Kế hoạch Ukraine không chỉ là công cụ mặc cả để ông Trump thực hiện các thỏa thuận với các nước NATO và Nga mà còn là cách để ông để lại dấu ấn của mình trong lịch sử, Xiao Bin - Phó Tổng thư ký Trung tâm nghiên cứu Tổ chức hợp tác Thượng Hải, Hiệp hội khoa học xã hội Trung Quốc bình luận.

Tuy nhiên, theo ông Xiao Bin, kế hoạch Ukraine của ông Trump đang phải đối mặt với rất nhiều thách thức do những yếu tố khó lường, không thể kiểm soát.

Cách tiếp cận “nước Mỹ trước tiên” đối với cuộc chiến

Kế hoạch Ukraine (còn được gọi là Báo cáo Kellogg) - vốn chịu sự chi phối của học thuyết "Nước Mỹ trên hết" của ông Trump - được thiết kế bởi Keith Kellogg, một trung tướng đã nghỉ hưu trong quân đội Mỹ đồng thời cũng là đặc phái viên của ông Trump về các vấn đề Ukraine và Nga.

Được công bố vào tháng 4 năm ngoái, Báo cáo lập luận rằng cuộc chiến ở Ukraine là một thảm kịch vốn có thể tránh được nhưng sự bất tài của Tổng thống Joe Biden với tư cách là một nhà lãnh đạo thế giới và chính sách đối ngoại hỗn loạn của ông đã khiến nó xảy ra và kéo dài cho đến nay vẫn chưa có hồi kết.

Báo cáo lưu ý rằng cuộc chiến ở Ukraine là một vấn đề chính sách đối ngoại đặc biệt phức tạp đối với Mỹ và học thuyết "Nước Mỹ trên hết" yêu cầu xây dựng một quân đội mạnh mẽ; sử dụng vũ lực một cách thận trọng đồng thời giữ cho quân đội Mỹ tránh xa các cuộc chiến tranh không cần thiết, vô tận trên khắp thế giới.

Điều đó có nghĩa là Mỹ phải làm việc với các liên minh và với các đối tác để thúc đẩy an ninh khu vực, yêu cầu các thành viên liên minh và đồng minh phải gánh chịu toàn bộ chi phí an ninh trong khu vực của họ.

Dựa trên những nguyên tắc này, Báo cáo Kellogg đã phác thảo kế hoạch chấm dứt chiến tranh Nga-Ukraine, tăng cường khả năng răn đe của NATO đối với Nga, đàm phán một hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới với Nga và tham gia đối thoại với Tổng thống Nga Vladimir Putin thay vì cô lập ông.

Sau khi thắng cử, lập trường chính sách của ông Trump về cuộc chiến tranh Ukraine vẫn dựa trên Báo cáo Kellogg. Tuy nhiên, sau khi tiếp cận được nhiều thông tin tình báo hơn về cuộc chiến, Kellogg đã nhận ra rằng, việc chấm dứt cuộc chiến gặp phải nhiều khó khăn hơn ông tưởng và đã sửa đổi bản kế hoạch.

Ông đề xuất tiếp tục cung cấp viện trợ quân sự và đảm bảo an ninh cho Ukraine, hoãn việc nước này gia nhập NATO đồng thời áp đặt các lệnh trừng phạt mới đối với xuất khẩu năng lượng của Nga. Ông thậm chí còn đề xuất với cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Trump, Michael Waltz, rằng Ukraine được phép sử dụng tên lửa tầm xa để tăng áp lực lên Nga. 

Tổng thống Mỹ và các quan chức của chính quyền mới ở Mỹ đã bày tỏ hy vọng cuộc chiến kết thúc trong vòng 100 ngày đầu tiên nhậm chức, hoặc thậm chí 6 tháng dù trong chiến dịch tranh cử, ông Trump từng cam kết sẽ giải quyết cuộc chiến chỉ trong vòng 24 giờ.

Các yếu tố không thể kiểm soát

Hầu hết các nhà phân tích về các vấn đề quốc tế đều tin rằng, kế hoạch Ukraine của Trump khó có thể thành công, đặc biệt là trong thời hạn 100 ngày hay 6 tháng tới. Họ viện dẫn sự chia rẽ ngày càng tăng giữa Ukraine và Nga vượt quá các điều kiện được nêu trong Báo cáo Kellogg.

