Dự kiến sáp nhập Vĩnh Phúc

Vĩnh Phúc là tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, cửa ngõ của Thủ đô Hà Nội, gần sân bay Quốc tế Nội Bài, là cầu nối giữa các tỉnh phía Tây Bắc với Hà Nội và đồng bằng châu thổ sông Hồng.

Diện tích tự nhiên hiện nay của Vĩnh Phúc rộng 1.236 km2 (theo niên giám thống kê năm 2022), phía Bắc giáp tỉnh Tuyên Quang và Thái Nguyên, phía Tây giáp tỉnh Phú Thọ, phía Nam giáp thủ đô Hà Nội, phía Đông giáp 2 huyện Sóc Sơn và Đông Anh - Hà Nội, dân số 1.197.617 người (theo niên giám thống kê 2022).

Tỉnh Vĩnh Phúc được thành lập từ năm 1950, trên cơ sở sáp nhập 2 tỉnh: Vĩnh Yên và Phúc Yên. Năm 1968 sáp nhập với tỉnh Phú Thọ thành tỉnh Vĩnh Phú. Từ ngày 1/1/1997, tỉnh Vĩnh Phúc được tái lập.

Theo Nghị quyết số 60 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII, dự kiến hợp nhất 3 tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc và tỉnh Hòa Bình lấy tên là tỉnh Phú Thọ, trung tâm chính trị, hành chính đặt tại tỉnh Phú Thọ hiện nay.

Dưới đây là 3 người con vang danh sử sách về học vấn, là niềm tự hào của Vĩnh Phúc:

Dự kiến sáp nhập Vĩnh Phúc: Trạng nguyên Phạm Công Bình - Trạng nguyên đầu tiên của Vĩnh Phúc

Phạm Công Bình là người xã An Lạc, huyện An Lạc, Phủ Tam Đái (nay là thôn An Lạc, xã Đồng Văn, huyện Yên Lạc).

Ông xuất thân từ con nhà nghèo nhưng có chí lớn, thông minh hơn người. Ông đỗ đệ nhất Giáp khoa thi năm Giáp Tuất (1124) Triều Lý. Vì có công lớn với Triều Lý nên được ban Quốc tính (họ vua). Đến Triều Trần, lấy cớ kiêng tên húy Tổ họ Trần là Trần Lý nên đổi thành họ Nguyễn. Các nhà viết sử thực lục về sau đều ghi ông theo các họ đã đổi: Lý Công Bình hoặc Nguyễn Công Bình.

Là người văn võ song toàn, năm 1128, Phạm Công Bình được phong chức Thái uý (đứng đầu hàng quan võ), được cử cầm quân đánh dẹp giặc phương Nam (Chân Lạp) thắng nhiều trận lớn vào các năm 1128, 1136...

Phạm Công Bình cũng là một văn quan, ở vào bậc Đại thần của Triều Lý Thần Tông, hàng nhất phẩm triều đình, chức danh rất trọng.

Hiện nay ở thôn Yên lạc còn di tích Đền thờ trạng nguyên Phạm Công Bình. Tương truyền Đền thờ làm trên nền nhà cũ của cha sinh Phạm Công Bình. Lúc đầu chỉ là tường đất, mái lá sau nhân dân đóng góp xây dựng lại lợp ngói khang trang hơn (1930). Đến năm 1941, Đền thờ được tu sửa lớn, xây thêm bao lơn và cổng Đền như ngày nay.

Trong Đền bài trí đồ thờ uy nghi, đặc biệt có pho tượng Phạm Công Bình được tạc bằng gỗ sơn son thếp vàng trong tư thế ngồi oai phong, lẫm liệt thể hiện phong thái của một quan văn, học vấn uyên thâm đồng thời phong thái của một quan võ cương nghị đúng với sự nghiệp của ông.

Đỗ Khắc Chung - Người thầy mở mang nền văn hiến vùng Lập Thạch

Đỗ Khắc Chung sinh ngày 24/11 năm Đinh Mùi (1247) tại làng Cam Lộ, huyện Giáp Sơn (còn gọi là Hiệp Sơn), tỉnh Hưng Yên. Cha ông là Đỗ Nhuận, mẹ là Vũ Thị Hương, đều làm nghề thầy thuốc. Tuy không sinh ra ở Vĩnh Phúc song nhà giáo Đỗ Khắc Chung lại gắn bó sâu sắc với nền văn hóa Vĩnh Phúc, chủ yếu là huyện Lập Thạch.

Ông là người có học vấn cao, uyên bác về ngoại giao, quân sự, thông thái văn chương được người đời khen là giỏi. Ông phục vụ qua 4 đời Vua nhà Trần.

Đỗ Khắc Chung thi đỗ Bảng nhãn dưới thời vua Trần Thánh Tông và làm quan triều Trần trong thời gian 50 năm dưới triều vua Trần Nhân Tông (từ 1280-1293), Trần Anh Tông (từ 1293-1314), Trần Minh Tông (từ 1314-1329) lập được nhiều công lớn nên được Vua ban quốc tính, cho đổi từ họ Đỗ sang họ Trần (vì vậy các sách nhân vật chí, Trần Lê ngoại truyện đều chép ông họ Trần). Đây là một ân sủng đặc biệt.

