Phóng viên Dân Việt đã có cuộc trao đổi với Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa, Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội xung quanh nội dung sắp xếp bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện).

Việc tiến hành mô hình chính quyền ba cấp, bỏ qua đơn vị hành chính cấp huyện sẽ có những mặt ưu điểm gì, theo đánh giá của ông?

- Như tôi đã nói, cấp huyện là cấp trung gian, không có vai trò quyết định các vấn đề phát triển kinh tế xã hội. Qua cấp trung gian này có 2 vấn đề đặt ra, một là có thể tạo ra độ trễ, hai là tạo lực cản trong quá trình phát triển. Vì vậy bỏ cấp trung gian sẽ thông suốt từ cấp tỉnh xuống dưới cấp xã.

Khi giảm bớt một cấp trung gian (cấp huyện) có thể giúp bộ máy hành chính trở nên tinh gọn hơn, giảm thiểu sự chồng chéo và lãng phí nguồn lực. Việc quản lý có thể được thực hiện trực tiếp từ cấp tỉnh xuống cấp xã. Việc bỏ cấp huyện có thể giúp cho việc quản lý Nhà nước trở nên tập trung và thống nhất hơn. Các quyết định của cấp tỉnh sẽ được triển khai nhanh chóng và đồng bộ hơn đến cấp xã, tránh được tình trạng "trên bảo dưới không nghe" hoặc "mỗi nơi một kiểu" xảy ra ở một số nơi trước đây.

Đồng thời, mô hình này cũng giúp giảm bớt một cấp hành chính sẽ giúp tiết kiệm chi phí cho việc duy trì hoạt động của bộ máy, bao gồm chi phí lương, chi phí hành chính và chi phí đầu tư cơ sở vật chất. Khoản tiền tiết kiệm được có thể được sử dụng cho các mục đích khác, như đầu tư cho giáo dục, y tế hoặc phát triển kinh tế - xã hội.

Việc bỏ cấp huyện có thể giúp cho cấp xã có nhiều quyền tự chủ hơn trong việc quyết định và thực hiện các vấn đề của địa phương. Điều này có thể giúp cho các xã phát huy được tiềm năng và lợi thế của mình, đồng thời đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân.

Bỏ cấp huyện cũng có thể tạo điều kiện cho việc quy hoạch và phát triển kinh tế - xã hội được thực hiện một cách tổng thể và hiệu quả hơn. Các dự án phát triển có thể được triển khai trên phạm vi rộng hơn, không bị giới hạn bởi địa giới hành chính cấp huyện.

Bên cạnh thuận lợi, chắc chắn cũng có không ít khó khăn, thách thức khi bỏ cấp hành chính trung gian, phải không thưa ông?

- Kết luận của Bộ Chính trị đã nêu rõ, định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh phải báo cáo Bộ Chính trị trong quý 3/2025, trước Đại hội Đảng toàn quốc. Vì vậy, đây là nhiệm vụ cần triển khai với chủ trương nhất quán và có sự đồng thuận từ trung ương tới địa phương.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích tiềm năng, việc thực hiện đề xuất này cũng đặt ra không ít thách thức và khó khăn cần được xem xét kỹ lưỡng mà chúng ta có thể lường trước như:

Việc bỏ đơn vị hành chính cấp huyện theo tôi chắc chắn quy mô và khối lượng công việc, thẩm quyền của cấp xã sẽ lớn hơn, trách nhiệm cũng nhiều hơn. Hiện nhiều xã đang quản lý trên địa bàn chỉ có 2.000 đến 3.000 dân theo tôi quy mô cũng cần được nâng lên và sáp nhập cho gọn lại. 

Đặc biệt, về vấn đề đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội tại địa phương khi không còn cấp trung gian cũng cần phải được tính tới.

Một vấn đề được cho là khó khăn nhất chính là việc sắp xếp đội ngũ cán bộ công chức, viên chức sẽ dôi dư ra rất nhiều nên thời gian đầu, việc sắp xếp công việc và giải quyết chế độ cho họ sẽ gặp nhiều khó khăn.

Mỗi huyện trung bình có khoảng 150 đến 200 cán bộ, công chức, viên chức. Với cả nước có 705 đơn vị hành chính cấp huyện, cùng đồng thời sẽ sáp nhập một số tỉnh thì việc bỏ đơn vị hành chính cấp huyện sẽ không còn vị trí việc làm nữa. 

Vấn đề sắp xếp công việc và giải quyết chế độ cho những người về hưu trước tuổi với cán bộ, công chức viên chức này như thế nào là cả một vấn đề.

Chủ trương sáp nhập một số tỉnh và bỏ đơn vị hành chính cấp huyện được người dân đồng thuận và ủng hộ. Tuy nhiên, một số bộ phận cán bộ, công chức, viên chức cấp huyện từ trước tới nay họ bám vào "bầu sữa mẹ" của Nhà nước để sống. Nếu không còn cấp huyện thì đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức này cũng sẽ tâm tư. Hiện ở nhiều địa phương, có những cán bộ chỉ trên 30 đến 40 tuổi đã là Chủ tịch huyện. Họ phấn đấu công tác nhiều năm mới lên được cấp lãnh đạo.

