Quảng Ngãi - dấu ấn văn hóa Sa Huỳnh

Theo tài liệu của Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Quảng Ngãi, vùng đất Quảng Ngãi có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Quảng Ngãi trước đây là vùng đất Cổ Lũy Động. Đến năm 1402, vương quốc Chăm Pa dâng Cổ Lũy Động cho nhà nước Đại Việt.

Năm 1471, vua Lê Thánh Tông hợp nhất Tư Châu và Nghĩa Châu thành phủ Tư Nghĩa. Đến thời chúa Nguyễn, năm 1558, Nguyễn Hoàng xin vào trấn thủ vùng đất Thuận Hóa, năm 1602 đổi phủ Tư Nghĩa (thời nhà Lê) thành phủ Quảng Nghĩa. Phủ Quảng Nghĩa có ba huyện là Bình Sơn, Chương Nghĩa, Mộ Hoa.

Thời Tây Sơn, năm 1776, đổi phủ Quảng Nghĩa thành phủ Hòa Nghĩa. Năm 1802, Gia Long lên ngôi đổi phủ Hòa Nghĩa (thời Tây Sơn) thành dinh Quảng Nghĩa, đến năm 1808 thành trấn Quảng Nghĩa.

Năm 1832, vua Minh Mạng lên ngôi, đổi trấn Quảng Nghĩa thành tỉnh Quảng Nghĩa. Quảng Ngãi trở thành một đơn vị hành chính từ đó.

Trong thời Pháp thuộc, tỉnh có tên gọi là Quảng Ngãi. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công đến trước ngày bầu cử Quốc hội khóa I (06/01/1946), tỉnh có tên gọi là tỉnh Lê Trung Đình, sau đó đổi lại thành tỉnh Quảng Ngãi.

Ngày 24/3/1975, tỉnh Quảng Ngãi được giải phóng. Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị, ngày 01/01/1976, tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Bình Định hợp nhất thành tỉnh Nghĩa Bình.

Trong giai đoạn này, huyện Tư Nghĩa hợp nhất với thị xã Quảng Ngãi thành thị xã Quảng Nghĩa; huyện Nghĩa Hành hợp nhất với huyện Minh Long thành huyện Nghĩa Minh; huyện Sơn Tây hợp nhất với huyện Sơn Hà thành huyện Sơn Hà.

Ngày 01/7/1989, tỉnh Nghĩa Bình tách thành tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Bình Định như cũ.

Tỉnh Quảng Ngãi hiện nằm trong vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, nằm trong tốp đầu cả nước về thu ngân sách, thu hút nhiều doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI đầu tư, tạo nhiều việc làm, với diện tích tự nhiên hơn 5.152km2, dân số khoảng 1,3 triệu người, với 13 đơn vị hành chính cấp huyện và 170 cấp xã.

Năm 2024, Quảng Ngãi thu ngân sách gần 30.200 tỉ đồng, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) ước tính hơn 64.000 tỉ đồng, thu nhập bình quân khoảng 110 triệu đồng/người/năm.

Một phần diện tích của tỉnh Kon Tum từng được cắt về cho Quảng Ngãi

Theo Cổng thông tin điện tử tỉnh Kon Tum, Kon Tum ban đầu chỉ là một làng của người Bana. Theo tiếng Kinh, Kon Tum có nghĩa là Làng Hồ (Kon là làng, Tum là hồ, ao, bàu nước,...).

Kon Tum thuở xưa còn rất hoang vắng, người thưa, đất rộng. Năm 1867, thực dân Pháp bắt đầu tấn công xâm lược Kon Tum - Tây Nguyên. 

Năm 1892, thực dân Pháp đặt tại Kon Tum một tòa đại lý hành chính đầu tiên do một cố đạo người Pháp là Vialleton, còn gọi là cha Truyền cai quản.

Ngày 4/7/1904, thực dân Pháp thành lập tỉnh Plei Ku Der, bao gồm hai tòa đại lý hành chính: một tòa ở Kon Tum (trước đó thuộc tỉnh Bình Định) và một tòa ở Cheo Reo (trước đó thuộc tỉnh Phú Yên).

Ngày 25/4/1907, thực dân Pháp chính thức bãi bỏ tỉnh Plei Ku Der. Toàn bộ đất đai của tỉnh Plei Ku Der gồm hai tòa đại lý hành chính Kon Tum và Cheo Reo được sáp nhập trở lại hai tỉnh Bình Định và Phú Yên như trước đó.

