Trải qua 48 năm kể từ ngày thống nhất hoàn toàn đất nước (30/4/1975 - 30/4/2023), Trung tướng, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (AHLLVTND) Phạm Xuân Thệ vẫn nhớ như in vào trong tâm khảm thời khắc lịch sử khi quân đội ta bắt giữ toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn cho tới lúc Dương Văn Minh đọc lời tuyên bố đầu hàng, thống nhất đất nước. 

Trong cuộc trò chuyện với PV Dân Việt mới đây, ông đã cùng chúng tôi hồi tưởng lại những ký ức hào hùng một thời và có cả những chiêm nghiệm sâu sắc của một vị tướng sau gần nửa thập kỷ chiến tranh lùi xa vào dĩ vãng.

Thưa Trung tướng, ông là một trong những nhân vật lịch sử có mặt đầu tiên ở Dinh Độc Lập ngày 30/4/1975 từ lúc bắt giữ toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn cho tới lúc Dương Văn Minh đọc lời tuyên bố đầu hàng, vậy trước những ngày lịch sử ấy, ông và đồng đội mình đã chiến đấu ra sao?

- Với tôi thì tất cả khoảnh khắc trong lịch sử mà mình tham gia chiến đấu cùng đồng đội, đồng chí chưa bao giờ tôi quên cả. Bao năm trôi qua những những ký ức ấy luôn sống dậy trong tôi. Ký ức về Ngày thống nhất đất nước tôi không bao giờ quên.

Tôi nhớ, trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975. Lúc đó tôi làm Trung đoàn phó Trung đoàn 66, Sư đoàn 304, Quân đoàn 2. Đây là Quân đoàn thành lập ngày 17/5/1974 tại Quảng Trị. 

Sau khi chiến dịch Huế - Đà Nẵng và Tây Nguyên kết thúc, Quân đoàn 2 chúng tôi tiếp tục chiến đấu dọc Duyên hải miền Trung để chiến đấu vào các tỉnh phía Nam. Sau đó tôi trực tiếp chỉ huy Trung đoàn cùng với lực lượng chủ lực Quân khu 5 đánh chiếm và giải phóng quận lỵ Hàm Tân, tỉnh Bình Tuy.

Đêm ngày 23, rạng sáng ngày 24/4 chúng tôi tập kết tại đồn điền Ông Quế cách Sài Gòn hơn 40km. Khi vào chúng tôi nhận nhiệm vụ được tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh. Trong chiến dịch này, Sư đoàn 304 đảm nhiệm tiến công theo hướng cánh đông của Quân đoàn 2, Sư đoàn 325 đảm nhiệm đánh ở Long Thành - Bà Rịa để chiếm quận lỵ Long Thành. 

17h ngày 26/4 bắt đầu chiến dịch Hồ Chí Minh, rất vinh dự cho Quân đoàn 2 của chúng tôi là nơi nổ phát súng đầu tiên mở màn chiến dịch. Mặt hướng đông của chiến dịch Trung đoàn 66 của chúng tôi là lực lượng dự bị của Sư đoàn 304, có nhiệm vụ sau khi Trung đoàn 9 và 24 đánh được các mục tiêu thì tiếp tục phát triển chiến đấu hoặc Trung đoàn 66 chúng tôi tiếp tục vào chiến đấu để giải phóng các mục tiêu Trường Sĩ quan thiết giáp và Trường Sĩ quan bộ binh của quân ngụy ở Sài Gòn lúc bấy giờ. 

Chính vì vậy trên mặt trận cánh đông, Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 thành lập binh đoàn thọc sâu. Có khoảng 400 xe bộ binh cơ giới nằm trong binh đoàn thọc sâu. Trên cánh đông của chiến dịch Hồ Chí Minh đường xá rất thuận lợi, đánh theo trục đường 15 từ Long Thành đến cầu Xa Lộ sau đó thọc thẳng Sài Gòn bằng xe cơ giới nên tốc độ tiến công rất nhanh, sức mạnh cao. 

Trong binh đoàn thọc sâu của chúng tôi bố trí Tiểu đoàn 7 của Trung đoàn 66 đi đầu cùng với lực lượng xe tăng, cứ mỗi tiểu đội bộ binh ngồi trên chiếc xe tăng, ngồi trên chiếc xe thiết giáp còn lại do ô tô chở. Cứ mỗi chiếc ô tô của trung đoàn vận tải là trung đội bộ binh, bố trí các hoả lực sẵn sàng trên ô tô đó, có nhiệm vụ xe tăng dẫn đầu đội hình cùng xe bộ binh gặp địch thì triển khai đội hình chiến đấu, khi địch rút lại tiếp tục phát triển chiến đấu vào nội đô Sài Gòn, có nhiệm vụ đánh chiếm Dinh Độc Lập, Đài phát thanh, Bộ Tư lệnh Hải quân cùng một số mục tiêu quân sự khác…

Ngày 27, 28/4 giải quyết được căn cứ Nước Trong và Trường Sĩ quan Bộ binh, giải quyết toàn bộ hướng Đông, Sư đoàn 35 đánh chiếm được Bà Rịa - Long Thành, chia cắt lực lượng từ Biên Hoà đi Vũng Tàu, lực lượng thọc sâu sẽ hình thành nhiệm vụ như vậy.

