Dân Việt đã có cuộc trò chuyện với nhóm tác giả Hương Giang, Trần Nam, Hữu Hưng – những nhà báo đã có nhiều năm gắn bó với mảng đề tài Tam nông tại Ban Thời sự (VOV1) của Đài Tiếng nói Việt Nam xung quanh câu chuyện hậu trường tác nghiệp của tác phẩm đặc biệt này.

Các anh chị có thể cho biết thời điểm quyết định thực hiện tác phẩm này là khi nào và ý tưởng ban đầu của nhóm ra sao?

Nhà báo Hữu Hưng: Ngay sau thời điểm bão Yagi vừa đi qua thì nhóm đã được giao nhiệm vụ xây dựng ý tưởng lập tức bắt tay vào thực hiện loạt bài để phản ánh sâu về phương án khắc phục cũng như khó khăn của người dân vùng bị thiệt hại. Thực sự thời gian vô cùng gấp. Việc làm sao để có thể nhanh nhất tiếp cận được các nguồn thông tin và truyền tải đến đông đảo thính giả tạo sức ép cho nhóm thực hiện.

Rất may, trong quá trình xây dựng ý tưởng và triển khai ý tưởng, chúng tôi nhận được sự hỗ trợ của lãnh đạo ban, sự sát sao của lãnh đạo Phòng Nông nghiệp Biển đảo và may mắn là các anh chị em trong nhóm đều đã có một số chuyến tác nghiệp thực tế đi trong thời điểm cơn bão đổ bộ vào đất liền. Trên cơ sở đó, nhóm đã hình thành được ý tưởng và khung sườn cho loạt bài.

Và sau đó rất nhanh, trong vòng vài ngày, nhóm đã chia ra các tuyến công tác tại nhiều địa phương để làm sao tiếp cận nhanh nhất và phản ánh sâu sắc nhất khó khăn cũng như tinh thần của người dân vùng bị ảnh hưởng.

Sau ảnh hưởng của bão là hoàn lưu bão và diễn biến thời tiết bất thường, địa hình còn chia cắt, nhóm đã gặp những khó khăn gì trong quá trình tác nghiệp?

Nhà báo Tuấn Nam: Trong thời điểm bão Yagi diễn ra và thời gian hoàn lưu của bão, các anh chị em trong nhóm đều đã được cử đi các tỉnh tham gia các đoàn công tác của Bộ NNPTNT và các đội tìm kiếm cứu nạn nên cũng nắm được 1 số thông tin cơ bản về thiệt hại. 

Sau chuyến đó, nhà báo Hương Lan – Trưởng phòng Nông nghiệp Biển đảo có chỉ đạo làm ngay một loạt bài sau bão. Nói thật, thời điểm đó bản thân tôi thấy khá là gấp gáp. Góc nhìn mà nhóm đưa ra là không cần quá rộng, không đao to búa lớn mà kể câu chuyện của những người nông dân bị ảnh hưởng đã nhìn nhận, ứng phó ra sao, rút được gì sau cơn bão. Và sự trăn trở của cán bộ địa phương, những chính sách, phản ứng ngay tức thì của chính quyền địa phương hỗ trợ cho người dân như thế nào? 

Nhóm đã quyết định lựa chọn các vùng thiệt hại rất lớn với những vùng trồng, cơ sở sản xuất nông nghiệp đầu tư hàng trăm tỷ đồng mà mất trắng toàn bộ như: Đào Nhật Tân (Hà Nội), Cây cảnh Văn Giang (Hưng Yên), nuôi trồng thủy sản Vân Đồn (Quảng Ninh), trồng màu ở Hải Dương… Chúng tôi đi các điểm đó chỉ trong vòng 2 ngày.

Nằm trong đề tài về hậu bão lũ nhưng có vẻ tác phẩm thiên về các giải pháp hơn là phản ánh khó khăn?

Nhà báo Hương Giang: Ngay từ đầu, nhóm đã lựa chọn một góc tiếp cận khác so với các báo bạn đã viết. Quan điểm của chúng tôi là đi tìm và phản ánh những giải pháp để người nông dân đứng dậy sau cơn bão đó. Đồng thời, thấy được bài học kinh nghiệm mà bà con nông dân và chính quyền địa phương rút ra được như thế nào để ứng phó trong trường hợp không mong muốn là có 1 cơn bão có cấp độ tương tự như vậy xảy đến trong tương lai. Và cũng rất may mắn là trong quá trình tác nghiệp, các câu chuyện, những thông tin của người dân và cấp chính quyền mang đến cho nhóm thực hiện đều tự nhiên đi theo hướng đó.

Có điều gì trong quá trình tác nghiệp khiến các tác giả bất ngờ và xúc động?

Nhà báo Tuấn Nam: Khi xuống Hải Dương, tôi thực sự ngỡ ngàng vì không nghĩ ở đó thiệt hại lớn như vậy. Tôi đến HTX Tân Minh Đức và gặp đồng chí Phó Giám đốc. Bác ấy chắc cũng đã ngoài 70 tuổi. Bác ấy bảo với chúng tôi là: "Chúng tôi mất khoảng hơn 40ha nhà màng, mỗi suất đầu tư từ 300-400 triệu đồng là rẻ nhất, chưa kể nông sản bên trong". Tôi nghe bác nói như vậy rất ngỡ ngàng nhưng giọng bác ấy thì rất bình tĩnh. Bác nói luôn: "Chúng tôi lại quay lại sản xuất rồi. Chúng tôi nhận được hỗ trợ của doanh nghiệp trong việc dựng lại nhà rồi. Bây giờ chúng tôi lại tiếp tục trồng rau thôi". Qua câu chuyện nhỏ đó, tôi thấy chính bản thân mình có động lực. Bởi thấy bà con nông dân rất nhanh nhạy để vượt qua khó khăn và sự tự tin của họ, bản lĩnh của họ thúc đẩy chúng tôi thực hiện loạt bài.