Cũng từ đó, con đường làm quan của ông rất rạng rỡ. Năm 1298, đời vua Trần Anh Tông, niên hiệu Hưng Long thứ 6, ông được thăng từ chức Ngự sử đại phu, chuyển làm Địa An Phủ sứ ở kinh đô (tức kinh thành Thăng Long). Năm 1329, niên hiệu Đại Khánh 8, dưới triều vua Minh Tông, ông được phong tước quan Nội hầu. Năm 1326, niên hiệu Khai Thái thứ 3, vua Minh Tông, ông được thăng Thiếu bảo thành Thánh từ cung, Tả ty sự, gia hàm Đồng trung thư môn hạ bình chương sự, tức là chức Tể tướng thứ hai. Năm 1330, đời vua Hiển Tông ông được chức Thiếu sư.

Không chỉ là một nhà quân sự, nhà ngoại giao có tài, thông thạo văn chương, Đỗ Khắc Chung còn được biết đến với tư cách một nhà giáo. Ông từng có thời kỳ dạy học ở làng Gốm xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc ngày nay (thời Trần là ấp Đông Sơn, lộ Tam Giang). Theo sử sách ghi lại, thời vua Trần Thái Tông, Đỗ Khắc Chung là một thanh niên đi chu du lên xứ miền Tây đến ấp Đông Sơn đã quyết định mở trường, mở lớp truyền chữ nghĩa cho con em trong làng. Vốn xuất thân từ một nho sinh, ông rất quan tâm đến sách vở và dạy bảo học trò. Ông có công dạy cho dân làng biết chữ nghĩa, học hỏi tinh thông, trở thành một vùng dân có lễ nghĩa nên ai cũng rất mến phục ông.

Ông là người đầu tiên mở mang nền văn hiến cho dân ấp mà sau đó, đến triều Lê sơ và triều Mạc, trong vòng 88 năm, từ thời Lê Nhân Tông năm Quý Dậu (1453) đến Mạc Phúc Hải năm Quảng Hòa – Tân Sửu (1541) có tới 12 tiến sĩ Nho khoa. Từ khi ông về dạy học, việc học hành phát đạt, khoa mục nối đời đỗ đạt nên gọi là làng Quan Tử (làng con quan). Sự tận tâm của ông với nghề giáo được nhân dân rất trân trọng, ông được tôn vinh là Thành hoàng làng.

Hiện nay ở thôn Quan Tử (làng Gốm), xã Sơn Đông, huyện Lập Thạch có đền thờ Đỗ Khắc Chung (còn gọi là miếu Quan Tử). Miếu Quan Tử được lập vào năm Cảnh Tự thứ ba (1665) nay gọi là đền Đỗ Khắc Chung.

Dự kiến sáp nhập Vĩnh Phúc: Nơi có Danh nhân Nguyễn Duy Thì (1572 - 1652)

Nguyễn Duy Thì là người xã Yên Lãng, nay là thôn hợp Lễ, xã Thanh Lãng, huyện Bình Xuyên. Năm 27 tuổi, ông đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân khoa Mậu Tuất, niên hiệu Quang Hưng, đời vua Lê Thế Tông (1598). Ông giữ các chức: Hàn lâm viện Hiếu lí, Hiến sát sứ Thanh Hoá, Hộ khoa ở Đô cấp sự trung; Thiêm đô Ngự sử, Phó Đô ngự sử ở Ngự sử đài, Tả Thị lang bộ Lại, kiêm chức Tư nghiệp (hiệu phó) trường Quốc Tử Giám, Thượng thư bộ Công, kiêm Tư nghiệp trường Quốc Tử Giám, kiêm Hàn lâm Viện Thị độc, Thượng thư bộ Binh, Tế tửu Quốc Tử Giám, Thượng thư bộ Lại, luôn coi công việc của cả sáu bộ (Chưởng lục bộ sự), tước Quốc công, đặt là Tuyền Quốc công, Thượng tin quốc, Thượng trật.

Ngoài những trọng trách trong triều đình, nội chính trong phủ chúa, ông còn là vị tướng thân chinh có nhiều công lao dẹp Mạc Kính Khoan dư đảng của triều Mạc, đối địch triều đình. Trong trận chiến năm 1618, ông đảm nhận chức quan Đốc thị ở cánh quân tiến theo con đường thuộc địa phận huyện Đại Từ và Châu Vũ Nhai thuộc tỉnh Thái Nguyên và Lạng Sơn.

Ngày 19/9 niên hiệu Khánh Đức năm thứ 3 (1651), ông được đặc ân của vua Lê Thần Tông (phục vị), gia phong chức Thái tế, ban tên "thụy" từ lúc đương thời (dương thụy) đặt là Hoành Độ.

Ông mất ngày 16/9 năm Nhâm Thìn (1652), thọ 81 tuổi.

Công lao của Nguyễn Duy Thì với triều đình Lê - Trịnh nói riêng, với quốc gia Đại Việt nói chung rất lớn lao. Nhà sử học Phan Huy Chú đã xếp ông vào hàng 38 vị phù tá có công lao tài đức của nhà Lê Trung Hưng. Ngoài quan chức triều đình, Nguyên Duy Thì còn là một nhà giáo dục có nhiều công lao với đất nước. Ông được cử làm phó chủ khảo hai khoa thi Đình và Khoa Quý Sửu, niên hiệu Hoằng Định, đời vua Lê Kính Tông (1613); khoa Đinh Sửu, niên hiệu Dương Hòa, đời vua Lê Thần Tông (1630). Nguyễn Duy Thì đồng thời là nhà văn, nhà thơ.

×