Vừa qua, đã có khoảng 100.000 người bị ảnh hưởng đối với công tác sắp xếp lại bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW và Nhà nước đã chi một khoản ngân sách trên dưới 100.000 tỷ đồng cho công tác sắp xếp này. 

Tới đây, việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, bỏ đơn vị hành chính cấp huyện cũng cần tiếp tục chi một khoản tiền lớn từ ngân sách, dù về lâu dài thì ngân sách Nhà nước là có lợi. Đó là khó khăn trước mắt nếu triển khai công tác bỏ đơn vị hành chính cấp huyện mà Nhà nước cần phải tính tới.

Nhân vấn đề ông đang đề cập, xin hỏi luôn ông là khi Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, theo ông việc này đã phù hợp với điều kiện, bối cảnh hiện nay?

- Đây là xu hướng tích cực và tất yếu bởi trên thế giới các nước đa số là phát triển theo mô hình chính quyền ba cấp. Với dân số nước ta khoảng 100 triệu, nhưng có đến 63 tỉnh, thành phố, như thế là rất nhiều. Ngay nước bạn Trung Quốc, với dân số hơn 1,4 tỷ người, nhưng cũng chỉ có 34 tỉnh, thành.

Mặt khác, trong thực tiễn hiện nay cấp huyện là cấp trung gian, không có vai trò quyết định các vấn đề phát triển kinh tế, xã hội của mỗi địa phương mà do cấp tỉnh quyết và cấp xã trực tiếp triển khai thực hiện.

Do đó, việc tổ chức hợp lý các đơn vị hành chính với quy mô về diện tích, dân số phù hợp không chỉ ở cấp xã, cấp huyện mà còn đối với cấp tỉnh cho phù hợp với thời kỳ phát triển mới của đất nước là hết sức cần thiết. Đây là một trong những điều kiện căn bản và cần nghiên cứu, chuẩn bị với tầm nhìn chiến lược, xuất phát từ đặc điểm, nhu cầu phát triển của địa phương.

Nhìn lại các lần chia tách, sáp nhập quản lý địa giới đơn vị hành chính, vào năm 1975, Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Sau khi tiến hành bãi bỏ cấp khu, giải thể khu tự trị, hợp nhất, sáp nhập, năm 1976, cả nước chỉ còn 38 đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Khi đó, giao thông chưa thuận lợi, thông tin liên lạc của ta cũng chưa phát triển và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của ta cũng còn yếu nêu sau đó mới tách đơn vị hành chính để quản lý tốt hơn.

Tuy nhiên, điều kiện hiện tại đã thay đổi, cách mạng 4.0, thông tin liên lạc thông suốt, đội ngũ cán bộ được đào tạo với trình độ cao hơn rất nhiều và giao thông thuận lợi nên việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, bỏ đơn vị hành chính cấp huyện tôi cho là rất phù hợp với thời đại và với xu thế của các nước trên thế giới.

Vậy với việc nghiên cứu sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, theo ông như ở Việt Nam nên bao nhiêu tỉnh là phù hợp?

- Việc sáp nhập thành bao nhiêu tỉnh và bỏ đơn vị hành chính cấp huyện theo tôi cần phải nghiên cứu, xây dựng các tiêu chí cụ thể để thực hiện. Trong đó, phải nghiên cứu tới quy mô dân số, diện tích tự nhiên, những tiêu chí về văn hóa, lịch sử vùng miền, an ninh quốc phòng, bảo vệ chủ quyền, vị trí địa lý, chính trị, phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư… nhằm đảm bảo sự ổn định để phát triển kinh tế - xã hội trong thời điểm đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Việc quyết định cụ thể sẽ phải dựa trên nghiên cứu, đánh giá đầy đủ các yếu tố, tiêu chí và do cơ quan có thẩm quyền quyết định.

Tuy nhiên, dựa trên quy mô dân số và số tỉnh hiện có, tôi cho rằng có thể đưa số đơn vị cấp tỉnh về mốc 40 hoặc dưới 40 là phù hợp. Bởi hiện nay hệ thống cơ sở hạ tầng, nhất là đường giao thông đã phát triển mạnh, hệ thống thông tin liên lạc cũng đầy đủ, thông suốt, đảm bảo cho việc quản lý địa bàn rộng, dân số đông.

Đặc biệt, việc nghiên cứu sáp nhập cần theo tình hình thực tiễn, quy mô kinh tế - xã hội, quy hoạch vùng. Tôi đề xuất nghiên cứu theo vùng kinh tế như tỉnh công nghiệp, tỉnh nông nghiệp, tỉnh phát triển kinh tế biển, thành phố dịch vụ… Nên phân theo từng vùng, từng lĩnh vực, ngành nghề để thuận lợi cho đầu tư.

- Trân trọng cảm ơn ông!

×