Chùa Cổ Lễ với lối kiến trúc độc đáo

Chùa Cổ Lễ cách trung tâm thành phố Nam Định khoảng 15km; được xây dựng từ thế kỷ 12 thời Lý Thần Tôn với hiệu là "Thần Quang Tự". Chùa thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không.

Theo văn bia còn lưu giữ tại chùa ghi lại, Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không hương quán tại làng Điền Xá (huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình). Thủa nhỏ, ngài làm nghề chài lưới của cha ông; đến năm 29 tuổi ngài xuất gia.

Ngài cùng Thiên sư Giác Hải và Thiền sư Từ Đạo Hạnh kết nghĩa anh em sang Tây Vực (Bắc Ấn Độ) tầm học phép "Tâm vô lậu" đắc "Giới - Định - Tuệ viên dung nhập Thánh siêu phàm du nhật nguyệt".

Sau khi đắc lục trí thần thông, cả 3 trở về nước. Đức Thánh Tổ Từ Đạo Hạnh trụ trì chùa Sài Sơn. Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không trụ trì chùa Thần Quang (nay gọi là chùa Cổ Lễ). Đức Giác Hải Thiền sư trụ trì chùa Diên Phúc. Từ đó, 3 vị trở thành "Nam Thiên Tam Vị Thánh Tổ".

Sau đó, ngài vượt Tống quyên đồng đem về đúc "An Nam Tứ Khí". Đây là 4 bảo vật quý ở nước ta gồm: Tượng Phật cao hơn 4m ở chùa Quỳnh Lâm, TX Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh); Chuông Quy Điền nặng 1.000kg ở Lục Đầu Giang, Phả Lại, Hải Dương; Tháp "Báo Thiên" cao 9 tầng ở Hà Nội; Đỉnh Phổ Minh nặng 1.000kg ở Tức Mặc, thành phố Nam Định (tỉnh Nam Định).

Thượng tọa Thích Tâm Vượng- Trụ trì chùa Cổ Lễ chia sẻ: Trước đây, chùa được thiết kế bằng gỗ theo kiến trúc cổ. Trải qua thời gian phong hóa của nắng xói, mưa mòn và mối mọt nên ngôi chùa bị xuống cấp nghiêm trọng.

Năm 1902, Đệ Nhất sư Tổ Phạm Quang Tuyên về trụ trì đã trùng tu, tái thiết lại ngôi chùa theo kiến trúc"Nhất Thốc Lâu Đài" với quy mô rộng lớn, mang nền kiến trúc văn hóa Phật Giáo trứ danh. Nguyên liệu xây dựng chùa chủ yếu là vôi, gạch, cát, mật…

Theo đó, phía trước chùa có tháp "Cửu Phẩm Liên Hoa" thiết kế theo kiểu 9 tầng hoa sen cao 32m; nằm trên lưng con rùa khổng lồ, đầu rùa hướng vào phía chùa. Con rùa được nằm giữa một hồ nước hình vuông, bốn góc là bốn hòn núi giả khá lớn, có đắp bốn con voi to.

Tiếp theo ngôi tháp là một chiếc cầu cong ba nhịp (còn gọi là cầu cuốn) bắc qua hồ Chu Tích (còn gọi là hồ Núi). Cầu Cuốn dẫn tới chùa Trình, còn gọi là Hội Quán Đường - nơi thờ Phật quan âm nghìn mắt nghìn tay, luôn từ bi cứu khổ cứu nạn cho dân. Trước sân chùa Trình có quả 2 lư khổng lồ.

Ngoài ra, 2 bên Hội Quán Đường là Đền thờ Linh Quang Từ - nơi thờ Quốc Công Tiết Chế Hưng Đạo và Đền thờ Thánh mẫu - nơi thờ Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Để đến được tới ngôi Tam Bảo tòa chính cung cao 29m nơi thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không, du khách phải đi qua cây cầu núi là Tả Sơn Kiều hoặc Hữu Sơn Kiều. Hai cầu núi đều có chiều dài hơn 14m.

Ngôi Tam Bảo tòa chính cung được xây dựng, thiết kế theo lối kiến trúc kết hợp giữa Âu và Á, giữa cổ và kim. Phía bên ngoài, có họa tiết, hoa văn, phù điêu mang biểu tượng Phật giáo; và có rồng, có phượng, hoa sen, cánh đao…

Một nhà sư đang sinh hoạt tại chùa Cổ Lễ cho biết: Năm 1934, Hòa thượng Phạm Thế Long kế vị trụ trì. Năm 1936, ông cùng nhân dân, tín đồ Phật tử đúc một quả chuông đồng nặng 9 tấn; cao 4,2m; đường kính 2,2m; thành chuông dày 8cm; gọi là chuông Đại Hồng Chung. Đây là một trong những quả chuông lớn nhất ở Việt Nam tại thời điểm đó.