Trải qua 48 năm ngày 30/4/1975, những ký ức đáng nhớ nào ông vẫn lưu giữ?

- Đến 17h ngày 29/4 mọi công công tác chuẩn bị của binh đoàn thọc sâu đã hoàn chỉnh, chúng tôi bắt đầu hành quân theo trục đường từ Trường sĩ quan thiết giáp và phía Đông của Tổng kho Long Bình theo trục đường 15. Khoảng 21h chúng tôi đến cầu Xa Lộ (Sài Gòn) gặp lực lượng đặc công chiếm giữ cầu Xa Lộ, chúng tôi vượt qua rất thuận lợi. 

Đến 4h sáng đến ngã tư Thủ Đức gặp lực lượng địch. Chúng tôi triển khai đội hình chiến đấu, xe tăng bộ binh chiến đấu tại đây 30 phút thì địch bỏ chạy. Chúng tôi lên xe tăng, cơ giới tiếp tục phát triển theo trục đường này. 

Đến 5h sáng chúng tôi đến cầu Sài Gòn. Lúc này, địch chống trả rất quyết liệt. Lực lượng địch ở đây rất mạnh với xe tăng, hỏa điểm chống tăng, ụ súng lô cốt, tàu hải quân ở dưới sông bắn vào đội hình quân giải phóng. Lúc đó tôi là đại úy, Trung đoàn phó chỉ huy đội hình đi đầu đã triển khai bộ binh, xe tăng, tiêu diệt được 4 xe tăng. Nhưng chúng ta cũng bị thiệt hại 2 xe tăng, mất trên 10 người, trong đó có đồng chí tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn xe tăng hy sinh ngay trên tháp pháo.

Khoảng 9h chúng tôi vượt qua được cầu Sài Gòn, đến ngã tư Hàng Xanh chúng tôi không biết đường vào Dinh Độc Lập nên hỏi người dân thì mọi người chỉ sang tay trái. Chúng tôi đi được khoảng 2km đến cầu Thị Nghè, tiếp tục gặp lực lượng địch chốt giữ tại đây. Chúng tôi triển khai đội hình chiến đấu 15-20 phút, địch bỏ chạy.

Chúng tôi tiếp tục thọc thẳng đi, khi đến rừng cây rậm rạp, sau này mới biết đây là Thảo Cẩm Viên Sài Gòn có một người dân vác lá cờ sao vàng chạy ra. Ông xin được lên xe chỉ đường. Khi tiến đến gần Dinh, thấy chiếc xe tăng 390 tông thẳng vào cổng, xe Jeep của tôi cũng lao theo. Mục đích là đánh chiếm được địa điểm nào thì cắm cờ ở đó, lúc này chúng tôi chưa biết chính quyền Dương Văn Minh ở đây.

Tất cả chạy vào đến sảnh thì một người to cao đứng ngay trước mặt tôi giới thiệu: "Tôi là chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh, phụ tá cho Tổng thống Dương Văn Minh. Toàn bộ nội các của Tổng thống Dương Văn Minh đang ngồi trong phòng họp, mời cấp chỉ huy vào làm việc". Bấy giờ chúng tôi mới biết Dương Văn Minh còn ở trong đó. 

Sau đó, ông ta dẫn chúng tôi lên hết tầng trệt đến phòng họp nội các, nhìn qua cửa kính rất đông người. Khi vào bên trong, ông Hạnh giới thiệu Dương Văn Minh và Thủ tướng Vũ Văn Mẫu. Tổng thống Dương Văn Minh nói: "Chúng tôi đang chờ quân giải phóng vào để bàn giao". 

Ngay lập tức, tôi trả lời: "Các ông đã bị bắt làm tù binh, các ông phải tuyên bố đầu hàng vô điều kiện, không có bàn giao gì cả". Từ đó chúng tôi kiên quyết bắt Dương Văn Minh ra Đài phát thanh Sài Gòn tuyên bố đầu hàng. 

Khi ấy ông chứng kiến tâm trạng của Dương Văn Minh ra sao?

