8 tội danh đề xuất bỏ hình phạt tử hình

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang vừa trình Quốc hội tờ trình dự án Bộ luật hình sự (sửa đổi).

Tờ trình nhấn mạnh, sau hơn 8 năm thi hành, tình hình đất nước đã có nhiều thay đổi lớn về mọi mặt nên quy định của Bộ luật hình sự đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập.

Theo Bộ luật hình sự hiện hành, một hành vi phạm tội có thể bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình, việc áp dụng các mức hình phạt chỉ có một trong ba lựa chọn, ranh giới giữa các mức hình phạt tù có thời hạn với tù chung thân và tử hình là không rõ ràng.

Trong nhiều trường hợp, việc lựa chọn và áp dụng hình phạt rất khó khăn, có thể dẫn đến tùy nghi, đặc biệt việc áp dụng hình phạt tù chung thân hoặc tử hình.

Do vậy, cần nghiên cứu bổ sung hình phạt nhằm mục đích nới rộng khung hình phạt tù chung thân với tử hình tại một số điều luật của Bộ luật hình sự hiện hành để việc áp dụng hình phạt sẽ có nhiều lựa chọn hơn, mức định lượng để định khung hình phạt tử hình sẽ được đẩy lên cao hơn, qua đó gián tiếp giảm việc áp dụng hình phạt tử hình trên thực tế...

Trên cơ sở đó, lần sửa đổi này bổ sung để thu hẹp hình phạt tử hình. Qua đó, dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật hình sự hiện hành.

Cụ thể gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; tội vận chuyển trái phép chất ma tuý; tội tham ô tài sản; tội nhận hối lộ; tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.

Giảm hình phạt tử hình phù hợp với pháp luật quốc tế

Bình luận về việc này, trao đổi với PV Dân Việt, Tiến sĩ luật Đặng Văn Cường cho biết, Bộ công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở 8/18 tội danh mà Bộ luật hình sự hiện nay đang quy định.

Thực tiễn cho thấy thời gian qua mỗi lần sửa đổi Bộ luật hình sự, số tội danh có hình phạt tử hình lại giảm đi, phù hợp với sự phát triển của xã hội cũng như phù hợp với luật pháp quốc tế.

Điển hình như lần sửa đổi này, Bộ công an đề nghị bỏ hình phạt tử hình ở tội tham ô, tội nhận hối lộ nhưng cũng đề nghị mức hình phạt cao nhất của các tội danh này là tù chung thân và không giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội).

Về việc này, ông Cường phân tích, hiện nay Đảng và Nhà nước ta đang tích cực đấu tranh phòng chống tội phạm về tham nhũng và chức vụ, tiêu cực, lãng phí. Những hành vi tham ô, nhận hối lộ là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, người thực hiện hành vi này gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực, ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, của Nhà nước.

Tuy nhiên, dù pháp luật đã quy định định mức hình phạt cao nhất là tử hình nhưng hành vi phạm tội này vẫn diễn ra khá phổ biến trong thời gian qua. Bởi vậy, vấn đề ở đây không phải là hình phạt mức độ như thế nào mà là phải tích cực các giải pháp phòng ngừa tội phạm.

Khi các giải pháp phòng ngừa được thực hiện tốt, ý thức chấp hành pháp luật được nâng lên, hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân được chấp hành nghiêm túc, hạn chế giảm án, tha tù trước thời hạn cũng tạo ra sự răn đe mạnh mẽ.

Bởi, hình phạt chỉ là biện pháp cuối cùng khi các giải pháp phòng ngừa không đạt hiệu quả. Khi giải pháp phòng ngừa đạt hiệu quả, hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã đủ sức để bảo vệ pháp luật, răn đe với tội phạm đối với nhiều tội danh, tiến tới bỏ hình phạt tử hình.

Bên cạnh đó, thực tiễn hiện nay nếu tuyên hình phạt tử hình nhưng người phạm tội đã nộp 3/4 số tiền trong quá trình thi hành án, hình phạt tử hình vẫn có thể chuyển xuống chung thân, sau đó tiếp tục được giảm án trong quá trình thi hành án.

Vì vậy, nếu thực hiện theo đề xuất của Bộ Công an, không áp dụng hình phạt tử hình nhưng áp dụng hình phạt tù chung thân không giảm án, không có cơ hội trở lại với đời sống xã hội thì hình phạt này tính nghiêm khắc cũng rất cao và vẫn đảm bảo quyền con người.

Khi đó, người bị áp dụng tù chung thân trong một số trường hợp sẽ không có cơ hội trở về với đời sống xã hội, đó là tính răn đe mạnh mẽ và họ không có cơ hội tiếp tục gây thiệt hại cho Nhà nước, cho xã hội.

Tội phạm ma túy không nên bỏ án tử hình

Trong khi đó, luật sư Diệp Năng Bình (Đoàn luật sư TP.HCM) cho biết, việc dự thảo luật dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án là phù hợp với xu hướng nhân đạo của pháp luật trên thế giới.

Dù bỏ hình phạt tử hình, nhưng với hình thức phạt tù chung thân không giảm án vẫn đảm bảo cách ly hoàn toàn người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội. Việc này vẫn đạt được mục đích là trừng trị tội phạm.

