Xuất khẩu sầu riêng giảm 60%

Ngày 10/6, Báo Tiền Phong tổ chức Hội thảo: "Phát triển bền vững ngành hàng sầu riêng”.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam cho biết, vụ việc nhiều lô sầu riêng của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc bị phát hiện chứa dư lượng kim loại nặng cadimi vượt ngưỡng quy định đã và đang tạo ra những tác động tiêu cực, sâu sắc và nhiều mặt đối với ngành hàng tỷ USD.

4 tháng đầu năm 2025, tổng giá trị xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 183 triệu USD, giảm 60,9% so với cùng kỳ. Riêng thị trường Trung Quốc chỉ đạt 105 triệu USD, giảm tới 75%.

Đối với doanh nghiệp, việc mỗi container hàng trị giá hàng tỷ đồng phải đối mặt với nguy cơ bị ách tắc tại cửa khẩu, kéo dài thời gian thông quan từ 7 -10 ngày, tăng chi phí lưu trữ, bảo quản, nguy cơ hàng hóa hư hỏng, có thể bị trả về khiến nhiều đơn vị phải tạm dừng hoạt động xuất khẩu. Các doanh nghiệp rơi vào tình thế "tiến thoái lưỡng nan", phải đóng hàng theo kiểu "may rủi" và đối mặt với thua lỗ nặng nề nếu bị trả hàng do không đạt yêu cầu dư lượng.

Đối với người nông dân, sự cố tạo ra tâm lý hoang mang, lo lắng. Giá sầu riêng tại vườn cũng chịu ảnh hưởng, dù không phải lúc nào cũng giảm sâu do tính thời vụ, nhưng sự bất ổn về đầu ra là một mối đe dọa hiện hữu.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nhiễm cadimi được các cơ quan chuyên môn và chuyên gia xác định là do sự tích tụ kim loại nặng trong đất, chủ yếu có thể xuất phát từ việc lạm dụng phân bón hóa học, đặc biệt là các loại phân bón có gốc lân (như DAP) trong một thời gian dài. Quá trình canh tác chạy theo năng suất, thiếu kiểm soát đầu vào đã vô tình đưa chất độc vào chuỗi sản xuất.

Bên cạnh cadimi, vấn đề tồn dư chất cấm Vàng O (Auramine O) - một loại hóa chất nhuộm công nghiệp dùng để tạo màu vàng đẹp cho vỏ sầu riêng, thúc trái chín đều - cũng bị phía Trung Quốc siết chặt kiểm tra, cho thấy những lỗ hổng trong khâu sơ chế, bảo quản sau thu hoạch.

Sự cố này đã phơi bày những điểm yếu cố hữu của một ngành hàng này như: Thiếu kiểm soát toàn diện chuỗi cung ứng, sản xuất chạy theo số lượng, sự lỏng lẻo trong quản lý và sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói.

Còn ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, nguyên nhân chính khiến đất nhiễm cadimi, bao gồm: Tự nhiên gồm các yếu tố về thổ nhưỡng, đất cộng với nhiều vùng canh tác không được nghỉ ngơi, khiến đất nhiễm cadimi. Nguyên nhân chủ quan là do thói quen người dân sử dụng phân bón ở các vùng nhiều hơn khuyến cáo.

Về vàng O, khi Trung Quốc bổ sung các quy định về vàng O là do phát hiện trên sầu riêng của Thái Lan. Chất này thường được sử dụng sau thu hoạch. Vì thế để đề phòng nguy cơ từ tất cả các quốc gia nên Trung Quốc áp dụng chung cho cả Việt Nam.

Cục Trồng trọt và BVTV nói về việc hàm lượng cadimi trên phân bón DAP

Liên quan đến việc sầu riêng còn tồn dư dư lượng cadimi mà "thủ phạm" gây ra có thể do phân bón DAP, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho rằng, nếu chỉ đổ lỗi cadimi có trong sầu riêng đến từ phân bón DAP cũng chưa hoàn toàn "chính xác".

Hiện nay, người dân ở khu vực phía Nam sử dụng nhiều loại phân DAP trên nhiều đối tượng cây trồng khác nhau. Vì vậy, để kết luận nguyên nhân do DAP hay không thì cũng chưa có những "mối liên hệ chặt chẽ".

Như chúng ta biết rằng, khu vực ĐBSCL có nhiều khu vực ngập và rút nước, điều này liên quan đến sự thay đổi nồng độ pH trong đất, và sự thay đổi liên quan đến sự hòa tan của cadimi tại các thời điểm khác nhau.

"Khi nước rút nồng độ pH giảm, khả năng hòa tan cadimi sẽ cao hơn. Điều này có nghĩa là cây trồng sẽ dễ dàng hấp thụ lượng cadimi lớn hơn từ đất, nhất là giai đoạn làm trái", ông Hiếu cho hay.

Có kinh nghiệm hàng chục năm xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc, bà Nguyễn Thị Thành Thực - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ phần mềm Auto Agri cho rằng, các chỉ tiêu về cadimi hay vàng O hiện nay chỉ là một trong những tiêu chí về kỹ thuật mà các thị trường có thể đưa ra hiện nay.

Theo bà Thực, Hiệp hội sầu riêng Đắk Lắk và doanh nghiệp chúng tôi đã đề xuất cách đây 4 năm với ngành hải quan và cơ quan của Bộ NN&MT, đó là chúng ta chưa có chợ đầu mối cũng như chưa có trung tâm kiểm định và kiểm dịch và chưa làm được các thủ tục xuất nhập khẩu tại chỗ.

Hai đơn vị chính có công cụ kiểm soát trong tay khi cấp "visa" cho lô hàng xuất khẩu đó chính là cơ quan Hải quan và Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật. Giấy kiểm dịch thực vật của cơ quan chính là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật chính là đơn vị kiểm soát quản lý các mã số vùng trồng.

Hiện nay, chúng ta không kiểm soát việc ủy quyền mã vùng trồng dẫn đến việc sử dụng, bảo quản của người được uỷ quyền chưa đúng chỗ. Có hiện tượng đem mã vùng trồng đi sử dụng ở nhiều nơi dẫn đến hiện tượng khó kiểm soát. Qua đó cần nâng cao ý thức bảo vệ mã vùng trồng của người trồng để tránh rủi ro không đáng có.

Bà Thực cho rằng, khu vực Tây Nguyên rất cần có trung tâm đầu tư về công nghệ vi sinh để giải quyết được bài toán nông nghiệp căn cơ ở Việt Nam; đầu tư công nghệ về xử lý bảo quản sau thu hoạch... và cần cân nhắc rằng có thực sự cần thiết hay bắt buộc phải là sầu riêng tươi hay không để tránh sự lãng phí nguồn nguyên liệu đắt giá này, trong khi đó, sầu riêng có thể chế biến thành kem, sinh tố, bánh...

×