- Lúc đầu ông ta khá rụt rè và lo sợ. Thời điểm ấy ngoài đường phố Sài Gòn súng nổ vang. Lúc này Dương Văn Minh nói: "Quân giải phóng được cho tôi tuyên bố đầu hàng tại đây chứ ra ngoài không đảm bảo an toàn". 

Chúng tôi nói đảm bảo an toàn, Quân giải phóng đã làm chủ thành phố Sài Gòn, bắn súng để chào mừng chiến thắng chứ không phải đánh nhau. Chúng tôi đảm bảo ông đi ra Đài phát thanh an toàn. Khoảng 15 phút sau Dương Văn Minh và Vũ Văn Mẫu mới đồng ý đi ra Đài phát thanh. Chúng tôi đưa ông ta lên chiếc xe Jeep mà hiện nay chiếc xe đang để ở Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam, trong Dinh Độc Lập cũng phục chế một chiếc để trong đó.

Lúc ở Đài phát thanh, nghe Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng, chúng tôi vỡ òa sung sướng. Nghĩ đến việc từ nay đất nước hoàn toàn giải phóng, được về với bố mẹ, với gia đình sau nhiều năm không tin tức, thư từ, cảm giác hạnh phúc đó không dễ gì tả được. Lúc chúng tôi trở về từ Đài phát thanh, người dân Sài Gòn đã đổ ra đường, trèo lên xe tăng của Quân giải phóng ăn mừng chiến thắng. Cảnh tượng rất xúc động.  

Tôi hỏi Dương Văn Minh: Ông thấy sức mạnh quân giải phóng thế nào? 

Dương Văn Minh nói: Chúng tôi biết quân giải phóng tiến vào nội đô nhất định chúng tôi sẽ thất bại. 

Tôi hỏi tiếp: Ông biết thất bại sao ông không đầu hàng từ trước mà để chúng tôi vào bắt mới đi?

Dương Văn Minh đáp: Khi quân giải phóng chưa tiến quân vào tôi đã tuyên bố đầu hàng nhưng bên dưới tôi nhiều người không đồng tình, người ta khử tôi.

Trải qua một cuộc chiến gian khổ và ác liệt như vậy, chắc hẳn có rất nhiều kỷ niệm, ký ức không bao giờ quên. Nhưng đến tận bây giờ, điều gì đọng lại trong ông khiến ông vẫn còn day dứt khôn nguôi, thưa Trung tướng?

- Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước rất ác liệt, khó khăn, đặc biệt như cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, những năm sau chiến tranh vừa ác liệt vừa thiếu đói, rất khó khăn gian khổ. Tôi không nhớ mình đã bị thương bao nhiêu lần. Có năm bị thương đi, bị thương lại. 

Tôi đã thấy sự hy sinh của cán bộ quân giải phóng, của quân đội nhân dân Việt Nam rất lớn. Sự hy sinh đó chúng ta không thể tính bằng tiền, bằng bạc được, có được ngày hoà bình thống nhất như ngày hôm nay là bằng xương, bằng máu hàng triệu người dân Việt Nam chúng ta nói chung và của quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng. Đó là điều luôn khiến tôi day dứt khôn nguôi, dù chiến tranh đã đi qua gần nửa thế kỷ.

Đến bây giờ chúng ta được hưởng hoà bình độc lập, tự do, hạnh phúc như ngày nay, chúng ta phải luôn biết ơn dân tộc ta, đồng bào, đồng chí đồng đội đã không quản ngại hy sinh gian khổ, đổ xương máu để giành lại tự do, thống nhất.

Đặc biệt ngày 30/4/1975, ngay căn cứ Nước Trong cách Sài Gòn 40km, đến đầu cầu Sài Gòn cách Sài Gòn 6-7km, nhiều chiến sĩ của chúng ta còn bị đổ máu, hy sinh ở đó. Cái giá của độc lập, tự do, cái giá của đất nước thống nhất đổi bằng xương, bằng máu của cả dân tộc Việt Nam nói chung.

Đời lính bị thương là chuyện bình thường bởi hòn tên, mũi đạn tránh mình chứ mình không tránh được. Có trận đồng đội hy sinh hết chỉ còn duy nhất mình tôi sống sót. Có trận ác liệt 120 đồng chí chiến đấu trong đại đội tôi nhưng vừa hy sinh và bị thương chỉ còn có 18 đồng chí lành lặn trở về. 

Năm 1973 tôi bị thương nặng. Khi điều trị tôi được về quê nghỉ phép, và lấy vợ nhưng chưa đầy 20 ngày sau tôi nói dối với gia đình do vết thương như thế không kịp lấy giấy tờ sinh hoạt Đảng, xin quay lại chiến trường để lấy nhưng sau xin ở lại chiến trường, chiến đấu đến khi kết thúc chiến tranh mới trở về.

