Gỡ nút thắt xử lý tài sản thi hành án trong các đại án kinh tế: Giải pháp hiệu quả để đảm bảo công lý được thực thi

Sáng 14/5, tại TP.HCM, Báo Pháp Luật TP.HCM đã tổ chức hội thảo chuyên đề “Góp ý sửa đổi Luật Thi hành án dân sự, giải pháp xử lý tài sản trong thi hành án các vụ án kinh tế”.

Ông Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM cùng các chuyên gia luật, đơn vị liên quan bàn về việc "Góp ý sửa đổi Luật Thi hành án dân sự, giải pháp xử lý tài sản trong thi hành án các vụ án kinh tế”. Ảnh: H.T

Đây là diễn đàn tập trung mổ xẻ một trong những điểm nghẽn lớn nhất trong tiến trình thi hành án: Xử lý tài sản, đặc biệt là bất động sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng. Những vướng mắc pháp lý, rủi ro thực tế và khoảng trống trong cơ chế bảo vệ người mua tài sản thi hành án đã được phân tích dưới nhiều góc nhìn, với tinh thần xây dựng, phản biện khoa học và trách nhiệm cải cách pháp luật.

Thi hành án là giai đoạn then chốt để thực thi công lý, khôi phục trật tự xã hội...

Ông Mai Ngọc Phước, Tổng Biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM nhấn mạnh: “Thi hành án không chỉ là điểm kết thúc về mặt thủ tục trong quy trình tố tụng, mà còn là giai đoạn then chốt để thực thi công lý, khôi phục trật tự xã hội và giải phóng các nguồn lực đang bị đóng băng do các bản án chưa được thực hiện triệt để”.

Ông Phước nêu rõ, hiện nay có nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng lớn đã tuyên án từ nhiều năm nhưng vẫn không thể thi hành dứt điểm vì vướng ở khâu xử lý tài sản. Thực tế cho thấy, tài sản bị kê biên, chủ yếu là bất động sản, thường chưa hoàn tất thủ tục pháp lý, đang tranh chấp, bị thế chấp hoặc chưa xác định rõ quyền sở hữu.

Trong khi đó, người mua tài sản thi hành án lại đối diện với vô số rủi ro pháp lý nhưng gần như không có cơ chế nào bảo vệ nếu tranh chấp phát sinh sau khi trúng đấu giá.

Ông Phước cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sửa đổi Luật Thi hành án dân sự trong bối cảnh Bộ Tư pháp đang xây dựng dự thảo. Việc tập trung hiến kế để tháo gỡ các vướng mắc từ thực tiễn sẽ góp phần cụ thể hóa chủ trương cải cách pháp luật, đảm bảo nguyên tắc tôn trọng quyền tài sản, phân biệt rõ giữa trách nhiệm hình sự và quan hệ dân sự – kinh tế, phù hợp với định hướng phát triển bền vững của đất nước.

Tài sản thi hành án dân sự do cơ quan đưa ra đấu giá... chứa đựng rất nhiều rủi ro, phức tạp

Nêu quan điểm ở vấn đề trên, ông Ngụy Cao Thắng, Giám đốc Trung tâm dịch vụ đấu giá tài sản TP.HCM, cho biết: “Tài sản thi hành án dân sự do cơ quan đưa ra đấu giá có thể nói là loại tài sản đặc thù, chứa đựng rất nhiều rủi ro, phức tạp”.

Quang cảnh buổi hội thảo. Ảnh: H.T

Ông dẫn chứng thực tế từ nhiều vụ án lớn như vụ Ngân hàng Xây dựng, Đông Á, Huyền Như và mới đây nhất là vụ SCB – Trương Mỹ Lan, trong đó nhiều tài sản trị giá hàng nghìn tỷ đồng bị treo nhiều năm vì vướng mắc pháp lý.

Theo ông Thắng, người mua tài sản thi hành án thường gặp khó khăn vì không thu hồi được giấy tờ bản chính, tài sản bị nhiều cơ quan ngăn chặn, hoặc đang vướng quy hoạch, tranh chấp.

