Trả lời các ý kiến, kiến nghị của cử tri về các vấn đề liên quan tại dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đang trình Quốc hội, dự kiến thông qua tại kỳ họp lần này, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết: Khoa Công nghệ là nền của một quốc gia hiện đại, khoa công nghệ mà hưng thịnh thì quốc gia đó mới hưng thịnh.

Theo ông Hùng, khoa học công nghệ mạnh thì quốc gia mới mạnh, một quốc gia muốn trở thành cường quốc thì phải là cường quốc về khoa học, công nghệ đổi mới sáng tạo và một quốc gia muốn trở thành nước phát triển thì phải là một quốc gia có khoa công, nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển.

Về các nhiệm vụ, giải pháp, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra 7 giải pháp, nhóm vấn đề cho Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, trong đó nhấn mạnh đến việc chuyển nghiên cứu cơ bản về các cơ sở giáo dục đại học có lộ trình.

“Đây là định hướng lớn của nhà nước. Việc chuyển dịch nghiên cứu cơ bản về các cơ sở giáo dục đại học là phù hợp với thông lệ quốc tế. Tất cả các quốc gia đều coi các cơ sở giáo dục đại học là trung tâm nghiên cứu cơ bản, đặc biệt trung tâm nghiên cứu và đặc biệt là các nghiên cứu cơ bản, do đây là nơi tập trung nhiều nhất nhân được nghiên cứu cơ bản, nhất là nhân lực trẻ, đội ngũ giáo viên, giáo sư, sinh viên, nghiên cứu sinh”, ông Hùng nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN, việc chuyển dịch này không có nghĩa là loại bỏ vai trò của cấp viện nghiên cứu trong lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, ngược lại các viện nghiên cứu, nhất là 2 Viện Hàn lâm vẫn có thể tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản, phù hợp với thế mạnh cơ cấu tổ chức và định hướng phát triển của mình. 

Về phát triển công nghệ, Bộ trưởng Bộ KH&CN nhấn mạnh Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chuyển trọng tâm phát triển công nghệ về doanh nghiệp. Lần đầu tiên dự thảo luật có một chương riêng để dành để quy định về các chính sách thúc đẩy hoạt động nghiên cứu phát triển và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp.

Tư lệnh ngành KH&CN nhấn mạnh thông điệp: Doanh nghiệp được trao quyền và khuyến khích mạnh mẽ để đầu tư cho nghiên cứu phát triển không chỉ bằng nguồn lực của mình mà còn được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước thông qua các chính sách tài chính mồi của Nhà nước theo nguyên tắc là nhà nước chi một đồng thì thu hút từ 3 đến 4 đồng của doanh nghiệp. Nếu trước đây, ngân sách nhà nước tài trợ cho nghiên cứu phát triển của doanh nghiệp chỉ được khoảng dưới 10% thì thời gian tới sẽ là 70%, 80%.

Dự thảo luật cho phép doanh nghiệp được hạch toán các khoản chi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển của doanh nghiệp như là chi phí sản xuất kinh doanh không còn giới hạn mức tối đa, trước đây chỉ khoảng 1% doanh thu là được chi cho nghiên cứu phát triển và chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp có lãi.

Các khoản chi này còn được tính khấu trừ thuế với hệ số ưu đãi là 150% và có thể lên đến 200% nếu đầu tư vào các công nghệ chiến lược. Ngoài ra doanh nghiệp có lãi thì được trích lợi nhuận trước thuế để lập quỹ đầu tư vào Khoa hoc, công nghệ vào khởi nghiệp sáng tạo nhằm khuyến khích các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp lớn hỗ trợ các khởi nghiệp sáng tạo, các nghiên cứu phát triển, các công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới mang tính đột phá. 

Ngoài ra, nhà nước cũng có chính sách ưu tiên là mua sắm các sản phẩm khoa học công nghệ của các doanh nghiệp trong nước và nhà nước cũng hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ thông qua một số chính sách như là hỗ trợ lãi suất vay.

Thảo luận về dự án luật này, nhiều đại biểu Quốc hội tán đồng với quan điểm nâng tầm khoa học công nghệ đối với phát triển đất nước. ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) cho biết: Nhắc đến Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị yêu cầu phải "có các chính sách ưu đãi, khuyến khích doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư cho chuyển đổi số, nghiên cứu, ứng dụng khoa học, đổi mới công nghệ”.

"Nhiều doanh nghiệp lúng túng, thậm chí lo ngại khi thực hiện chi từ quỹ vì không rõ đâu là chi phí hợp lệ, vấn đề xây dựng các quy định, quy chế nội bộ để quản lý quỹ, vấn đề hành chính để sử dụng quỹ. Đây chính là rào cản lớn khiến quỹ khoa học công nghệ của doanh nghiệp bị đóng băng", bà Hà nói.

ĐBQH Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn Bình Dương) cho biết, tại điều 23 dự thảo Luật về hướng dẫn triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát theo từng loại hình công nghệ và lĩnh vực. Theo đại biểu, đây là cơ chế cho phép thử cái mới có rủi ro thì kiểm soát, có sai thì sửa, không bị phạt ngay.

Bà Trân cho rằng thực tế, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý Nhà nước về khoa học và công nghệ tại địa phương, chúng ta đều nhận thấy một thực trạng đáng lo ngại là nhiều đề tài nghiên cứu sau khi nghiệm thu không được ứng dụng vào thực tiễn, gây lãng phí nguồn lực và làm suy giảm niềm tin vào hiệu quả đầu tư cho khoa học.

Lần đầu tiên quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát được đưa vào quy định trong luật cho phép Chính phủ quy định chi tiết về từng loại hình, lĩnh vực, đối tượng thử nghiệm, tạo khung pháp lý chung áp dụng đa lĩnh vực. Đặc biệt, trong công nghệ mới như AI, ứng dụng y tế số chuyển đổi số.

"Đây là "cánh cửa" rất quan trọng để các mô hình công nghệ mới ra đời và phát triển", bà Trân nói. Theo nữ đại biểu, để thực sự phát huy đúng ý nghĩa đề ra, cần luật hóa cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo để tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, thống nhất, tăng cường vai trò điều phối của Chính phủ có trách nhiệm phối hợp liên ngành, bảo đảm quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm được an toàn, hợp lý.

×