Khi ông nói dối như vậy, phản ứng của gia đình và vợ ông thế nào khi mới cưới được ít ngày?

- Ngày 26/4/2023, vợ chồng tôi kỷ niệm 50 năm ngày cưới. Khi ấy gia đình và vợ tin vào mình thôi. Ban đầu mọi người nghĩ tôi bị thương như thế tin chắc tôi sẽ về phục viên nhưng lúc bấy giờ các cô gái có chồng rất dũng cảm. Vợ tôi còn đi xe tiễn tôi ra ga Phủ Lý (Hà Nam) đi tàu vào Vinh (Nghệ An) rồi tôi bắt xe vào tận Đồng Hới (Quảng Bình). Tôi về sư đoàn giữ lại luôn đến sau này giải phóng. Khi vào đến nơi tôi viết thư gửi thông báo vợ rằng đơn vị giữ lại tiếp tục công tác nên vợ cũng yên tâm.

Bản thân chúng ta vẫn thường nói đằng sau sự nghiệp người đàn ông có bóng dáng phụ nữ, câu nói đó hoàn toàn đúng, đặc biệt với phụ nữ Việt Nam. Cưới xong được 18 ngày tôi rời khỏi người vợ trẻ, rời khỏi quê hương tiếp tục trở lại chiến trường. Nếu không phải phụ nữ Việt Nam thì vợ tôi đã không hy sinh nhiều như thế được...

Tôi luôn nói với con cháu rằng tôi được có như ngày hôm nay phần lớn là nhờ công vợ. Bà nuôi dưỡng các con cháu nên người, một tay vợ tôi lo lắng hết, là hậu phương gian khổ nhưng tần tảo nuôi con chu đáo. Đến giờ gia đình tôi có 7 người con, cháu theo cuộc đời binh nghiệp như mình. Tôi luôn răn dạy con cháu phải là người có trách nhiệm với đất nước, tổ quốc. 

Ngẫm lại cuộc đời binh nghiệp ông có bao giờ nghĩ một ngày mình là nhân chứng lịch sử, trở thành AHLLVTND?

- Khi đi bộ đội tôi luôn chỉ nghĩ mình phải hoàn thành nhiệm vụ của người lính chứ không nghĩ đi để sau này trở thành sĩ quan, đặc biệt không nghĩ sau này mình trở thành tướng rồi được Nhà nước tuyên dương Anh hùng LLVTND.

Tôi cũng chưa bao giờ nghĩ mình là chứng nhân lịch sử, kể cả cho dù tôi đã từng có mặt  Dinh Độc Lập, bắt Dương Văn Minh ra tuyên bố đầu hàng. Tôi chỉ đơn giản nghĩ mình phải làm trọn nhiệm vụ của một người lính.

Tôi nghĩ công lao này không của riêng ai mà của tất cả đồng chí, đồng đội, toàn dân tộc Việt Nam. Từ khi hoà bình tới nay, hàng năm đi giao lưu tại các đơn vị, những bó hoa tôi được tặng tôi đều chia sẻ rằng đó là những bó hoa thuộc về đồng chí, đồng đội đã hy sinh trên chiến trường. Những đồng chí, đồng đội đã hy sinh mới thực sự là anh hùng.

Khi giao lưu với thế hệ trẻ hay lính mới, tôi luôn căn dặn anh em biết gìn độc lập tự do hạnh phúc của dân tộc ta. Bởi được hưởng hoà bình độc lập tự do hạnh  như ngày nay là dân tộc ta, tổ quốc ta, đồng chí đồng đội đổ bằng xương máu mới được, phải biết tôn trọng, gìn giữ, không được làm gì ảnh hưởng thanh danh của mình đối với xương máu đồng chí đồng đội đã hy sinh.

Nhiều năm qua tôi cùng nhiều đồng chí đồng đội quyên góp, làm từ thiện vùng sâu vùng xa, tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trong chiến trường, xây dựng đền thờ tưởng nhớ tri ân công lao đồng chí đồng đội…

Toàn bộ sư đoàn 304 của chúng tôi từ năm 1968 cho tới khi kết thúc chiến tranh năm 1973 hy sinh 5.793 liệt sĩ ở chiến trường Quảng Trị. Một số được đưa về nghĩa trang, một số vẫn đang ở bìa rừng khe suối chưa tìm được, chúng tôi đưa đền thờ rồi làm lễ cầu siêu, đưa bài vị, vong linh anh em về nhà chùa, phật tử hương khói.

Hàng năm sau rằm tháng Giêng, ngày thương binh liệt sĩ (27/7) tổ chức đoàn đi vào, ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam chúng tôi lại cùng nhau đi vào chiến trường xưa dâng hương tưởng nhớ anh hùng liệt sĩ. 

Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ của Trung tướng!

×