Ngày 21/7/2022, Bộ GD&ĐT ban hành Công văn 3175/BGDĐT-GDTrH, hướng dẫn đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá môn Ngữ văn ở trường phổ thông.

Một trong những nội dung được chú ý nhất của văn bản này là yêu cầu tránh dùng lại văn bản đã học trong sách giáo khoa làm ngữ liệu xây dựng các đề kiểm tra đọc hiểu và viết trong đánh giá kết quả học tập cuối học kỳ, cuối năm học, cuối cấp học. Mục đích nhằm đánh giá chính xác năng lực học sinh, khắc phục tình trạng học sinh chỉ học thuộc bài hoặc sao chép nội dung tài liệu có sẵn.

Thực hiện Công văn 3175/BGDĐT-GDTrH được Bộ GD&ĐT tiếp tục nhấn mạnh trong hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học các năm 2022 - 2023, 2023 - 2024 và 2024 - 2025.

Thực ra, việc ra đề sử dụng ngữ liệu ngoài sách giáo khoa được áp dụng từ sớm, trước khá xa thời điểm ban hành Công văn 3175. Cụ thể, nhằm hạn chế học tủ, học vẹt, văn mẫu, trong đề thi THPT quốc gia (từ năm 2020 là Kỳ thi tốt nghiệp THPT) môn Ngữ văn, văn bản phần đọc hiểu đã không có trong sách giáo khoa; câu nghị luận xã hội phát huy quan điểm cá nhân người viết và không thể chép theo văn mẫu.

Mặc dù mới dừng lại ở đề thi tốt nghiệp THPT, chưa triển khai rộng rãi trong kiểm tra, đánh giá ở nhà trường, nhưng đây là bước đệm cần thiết, quan trọng để khi chính thức triển khai không bất ngờ, lúng túng.

Chỉ sau Công văn 3175, trường phổ thông mới chính thức áp dụng việc không sử dụng ngữ liệu trong sách giáo khoa kiểm tra định kỳ môn Ngữ văn. Sau 2 năm triển khai đã ghi nhận những thay đổi tích cực, cả ở phía người dạy và người học; giảm đáng kể cách dạy đọc - chép, hiện tượng văn mẫu, học sinh thực sự được chú trọng phát triển phẩm chất, năng lực. Giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn qua các đợt tập huấn, từ thực tế trải nghiệm ra đề theo yêu cầu mới và đổi mới phương pháp dạy học.

Tuy nhiên, vẫn còn có khó khăn khi triển khai yêu cầu mới này, đặc biệt với việc ra đề thi, kiểm tra. Bên cạnh những đề văn hay, sáng tạo, vẫn có không ít đề kiểm tra, đề thi còn có sai sót, đặc biệt với việc lựa chọn ngữ liệu.

Trong đó, thường gặp là ngữ liệu chưa bảo đảm về nội dung, nghệ thuật, sự chuẩn mực và sáng tạo về ngôn ngữ; không hợp lý về dung lượng, có ngữ liệu cho quá dài; không đúng loại/thể loại chương trình quy định; không phù hợp với người học… Ngữ liệu không bảo đảm sẽ dẫn đến câu hỏi, yêu cầu không thể hay, tốt như mong đợi.

Từ năm 2025, đề thi tốt nghiệp THPT bắt đầu thực hiện triệt để yêu cầu không sử dụng ngữ liệu trong sách giáo khoa. Theo đó, không chỉ đọc hiểu mà cả phần nghị luận văn học cũng sử dụng ngữ liệu mới, không còn tình trạng nhiều năm chỉ loanh quanh một số tác phẩm thơ, văn trong sách giáo khoa lớp 12.

Bên cạnh nâng cao năng lực ra đề của giáo viên, một việc vô cùng quan trọng là thay đổi cách dạy, cách học để học sinh đáp ứng được yêu cầu mới. Việc dạy “cái” cụ thể cần thay bằng dạy “cách”, để học sinh có thể tự tin với các ngữ liệu mình chưa từng gặp.

Đồng thời, rèn học sinh thói quen đọc sách, nâng cao văn hóa đọc cần được quan tâm thực chất hơn nữa. Điều này không chỉ giúp các em nâng cao vốn từ, kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, khả năng viết… phục vụ cho học Ngữ văn, mà còn vô cùng cần thiết góp phần hình thành các kỹ năng, năng lực theo yêu cầu của Chương trình GDPT 2018.

×