Nhà báo Hương Giang: Như các anh chị đều biết, nông dân tiềm lực kinh tế rất hạn chế. Người ta phải đi vay hàng tỷ đồng để sản xuất. Mô hình không ngay lập tức thu được kết quả mà sau một vụ mùa kéo dài hàng tháng, có khi cả năm hoặc chu kỳ vài năm, họ mới thu được sản phẩm, mới có tiền trong tay.

Nhưng chỉ sau 1 đêm thôi, họ mất toàn bộ gia sản mà họ gây dựng có khi cả đời. Vậy mà, khi tiếp xúc với nông dân, sự lạc quan của họ lại tiếp thêm năng lượng cho mình những người ở ngoài sự ảnh hưởng ghê gớm của cơn bão. Điều đó làm cho tôi rất xúc động và bất ngờ.

Có lẽ bởi vì, nông dân, ngư dân, họ thấu hiểu được rủi ro trong sản xuất chịu ảnh hưởng như thế nào của thiên tai. Bản thân họ cũng hiểu nếu ôm nỗi buồn, thất bại đó thì họ sẽ chẳng bao giờ đứng lên được. Chỉ có cách tiến về phía trước và tìm mọi cách có thể để vực dậy sản xuất.

Nhà báo Hữu Hưng: Nhóm chúng tôi đều tham gia tác nghiệp phản ánh bão trước đó nhưng thực sự cảm xúc khi phản ánh thiệt hại sau bão rất khác. Chúng ta có thể thấy mức độ dữ dội của cơn bão dễ dàng bằng mắt, bằng cảm quan và định lượng. Thế nhưng những cái gì còn lại sau cơn bão, đôi khi khiến chúng ta cảm thấy sốc. Nó vượt ra ngoài tưởng tượng của chúng ta.

Khi nhìn thấy những cảnh tượng hoang tàn hay cảnh xác xơ của vườn cây, tôi thực sự không nghĩ hậu quả lại khủng khiếp như thế. Chỉ có trực tiếp nhìn mới thấy mức độ thiệt hại của cơn bão và sức chịu đựng của người dân lớn như thế nào?

Có thể nói, quá trình tác nghiệp giúp cho chính chúng tôi có trải nghiệm và nhận được những bài học giá trị mà không phải phóng viên nào cũng có những cơ hội nhận được.

Trong tác phẩm, lời bình rất ít và có rất nhiều đoạn hội thoại. Đây là dụng ý của nhóm tác giả?

Nhà báo Tuấn Nam: Đúng, vì chúng tôi nghĩ đó là sự khách quan. Nông dân có trải qua câu chuyện đó, họ nói sẽ hơn là mình viết lại thay lời của họ rất nhiều. Ví dụ, chúng tôi gặp một ngư dân ở Vân Đôn, Quảng Ninh, khi nói chuyện với bác ấy, tôi nghĩ mình không thể kể câu chuyện ấy bằng lời viết của mình hay như bác ấy đâu. Bác ấy cứ nói một cách rất trơn tru và đặc biệt là tâm thế luôn hướng về phía trước. Bác ấy nói: "Tôi có 270 lồng cá, giờ mất rồi, còn có 16 lồng composite kia. Sau này, tôi sẽ làm composite hết". Thế là ra câu chuyện. Nó hay và khách quan hơn nhiều việc ngồi mô tả, bác ấy sẽ phải khắc phục thế này thế kia, phải hướng tới vật liệu mới, công nghệ mới...

Nhà báo Hương Giang: Người trong cuộc luôn là người có cảm xúc thật nhất và nói câu chuyện của mình đúng thực tế nhất. Ngay khi bắt đầu thực hiện, chúng tôi đã hướng tới việc lời bình thật ít và chắt lọc để tự nhân vật họ sẽ nói lên câu chuyện và phản ánh thực tế cũng như những mong muốn của họ.

Thông điệp truyền đi và thông điệp nhận lại của nhóm tác giả khi thực hiện loạt bài này là gì?

Nhà báo Hữu Hưng: Chia sẻ rất thật là khi thực hiện loạt bài, chúng tôi chưa nghĩ đến thông điệp mà mình gửi đi. Mong muốn của nhóm chỉ là phản ánh thông tin trung thực, khách quan nhất, nhanh nhất, xúc động về những con người trong nghịch cảnh, chịu mất mát do thiên tai gây ra và cách họ đứng dậy, bước tiếp, đối diện với khó khăn đó để vượt qua.

Một trong những giá trị lớn nhất một người làm báo nhận được là có những trải nghiệm và có cơ hội nhận được những bài học cuộc sống từ những câu chuyện, những nhân vật mình tiếp xúc. Qua quá trình thực hiện loạt bài, giá trị cuộc sống là điều lớn nhất chúng mình nhận được để có thể làm mới công việc, làm mới góc nhìn của mình. Cũng như chị vừa chia sẻ, với loạt bài này, không chỉ thấy được người nông dân vững vàng trước thiên tai mà chính những người thực hiện như chúng tôi, cũng được "tiếp sức ngược", vững vàng trong nghề và trong cuộc sống.

×