Ngày 9/2/1913, thực dân Pháp chính thức thành lập tỉnh Kon Tum, bao gồm đại lý hành chính Kon Tum tách ra từ Bình Định, đại lý hành chính Cheo Reo tách ra từ Phú Yên, đại lý hành chính Buôn Ma Thuột (Buôn Ma Thuột trước đó là một tỉnh riêng, nhưng đến năm 1913 giảm từ tỉnh xuống thành đại lý hành chính, sáp nhập vào tỉnh Kon Tum).

Ngày 25/5/1932, tách đại lý Pleiku ra khỏi tỉnh Kon Tum, thành lập tỉnh Pleiku (nay thuộc tỉnh Gia Lai). Đến ngày 9/8/1943, đại lý hành chính An Khê được tách khỏi tỉnh Kon Tum, sáp nhập vào tỉnh Pleiku.

Tỉnh Kon Tum lúc bấy giờ chỉ còn lại tổng Tân Hương và toàn bộ đất đai vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Tháng 8/1945, cùng với cả nước, nhân dân Kon Tum đã nổi dậy giành chính quyền. Chính quyền cách mạng tổ chức lại tỉnh Kon Tum thành 4 đơn vị hành chính gồm các huyện Đăk Glei, Đăk Tô, Konplong và thành phố Kon Tum. Chính quyền cách mạng lâm thời tỉnh Kon Tum được thành lập đóng trụ sở tại thành phố Kon Tum để lãnh đạo nhân dân bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới.

Ngày 26/6/1946, thực dân Pháp tấn công và chiếm lại Kon Tum, thiết lập trở lại bộ máy cai trị vùng này.

Tháng 1/1947, Phân khu 15 được thành lập, trong đó nòng cốt là tỉnh Kon Tum và các huyện miền Tây của hai tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi.

Tháng 2/1954, Kon Tum là tỉnh đầu tiên và duy nhất ở Tây Nguyên được hoàn toàn giải phóng.

Năm 1958, bộ máy hành chính tỉnh Kon Tum được chia thành tòa hành chính Kon Tum - bộ máy hành chính cấp tỉnh, bên dưới gồm các quận Kon Tum, Đăk Tô, Konplong và Đăk Sút.

Năm 1958, Nguỵ quyền thành lập quận Toumơrông. Năm 1959, thành lập thêm quận Chương Nghĩa. Năm 1960, quận Konplong bị xóa bỏ.

Năm 1961, quận Chương Nghĩa bao gồm phần đất phía đông sông Đăk Nghé, giáp với Ba Tơ (Quảng Ngãi) được cắt về tỉnh Quảng Ngãi. Tỉnh Kon Tum còn lại 4 đơn vị hành chính cấp quận: Kon Tum, Đăk Tô, Đăk Sút, Toumơrông.

Sau chiến dịch xuân - hè năm 1972, quân cách mạng giải phóng Đăk Tô - Tân Cảnh và đại bộ phận các vùng nông thôn, vùng kiểm soát của địch bị thu hẹp đáng kể.

Năm 1974, quân ta tấn công tiêu diệt hoàn toàn các chi khu Đăk Pét, Măng Đen, Măng Buk. Tận dụng thời cơ thắng lớn ở Buôn Ma Thuột, ngày 17/3/1975, quân và dân trong tỉnh đã nổi dậy tấn công vào đầu não của địch ở nội thị, giải phóng thành phố và toàn tỉnh Kon Tum.

Tháng 10/1975, tỉnh Kon Tum sáp nhập với tỉnh Gia Lai thành tỉnh Gia Lai - Kon Tum.

Tháng 10/1991, tỉnh Kon Tum được tái lập trên cơ sở chia tách tỉnh Gia Lai - Kon Tum.

Kon Tum có diện tích hơn 9.677km2, dân số hơn 600.000 người. Tỉnh hiện có 1 thành phố, 9 huyện và 102 đơn vị hành chính cấp xã.

Năm 2024, tổng thu ngân sách nhà nước của Kon Tum khoảng 4.425 tỉ đồng, chi 12.554 tỉ đồng. Quy mô nền kinh tế ước đạt gần 41.000 tỉ đồng, GRDP ước đạt hơn 20.255 tỉ đồng, thu nhập bình quân đầu người khoảng 68 triệu đồng/năm.

Sáng ngày 15/4/2025, lãnh đạo 2 tỉnh Quảng Ngãi – Kon Tum sẽ gặp nhau tại trụ sở UBND huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum để họp bàn, triển khai một số nội dung liên quan đến sáp nhập đơn vị hành chính 2 tỉnh theo chủ trương của Trung ương.

×