Kênh Vĩnh Tế được xếp hạng di tích lịch sử, trước thời điểm An Giang - Kiên Giang sáp nhập

Theo Cổng Thông tin điện tử tỉnh An Giang, sáng 06/6, tại phường Vĩnh Nguơn, UBND thành phố Châu Đốc tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với Kênh Vĩnh Tế. Các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thường trực Thành ủy, HĐND, UBND, UBMTTQVN thành phố Châu Đốc, phường, xã và đông đảo người dân tham dự.

Kênh Vĩnh Tế được đào thủ công bằng sức người với công cụ thô sơ, trong khoảng 5 năm (1819 – 1824). Đây là công trình quan trọng, có giá trị to lớn về mặt kinh tế, chính trị, quân sự, đặc biệt là trong quan hệ quốc tế. Hiện nay, kênh chạy dọc theo biên giới Việt Nam – Campuchia, từ thành phố Châu Đốc đến huyện Giang Thành (tỉnh Kiên Giang), dài 91km, rộng 25m, sâu 3m.

Phần kênh nằm trên địa bàn tỉnh An Giang khoảng 46,5km. Đoạn đầu kênh tiếp giáp sông Châu Đốc, một bờ thuộc phường Vĩnh Nguơn, một bờ thuộc phường Châu Phú B.

Quyết định 102/QĐ-UBND, ngày 22/1/2025 của UBND tỉnh An Giang đã xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với di tích lịch sử Kênh Vĩnh Tế (phường Vĩnh Nguơn). Trước đó, năm 2024, Kênh Vĩnh Tế được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập “Kênh đào thủ công trong khu vực biên giới dài nhất Việt Nam”.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang Nguyễn Trung Thành chúc mừng Đảng bộ, Nhân dân thành phố Châu Đốc có thêm 1 di tích lịch sử được UBND tỉnh xếp hạng. Đây là sự kiện quan trọng nhằm khẳng định, vinh danh giá trị lịch sử của Kênh Vĩnh Tế. 

Thời gian tới, chính quyền địa phương cần quan tâm chỉ đạo đơn vị chuyên môn bảo tồn, phát huy giá trị di tích; thành lập Ban Quản lý di tích để tham gia bảo vệ di tích, tuân thủ đúng quy định của pháp luật; tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng dân cư địa phương cùng chung tay bảo vệ di tích ngày càng khang trang, sạch đẹp; phát huy giá trị hiệu quả, tích cực hơn để xứng đáng kế thừa giá trị di sản mà các bậc tiền nhân đã để lại.

Kênh Vĩnh Tế, công trình vĩ đại vùng biên giới Tây Nam

Kênh Vĩnh Tế – công trình lịch sử mang tầm vóc vĩ đại tại vùng biên giới Tây Nam của Việt Nam, đã trở thành minh chứng cho sự kiên trì và sáng tạo của ông cha trong công cuộc mở đất, bảo vệ chủ quyền. Được thực hiện qua ba đợt thi công trong suốt 5 năm, kênh Vĩnh Tế không chỉ là tuyến giao thông chiến lược mà còn là biểu tượng của tinh thần bất khuất của dân tộc.

Công trình đào kênh Vĩnh Tế được khởi công vào ngày rằm tháng Chạp năm Kỷ Mão (1819), với sự chỉ huy của Trấn thủ Nguyễn Văn Thoại, cùng các chỉ huy khác như Chưởng cơ Nguyễn Văn Tuyên và Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn. Ngay đợt đầu, đã có đến 5.000 nhân công được chiêu mộ trong thường dân và binh lính người Việt và 500 người khác đang phục vụ trong quân đội Uy Viễn Đồn, mỗi tháng cấp cho mỗi người 6 quan tiền, 1 phương gạo. Riêng Điều bát Nguyễn Văn Tồn đã huy động đến 5.000 người thuộc binh dân người Chân Lạp, mỗi tháng cấp cho mỗi người 6 quan tiền với mỗi khẩu phần là vuông gạo.

Sau hai năm gián đoạn, vào tháng 2 năm Quý Mùi (1823), kênh Vĩnh Tế được khởi công giai đoạn hai. Dưới lệnh vua Minh Mạng, Tổng trấn Gia Định Lê Văn Duyệt huy động hơn 39.000 binh dân ở thành và các trấn Vĩnh Thanh, Định Tường, đồn Uy Viễn, cùng hơn 16.000 binh dân nước Chân Lạp, mỗi tháng đều cấp tiền gạo đều như lệ năm Gia Long. Sưu dân thành Gia Định mỗi tháng tiền 6 quan, gạo 1 phương, mỗi 5.000 người đặt 150 người chức dịch, cấp tiền 1.000 quan, gạo 150 phương. Dân Chân Lạp mỗi tháng tiền 4 quan 5 tiền, gạo 1 phương, mỗi 5.000 người đặt 100 người đầu mục ốc nha bồn nha, cấp tiền 1000 quan, gạo 150 phương. Chưa được bao lâu, Lê Văn Duyệt có bệnh, vua sai Phó Tổng trấn Trương Tấn Bửu làm thay.

Đợt cuối cùng thực hiện vào tháng 2 năm Giáp Thân (1824), số lượng bề dài của con kênh còn lại chỉ 1.700 trượng (4.352m) kể từ cuối rạch Giang Thành trở vào. Việc đào kênh được tiến hành tích cực với sự hỗ trợ của Phó Tổng trấn Trần Văn Năng và binh dân lên đến 25.000 người, kể cả người Chân Lạp và Việt, đào bất kể ngày đêm, đến ngày mùng một tháng 5 năm 1824 hoàn thành. Kênh Vĩnh Tế đào xong, thành thần Gia Định báo về kinh. Vua Minh Mạng nói rằng: "Đào con sông ấy để trọn công trước, thực là lợi ức muôn năm vô cùng về sau. Bèn sai hữu ty dựng bia để ghi".

Kênh Vĩnh Tế không chỉ đóng vai trò là con đường giao thương quan trọng, hỗ trợ khai phá đất đai, mà còn là chiến hào vững chắc bảo vệ biên giới quốc gia. Công trình đã tạo nên một thời kỳ phát triển mới tại vùng biên viễn Tây Nam, giúp lập nên nhiều đồn điền, làng xóm, góp phần vào sự thịnh vượng lâu dài của vùng đất này.

Ngày nay, kênh Vĩnh Tế vẫn là biểu tượng của sự kiên định, trí tuệ, và tinh thần lao động của người Việt, nhắc nhở thế hệ sau về sự hy sinh và nỗ lực không mệt mỏi của cha ông trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.

×