Ngay cả khi đã trúng đấu giá và nộp đủ tiền, họ vẫn có thể mất trắng nếu xuất hiện tình tiết pháp lý mới khiến kết quả đấu giá bị hủy. Những rủi ro đó khiến không ít nhà đầu tư e ngại, làm giảm giá trị thực tế của tài sản và kéo dài quá trình xử lý.

Từ góc độ chuyên môn pháp lý, luật sư, tiến sĩ Phan Trung Hoài, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, tập trung phân tích nút thắt lớn về định giá tài sản trong các vụ án kinh tế. Theo ông, pháp luật hiện hành chưa xác định rõ thời điểm định giá, thường để cơ quan tố tụng quyết định tùy nghi.

Điều này dẫn đến chênh lệch lớn giữa giá trị tài sản tại thời điểm phạm tội và thời điểm định giá, ảnh hưởng đến kết quả thi hành án và quyền lợi các bên liên quan.

Ông Hoài cảnh báo rằng các chứng thư thẩm định giá thường có hiệu lực rất ngắn (3-6 tháng), trong khi vụ án có thể kéo dài nhiều năm. Điều này buộc các cơ quan phải liên tục định giá lại, dẫn đến kết quả khác biệt và phát sinh mâu thuẫn trong đánh giá thiệt hại.

Nguy hiểm hơn, có những trường hợp tài sản thực tế có giá trị lớn nhưng do thiếu giấy tờ pháp lý đã bị định giá bằng 0, gây thất thoát cho Nhà nước và tranh cãi pháp lý kéo dài.

Ở một góc nhìn khác, luật sư Lê Văn Hoan, Giám đốc Công ty Luật Lê Văn, cho biết thực tiễn thi hành án hiện nay bộc lộ nhiều rủi ro cho người mua vì thiếu cơ chế minh bạch, công khai.

Ông nhận định: “Giám sát đấu giá chủ yếu do cơ quan thi hành án, chưa có cơ chế giám sát độc lập từ bên ngoài”. Tình trạng này khiến người dân nghi ngại, nhà đầu tư thận trọng và làm giảm khả năng thu hút người mua trong các cuộc đấu giá tài sản.

Luật sư Hoan nhấn mạnh rằng nhiều tài sản bị kê biên hiện nay còn đang tranh chấp sở hữu, bị thế chấp hoặc chưa hoàn tất nghĩa vụ tài chính. Người mua trúng đấu giá có thể bất ngờ gánh thêm nhiều loại phí, thuế mà không được thông tin đầy đủ từ đầu. Thậm chí, có trường hợp sau khi mua xong, người mua vẫn không thể tiếp cận hoặc sử dụng tài sản vì người bị thi hành án không hợp tác, hoặc vì tranh chấp mới phát sinh.

Trên cơ sở những vấn đề nêu trên, các chuyên gia, diễn giả tại hội thảo đều thống nhất rằng việc sửa đổi Luật Thi hành án dân sự phải xuất phát từ những vướng mắc thực tế đang tồn tại trong khâu xử lý tài sản.

Trước hết, pháp luật cần quy định rõ ràng và thống nhất về thời điểm định giá tài sản, đảm bảo công bằng cho các bên và phản ánh đúng giá trị thực tại thời điểm hành vi vi phạm pháp luật diễn ra hoặc khi bản án có hiệu lực. Đồng thời, cần xem xét kéo dài thời gian hiệu lực của chứng thư thẩm định giá, phù hợp với tiến trình tố tụng thường kéo dài nhiều năm trong các vụ án kinh tế.

Ngoài ra, các diễn giả nhấn mạnh rằng cần xây dựng cơ chế pháp lý bảo vệ người mua tài sản thi hành án, tránh để họ rơi vào tình trạng “mua rủi ro”, phải gánh thêm nghĩa vụ tài chính không rõ ràng hoặc bị hủy kết quả đấu giá mà không được bồi hoàn thích đáng.

Việc xử lý tài sản phải đi kèm quy trình kiểm tra, xác minh pháp lý đầy đủ trước khi đưa ra đấu giá, đồng thời bổ sung cơ chế giám sát độc lập đối với hoạt động này để nâng cao tính minh bạch, phòng ngừa lợi ích nhóm và tạo môi trường pháp lý an toàn cho thị trường.

×