Tuy nhiên, cần phải cân nhắc kỹ lưỡng tới việc bỏ án tử hình với các tội danh gây hậu quả nghiêm trọng tới trật tự an toàn xã hội.

Ví du tội vận chuyển trái phép chất ma túy, đây là loại tội phạm diễn biến phức tạp và có tính chất đặc biệt nghiêm trọng. Chỉ cần vận chuyển một lượng rất nhỏ cũng đã có thể đối diện với hình phạt tử hình nên những vụ vận chuyển các đối tượng đều vận chuyển khối lượng lớn lên tới hàng tạ, hàng tấn, điều này gây tác hại rất lớn đối với xã hội.

Hơn nữa, thực tế cho thấy trong quá trình vận chuyển nhiều đối tượng rất liều lĩnh sử dụng các loại vũ khí có tính sát thương cao để xâm phạm tính mạng sức khỏe những ai truy bắt. Bởi họ xác định nếu bị bắt sẻ bị tử hình.

Vì vậy, nếu như bỏ hình phạt tử hình với tội danh này thì hình phạt sẽ không còn mang tính răn đe cho các đối tượng có ý định thực hiện tội phạm và tình hình tội phạm ma túy sẽ trở nên ngày càng phức tạp.

Hay đối với tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ, thực tế đã cho thấy khi đối diện với án tử hình, người bị tuyên án sẽ sẵn sàng làm mọi cách, tìm mọi biện pháp khắc phục hậu quả mình gây ra mong sao được giảm nhẹ hình phạt.

Tuy nhiên, nếu bỏ đi án tử hình sẽ không còn tính răn đe, từ đó mà việc thu hồi lại tài sản sẽ không còn hiệu quả đem lại tổn thất lớn cho Nhà nước và xã hội.

Luật sư Hà Thị Khuyên (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho rằng, đối với các tội xâm phạm tài sản, chức vụ (tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ) có thể xem xét bỏ tử hình.

Đây là các tội có hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nhưng không mang tính chất tước đoạt mạng sống con người trực tiếp. Về lý thuyết, các hành vi này có thể khắc phục hậu quả thông qua bồi thường, khắc phục thiệt hại, và giáo dục, cải tạo lâu dài.

Trên thực tế, hình phạt tù chung thân cũng đủ sức răn đe và thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật nếu được thực thi nghiêm túc.

Đối với các tội danh này, hiện nay vẫn giữ hình phạt tử hình nhằm tăng tính răn đe. Tuy nhiên, thực tiễn xét xử cho thấy rất ít trường hợp bị tuyên án tử hình, càng hiếm bị thi hành án tử.

Do đó, việc bỏ tử hình với các tội này sẽ phù hợp với xu hướng của quốc tế, đồng thời thúc đẩy chính sách khoan hồng nếu người phạm tội tích cực khắc phục hậu quả. Thế nhưng, điều kiện đi kèm là phải kiên quyết thu hồi tài sản tham nhũng, đảm bảo người phạm tội không thể “thoát án và giữ của”.

Luật sư Khuyên cho rằng, việc đề xuất bỏ tử hình là bước đi hợp lý trên con đường cải cách tư pháp. Tuy nhiên, nếu loại bỏ hình phạt tử hình, Nhà nước cần tăng cường các biện pháp răn đe bổ sung như tịch thu tài sản, công khai bản án, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề suốt đời…

Bên cạnh đó, cần đảm bảo thi hành án tù chung thân nghiêm túc, không để xảy ra tình trạng đặc xá tràn lan. Thiết lập quy trình truy thu và thu hồi tài sản tham nhũng hiệu quả. Thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa tội phạm, đặc biệt là trong lĩnh vực chức vụ, quản lý.

Cũng nêu quan điểm về vấn đề này, anh Trần Thanh (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết, mình đồng tình với quan điểm của đại biểu Nguyễn Khánh Phong Lan (Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM) rằng, theo logic thông thường, nếu tội phạm giảm có thể nghiên cứu việc giảm án, ngược lại sẽ nghiên cứu tăng hình phạt.

"Chúng ta nhân văn với tội phạm là chúng ta độc ác với đồng bào, với những người sống tuân thủ pháp luật, với những nạn nhân của thuốc giả, của ma túy gây ra", anh Thanh dẫn lời bà Lan.

Ngoài ra, anh này cho rằng, có thể bỏ án tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án với các tội như nhận hối lộ, tham ô tài sản (các tội có thể khắc phục hậu quả) còn lại nên giữ nguyên hình phạt với tội danh vận chuyển ma túy hoặc sản xuất thuốc giả.

“Nếu bỏ tử hình với tội vận chuyển ma túy hoặc sản xuất thuốc giả là bất công với cộng đồng” – anh Thanh nêu quan điểm.

“Tôi cho rằng với tội sản xuất thuốc giả, bỏ án tử hình là quá nhẹ. Đây không đơn thuần là vi phạm pháp luật, mà là hành vi trực tiếp đe dọa tính mạng con người vì những người bệnh yếu ớt, tin vào thuốc để sống. Nếu luật pháp không đủ sức răn đe, cái ác sẽ ngày càng táo tợn hơn”, bạn đọc Nguyên Minh bình luận.

×