quan quản lý tài chính - tiền tệ của nhiều quốc gia phải đối mặt với những khó khăn, thách thức trong công tác quản lý, giám sát như nguy cơ rửa tiền và tài trợ khủng bố (AML/CFT), đảm bảo an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu người dùng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nhà đầu tư…

Cũng như nhiều cơ quan quản lý trên thế giới, Ngân hàng Nhà nước và một số cơ quan liên quan cũng đang gặp phải những thách thức mới trong công tác quản lý Nhà nước với sự xuất hiện của các công ty Fintech khi chưa có khung pháp lý toàn diện hoặc quy định pháp lý cụ thể để điều chỉnh. Do đó tiềm ẩn rủi ro, hệ lụy tiêu cực trên một số phương diện như cạnh tranh công bằng, ổn định tài chính, an ninh mạng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đơn cử, trong hoạt động P2P Lending nổi lên tại Việt Nam trong giai đoạn gần đây, một số công ty lấy danh nghĩa mô hình P2P Lending lợi dụng sự thiếu kiến thức, hiểu biết của người dân để lừa bịp, gian dối, quảng cáo sai sự thật, hứa hẹn lợi nhuận cao, lãi suất cao để lừa đảo, chiếm đoạt tiền vốn của người dân bỏ tiền đầu tư mô hình cho vay này hoặc lừa dối người vay về lãi suất “thấp”, điều kiện vay ưu đãi trong khi tính và áp dụng mức lãi suất thực tế cao “cắt cổ”, tác động tiêu cực đến cuộc sống của người dân. Một số thỏa thuận giữa các bên tham gia trong mô hình P2P Lending (công ty P2P Lending và nhà đầu tư, công ty P2P Lending và bên thứ ba, công ty P2P Lending và khách hàng vay…) thiếu rõ ràng, minh bạch, thiếu ràng buộc có tính pháp lý, chưa có cơ chế giám sát, hậu kiểm đối với việc sử dụng, quản lý vốn vay đúng mục đích của người đi vay, nên có thể dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện giữa các bên.

Theo ngân hàng Nhà nước, cơ chế thử nghiệm là một trong những công cụ và cách tiếp cận chính sách ưa thích nhất được rất nhiều nước áp dụng để tăng tốc đổi mới sáng tạo, tăng cường cạnh tranh, nâng cao hiệu quả trong ngành ngân hàng - tài chính thông qua việc cho phép thử nghiệm các giải pháp Fintech bằng những giao dịch thật trong một môi trường có kiểm soát, giới hạn về phạm vi, quy mô, thời gian thử nghiệm.

Các giải pháp Fintech tham gia vào Cơ chế thử nghiệm sẽ đặt được dưới sự giám sát thường xuyên, liên tục của cơ quan quản lý ngân hàng - tài chính nhằm hạn chế ở mức thấp nhất rủi ro, hệ lụy phát sinh. Thông tin, dữ liệu, kết quả thử nghiệm đối với các giải pháp tham gia Cơ chế thử nghiệm này sẽ là cơ sở, căn cứ để cơ quan quản lý, giám sát cũng như nhà cung ứng dịch vụ tiềm năng tham gia vào Cơ chế thử nghiệm đánh giá tính khả thi, lợi ích, rủi ro của giải pháp, từ đó đưa ra quyết định, cách thức ứng xử phù hợp tiếp theo.

×