Miệng chuông có họa tiết hình cánh sen, thân có họa tiết hoa lá, sông nước và chữ Hán là báu vật thiêng liêng của chùa Cổ Lễ. Sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bùng nổ, sợ chuông bị giặc phá hoại, người dân cùng nhà chùa vần chuông ngâm giấu dưới hồ.

Khi hòa bình lập lại (năm 1954), quả chuông đồng được kéo lên đặt ở bệ giữa lòng hồ. Trải qua thời gian dài, đến nay quả chuông vẫn còn được giữ nguyên vẹn và trở thành biểu tượng lịch sử của chùa Cổ Lễ.

Năm 1997, được sự giúp đỡ của người dân, nhà chùa đã xây dựng 1 gác chuông ở sau chùa với chiều cao hơn 13m, rộng 8,21m gồm 3 tầng tứ diện 12 mái. Tầng trên cùng treo quả chuông nhỏ đời Lê Cảnh Thịnh thế kỷ XV nặng khoảng 300kg; hai tầng dưới treo quả chuông nặng 9 tấn, cùng trọng lượng với quả chuông đang được đặt ở giữa lòng hồ.

27nhà sư"cởi áo cà sa khoác chiến bào ra trận"

Chùa Cổ Lễ trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, Hoà thượng Thích Thế Long đã chủ trì buổi mít tinh trọng thể làm lễ phát nguyện cho 27 nhà sư "cởi áo cà sa khoác chiến bào ra trận" để bảo vệ quê hương. Đó là ngày 27/2/1947.

27 nhà sư này là những người yêu nước đến từ nhiều địa phương trong tỉnh Nam Định. Song, trong số này cũng có người đến từ Nghệ An, Hải Phòng, Ninh Bình.

Hôm đó, tại buổi lễ Cởi áo cà sa, chư ni Thích Đàm Nhung xúc động đọc lời phát nguyện:

"Cởi áo cà sa khoác chiến bào

Việc quân đâu có quản gian lao

Gậy thiền quét sạch loài xâm lược

Theo gót Trưng Vương tỏ nữ hào".

Ngay sau đó,27 nhà sư đã "cởi áo cà sa", chính thức lên đường nhập ngũ, bảo vệ Tổ quốc.

Theo lịch sử để lại, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, các nhà sư đã lập nên nhiều chiến tích; tuy nhiên có 12 nhà sư đã hy sinh tại các mặt trận chiến trường. 

Các nhà sư còn lại, sau khi xong nhiệm vụ cứu nước, có người tiếp tục ở lại quân ngũ giữ nhiều chức vụ cao, có người lại trở về cửa thiền tu hành, giữ nhiều trọng trách quan trọng khác trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Đây là một kì tích, dấu ấn hết sức đặc biệt của Phật giáo Việt Nam nói chung và Phật giáo tỉnh Nam Định, chùa Cổ Lễ nói riêng. Phải nói rằng, sự kiện 12 nhà sư hy sinh nơi chiến trường đã trở thành 1 sự kiện quan trọng, đầy tự hào trong lịch sử Phật giáo Việt Nam.

Năm 1999, để tưởng nhớ công ơn của những nhà sư đã anh dũng hy sinh bảo vệ đất nước, nhà chùa cùng một nhóm ni sư đã xây dựng một vườn tượng trong khuôn viên chùa.

Được biết, trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, chùa Cổ Lễ vừa là nơi hội họp chỉ đạo phong trào cách mạng của tỉnh Nam Định, vừa cơ sở nuôi giấu cán bộ, du kích và bộ đội chủ lực Sư đoàn 320, Đại đội 91 của tỉnh, Đại đội 75 huyện Trực Ninh.

Ngày nay, hàng năm, cứ từ ngày 13 - 16/9 Âm lịch, hội chùa Cổ Lễ lại được tổ chức tưng bừng với rất nhiều trò chơi dân gian như lễ rước Phật, đấu vật, đánh cờ người, đua tải trên dòng sông uốn lượn quanh chùa..., nhằm suy tôn Thiền sư, pháp sư Nguyễn Minh Không - tổ sư nghề đúc đồng.

×