Mẫu hóa thạch thằn lằn bay có niên đại khoảng 90 triệu năm và mang nhiều đặc điểm chưa từng ghi nhận trong hồ sơ cổ sinh vật học.

Khám phá hóa thạch độc nhất tại đảo Kyushu

Ngày 10/6, tạp chí khoa học Cretaceous Research công bố kết quả nghiên cứu cho thấy một mẫu hóa thạch thằn lằn bay (pterosaur) được tìm thấy tại đảo Kyushu, Nhật Bản là đại diện cho một chi và loài hoàn toàn mới. Nhóm nghiên cứu đặt tên cho loài này là Nipponopterus mifunensis, đánh dấu lần đầu tiên Nhật Bản chính thức ghi nhận hóa thạch pterosaur trong lịch sử cổ sinh vật học nước này.

Hóa thạch gồm sáu đốt sống cổ được bảo tồn tương đối hoàn chỉnh. Theo phân tích, cấu trúc cổ dài đặc biệt này chưa từng xuất hiện ở bất kỳ loài thằn lằn bay nào trước đây. Các đặc điểm hình thái học khác, như gờ sống lưng cao, rãnh sâu trên cổ, mấu xương lệch hình tam giác và phần sau mở rộng hai bên, cũng góp phần khẳng định đây là một taxon mới trong hồ sơ hóa thạch toàn cầu.

Pterosaur là nhóm bò sát bay từng thống trị bầu trời thời Kỷ Phấn trắng. Họ Azhdarchidae, nơi Nipponopterus mifunensis được xếp vào, nổi tiếng với các loài có sải cánh khổng lồ, trong đó có Quetzalcoatlus, một trong những loài bay lớn nhất từng được biết đến. Với sải cánh từ 2,7 đến 3,5m, loài mới tại Nhật Bản cũng nằm trong nhóm thằn lằn bay lớn, có thể bay linh hoạt dù kích thước cơ thể tương đối đồ sộ.

Mảnh ghép quan trọng trong lịch sử cổ sinh vật học Đông Á

Phát hiện mới không chỉ mang tính đột phá tại Nhật Bản mà còn có giá trị trong nghiên cứu cổ sinh học toàn cầu. Thông qua chụp CT và phân tích phát sinh loài tại Đại học Kumamoto, nhóm nghiên cứu xác định loài Nipponopterus mifunensis có quan hệ gần với các loài thuộc phân họ Quetzalcoatlinae, vốn trước đây chỉ xuất hiện ở Mông Cổ và Bắc Mỹ.

Niên đại của hóa thạch được ước tính vào khoảng 90 triệu năm, thuộc giai đoạn Turonia–Coniacia của cuối Kỷ Phấn trắng. Đây là thời kỳ thịnh vượng của khủng long và các loài bò sát bay, với hệ sinh thái đa dạng và động lực tiến hóa mạnh mẽ.

Trước đây, Nhật Bản hầu như không có mẫu hóa thạch pterosaur nào rõ ràng, nên phát hiện lần này có vai trò đặc biệt trong việc lấp đầy khoảng trống dữ liệu về địa sinh học cổ đại tại khu vực Đông Á. Theo các nhà khoa học, vùng biển cổ từng bao phủ phần lớn lãnh thổ Nhật Bản hiện nay khiến việc bảo tồn hóa thạch động vật bay trở nên khó khăn hơn so với lục địa Á-Âu.

Giáo sư Tetsuto Miyashita, thành viên nhóm nghiên cứu, cho biết phát hiện Nipponopterus mifunensis là một bước tiến lớn trong hiểu biết về sự phân bố của họ Azhdarchidae. “Việc một đại diện của phân họ Quetzalcoatlinae từng sinh sống tại Nhật Bản cho thấy sự lan rộng đáng kinh ngạc của nhóm thằn lằn bay này trong Kỷ Phấn trắng”, ông nói.

Việc phát hiện và phân tích chi tiết hóa thạch này cũng thể hiện tầm quan trọng của công nghệ hiện đại, đặc biệt là chụp cắt lớp vi tính (CT scan), trong nghiên cứu cổ sinh học. Nhờ công nghệ này, các nhà khoa học có thể tiếp cận cấu trúc xương bên trong mà không làm hỏng mẫu vật.

Hiện tại, mẫu hóa thạch đang được lưu giữ tại bảo tàng địa phương tại tỉnh Kumamoto, nơi nó sẽ tiếp tục được nghiên cứu chuyên sâu và trưng bày cho công chúng. Các nhà khoa học hy vọng phát hiện này sẽ thúc đẩy các hoạt động khảo cổ học và cổ sinh vật học tại Nhật Bản trong thời gian tới, đồng thời khuyến khích các chương trình hợp tác quốc tế để làm sáng tỏ thêm về thế giới sinh vật cách đây hàng chục triệu năm.

×