Trái với chính sách thương mại của Mỹ trong hàng thập kỷ qua và đẩy thế giới đến bờ vực một cuộc chiến thương mại toàn cầu, vào thứ Tư 2/4, Tổng thống Donald Trump đã công bố hàng loạt thuế quan với lý do nhằm ngăn chặn nền kinh tế Mỹ bị “gian lận”.

“Theo tôi, hôm nay là một trong những ngày quan trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ” - ông tuyên bố: “Đây là bản tuyên ngôn độc lập về kinh tế của chúng ta”.

Tổng thống Mỹ gọi thời điểm này là “ngày giải phóng”, nhưng các mức thuế này chắc chắn sẽ vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ các nền kinh tế yếu trên thế giới. Một chuyên gia cho rằng ông Trump có thể đang nhắm vào những quốc gia nhận đầu tư từ Trung Quốc, bất kể tình hình trong nước của họ ra sao.

Các mức thuế được công bố trong bối cảnh nhiều nước Đông Nam Á đang phải vật lộn với hậu quả từ việc Mỹ cắt giảm viện trợ USAID – một nguồn hỗ trợ nhân đạo quan trọng cho khu vực dễ bị tổn thương bởi thiên tai.

Campuchia, một nền kinh tế đang phát triển với 17,8% dân số sống dưới mức nghèo đói theo Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), là quốc gia chịu mức thuế cao nhất khu vực với 49%.

Xếp ngay sau là Lào – quốc gia Đông Nam Á không giáp biển và từng bị Mỹ ném bom nặng nề trong Chiến tranh Lạnh – với mức thuế 48%. Theo ADB, tỷ lệ nghèo đói ở Lào là 18,3%.

Cùng chịu mức thuế quan cao là Việt Nam với mức thuế 46%, tiếp theo là Myanmar – quốc gia vừa hứng chịu một trận động đất kinh hoàng vào thứ Sáu, đồng thời vẫn chìm trong cuộc nội chiến kéo dài kể từ cuộc đảo chính quân sự năm 2021 – với mức thuế 44%.

Indonesia – nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á – phải chịu mức thuế 32%, trong khi Thái Lan – nền kinh tế lớn thứ hai khu vực – bị áp thuế 36%.

Đối thủ lớn nhất của Mỹ trên thương trường, Trung Quốc, chịu mức thuế đáp trả 34%, ngoài mức thuế 20% đã được áp đặt trước đó.

Tiến sĩ Siwage Dharma Negara, chuyên gia cấp cao tại Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore), cho rằng mục tiêu thực sự của các mức thuế này là gây tổn hại đến Trung Quốc.

“Chính quyền Mỹ nghĩ rằng bằng cách nhắm vào các quốc gia này, họ có thể tác động đến dòng vốn đầu tư của Trung Quốc vào các nước như Campuchia, Lào, Myanmar, Indonesia. Việc đánh thuế lên các sản phẩm của những quốc gia này có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu của Trung Quốc và nền kinh tế của họ” - ông nói.

“Tuy nhiên, tác động thực tế lên những quốc gia bị ảnh hưởng sẽ rất đáng kể, vì khoản đầu tư đó đang tạo việc làm và mang lại nguồn thu xuất khẩu cho họ”.

Đối với những nước như Indonesia, ông nhận định mức thuế này có thể gây tác dụng ngược đối với Mỹ, và vẫn chưa rõ cách thức áp dụng cụ thể.

“Ví dụ như ngành may mặc và giày dép – một số thương hiệu Mỹ như Nike hay Adidas có nhà máy tại Indonesia. Vậy họ có phải chịu mức thuế này không?” ông đặt câu hỏi.

Các quốc gia chịu mức thuế cao nhất còn bao gồm một số nước châu Phi như Lesotho – nơi Tổng thống Donald Trump từng nói tháng trước rằng “không ai từng nghe đến” – với mức thuế 50%, Madagascar với 47% và Botswana với 37%. Lesotho, một vương quốc nhỏ bao quanh bởi Nam Phi, có tỷ lệ nhiễm HIV cao thứ hai thế giới, với gần 1/4 người trưởng thành dương tính với HIV.

Tại Nam Á, Sri Lanka đối mặt với mức thuế 44%. Ở châu Âu, Serbia bị áp thuế 37%.

Ngoài các mức thuế quan đối ứng với hàng chục quốc gia,  Tổng thống Mỹ cũng sẽ áp đặt mức thuế nhập khẩu chung 10% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu. Mức thuế này sẽ có hiệu lực vào ngày 5/4, trong khi các mức thuế quan đối ứng bắt đầu từ ngày 9/4.

Tổng thống Donald Trump cho rằng các thay đổi này là sự trừng phạt đối với những nước đã “gian lận” Mỹ trong thời gian dài, và rằng các mức thuế sẽ mang việc làm trở lại Mỹ.

Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng các thay đổi diện rộng này sẽ làm tăng chi phí, đe dọa việc làm, làm chậm tăng trưởng và cô lập Mỹ khỏi hệ thống thương mại toàn cầu mà nước này đã xây dựng và phát triển suốt nhiều thập kỷ.

“Đây là cách để phá hủy cỗ máy kinh tế toàn cầu trong khi vẫn tuyên bố rằng đang thúc đẩy nó” - Nigel Green, CEO của tập đoàn tư vấn tài chính toàn cầu deVere Group, nhận định.

“Thực tế rất rõ ràng: những mức thuế này sẽ đẩy giá cả lên cao đối với hàng nghìn mặt hàng thiết yếu – từ điện thoại đến thực phẩm – và sẽ làm trầm trọng thêm lạm phát trong bối cảnh nó vốn đã dai dẳng”.

×