Ví dụ, Phần Lan và Thụy Điển đã gia nhập NATO, gây ra mối đe dọa tiềm tàng đối với Nga. Ngay cả khi Ukraine đồng ý trì hoãn gia nhập NATO, họ vẫn có thể mời quân đội NATO vào lãnh thổ của mình. Điều này có khả năng dẫn đến một cuộc đối đầu trực tiếp giữa lực lượng NATO và quân đội Nga.

Tệ hơn nữa, cơ sở cho sự tin tưởng lẫn nhau giữa các bên tham chiến đang thấp nghiêm trọng. Các nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Hoàng gia của Vương quốc Anh tin rằng, tỷ lệ người dân Ukraine chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ cho Nga để đổi lấy việc chấm dứt chiến tranh nhanh chóng đã tăng từ 10% vào năm 2022 lên 32% hiện nay. Tuy nhiên, chìa khóa nằm ở một kế hoạch hòa bình công bằng và lâu dài, không phải là đổi lãnh thổ lấy hòa bình tạm thời.

Nhưng Kế hoạch Ukraine của ông Trump theo quan điểm từ phía Kiev thì phù hợp đáng kể với kế hoạch hòa bình của Tổng thống Putin, về cơ bản kêu gọi Kiev đầu hàng.

Trong khi đó, Moscow tin rằng kế hoạch Ukraine của ông Trump chỉ đang câu giờ cho Ukraine và không thể giải quyết xung đột giữa Nga và NATO.

Hành động của Tổng thống Putin và đội ngũ của ông nổi tiếng là khó có thể đoán trước. Sau gần ba năm chiến tranh, người Nga được cho là đã xây dựng được một hệ thống ra quyết định thời chiến hiệu quả cao nhờ nhiều kinh nghiệm phong phú và họ rất giỏi trong việc khai thác nỗi sợ hãi của phương Tây cũng như khuyến khích những phán đoán sai lầm về ý định của Nga.

Trên chiến trường, sau 5 tháng nỗ lực, Ukraine đã thiết lập được một vùng đệm ở khu vực Kursk của Nga, giảm bớt một phần áp lực ở mặt trận phía đông. Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng trong quân đội đã khiến lực lượng Ukraine không thể ngăn chặn được bước tiến của Nga ở miền đông nước này.

Do đó, cả điểm mạnh và điểm yếu trong kế hoạch Ukraine của Tổng thống Trump đều đã được thể hiện rõ ràng, và vì thế ông chủ Nhà Trắng sẽ khó có thể đảm bảo được sự áp đảo trong các cuộc đàm phán hòa bình với Tổng thống Putin.

Phép thử quan trọng

Liệu cuộc chiến có thể kết thúc trong mốc thời gian mà ông Trump đã hứa hay không sẽ là một phép thử quan trọng đối với vị tổng thống vừa quay trở lại Nhà Trắng và nhóm an ninh quốc gia của ông. Bộ trưởng tài chính Ukraine đã cho biết quân đội nước này có thể tiếp tục chiến đấu cho đến ít nhất là giữa năm 2025 mà không cần sự hỗ trợ thêm của Mỹ.

Ông Xiao Bin tin rằng, ông Trump sẽ không thể chấm dứt chiến tranh theo mốc thời gian mà ông đề xuất, ít nhất là trước tháng 8.

Không có dấu hiệu nào cho thấy Nga sẽ điều chỉnh mục tiêu của mình trong cuộc chiến. Ngược lại, mục tiêu của Moscow ngày càng rõ ràng: Đó là khiến Ukraine không còn khả năng tự vệ. Trong khi đó, các quan chức Ukraine và Tổng thống Volodymyr Zelensky lo ngại việc đàm phán hoặc một lệnh ngừng bắn tiềm năng có thể tạo cơ hội cho Nga củng cố năng lực của ngành công nghiệp quốc phòng Nga. 

Sau một thời gian ngắn đàm phán hòa bình, quân đội Nga có thể được tái vũ trang, và do đó tái xuất hiện như một lực lượng chiến lược đủ khả năng ngăn chặn Mỹ và các đồng minh NATO trong vài năm tới. Theo quan điểm này, kế hoạch Ukraine của ông Trump rõ ràng đầy rẫy thách thức và bất ổn, ông Xiao Bin bình luận.

×