Tô Mạt Nhi, hay còn gọi là Tô Mạt Nhĩ, là người tộc Mông Cổ, sinh ra trong một gia đình du mục nghèo vào những năm 1612. Theo tiếng Mông Cổ, tên bà có nghĩa là "cái túi làm bằng lông thú". Đến cuối đời vua Thuận Trị, bà đổi tên thành Tô Ma Lạt với ý nghĩa là "túi tiền vừa".

Tô Ma Lạt sở hữu vẻ bề ngoài xinh đẹp và rất thông minh. Bà được quản gia phủ Bối lặc Bát Nhĩ Tề Cát Đặc Bố chọn làm thị nữ theo hầu Nhị cách cách Mộc Bố Thái (cũng chính là Hiếu Trang Thái Hậu sau này).

Chỉ trong vài tháng, Tô Ma Lạt đã thông thạo tiếng Mãn, tiếng Hán. Bà còn có tài viết chữ Mãn đẹp như mẫu. Nhờ đó mà Hiếu Trang Thái hậu càng tin tưởng, giao việc dạy chữ cháu nội Khang Hi cho bà.

Thiên bẩm Tô Ma Lạt tinh thông nhiều thứ, trong đó có may vá. Các bộ lễ phục sau này của hoàng thất nhà Thanh đa số đều làm trên mẫu thiết kế gốc của bà. Hiếu Trang Thái hậu luôn coi Tô Ma Lạt như chị em, suốt 60 năm tỉ tê, bạn bè. Họ luôn như hình với bóng, vượt qua cả tình chủ - tớ thông thường. Đến ngày vua Hoàng Thái Cực băng hà, Hiếu Trang Thái hậu phải ở góa khi chỉ 31 tuổi. Thấy vậy, Tô Ma Lạt quyết cả đời không lấy chồng để bầu bạn, hầu hạ chủ nhân.

Chẳng những vậy, Tô Ma Lạt còn rất được kính nể trong hoàng cung. Hiếu Trang Thái hậu gọi bà là cách cách, danh xưng vốn dành cho những cô gái có địa vị cao trong hoàng thất. Hoàng đế Khang Hi thì gọi bà là "ngạch nương", xem như là mẹ của mình. Các hoàng tử, công chúa của Khang Hi còn gọi bà là bà nội.

Suốt cả một đời, Tô Ma Lạt sống an phận, không tham uy quyền. Có thời điểm, Hiếu Trang Thái hậu muốn thăng cấp cho bà nhưng Tô Ma Lạt nhanh chóng từ chối, mong được ở lại hầu hạ Thái hậu.

Năm Khang Hi thứ 26 (1687), Hiếu Trang Thái Hoàng thái hậu qua đời, Tô Ma Lạt đau buồn đến đổ bệnh. Thấy vậy, Khang Hi đành phải tìm cách giúp bà bình ổn tinh thần. Ông phá vỡ mọi quy tắc, giao con trai Định Phi cho Tô Ma Lạt nuôi nấng. Cũng chính nhờ vậy mà bà lấy lại được sự sống, dành toàn tâm ý nuôi nấng hoàng tử.

Về con người Tô Ma Lạt, có rất nhiều điều khiến người đời sau tò mò. Bà cả đời không dùng bất cứ loại thuốc nào nhưng thọ đến 90 tuổi. Tô Ma Lạt cũng chẳng bao giờ tắm rửa, cả năm chỉ có 1 lần người khác thấy bà dùng nước vệ sinh thân thể rồi lại uống hết chỗ nước bẩn đó.

Kỳ lạ là thế nhưng Tô Ma Lạt vẫn nuôi dạy thập nhị a ca Dận Đào rất tốt. Sau này, đây là một trong những đứa con hoàng đế Khang Hi trọng dụng nhất. Dận Đào cũng là hoàng tử sống thọ nhất trong 35 đứa con trai của Khang Hi khi sống đến 79 tuổi.

Năm Khang Hi thứ 44  (1795), Tô Ma Lạt đổ bệnh nặng nhưng vẫn không chịu dùng thuốc. Bà qua đời trong lúc Khang Hi đang đi tuần, biết tin, ông liền dặn người khoan nhập liệm, chờ mình về gặp mặt lần cuối. Đó cũng là lần đầu tiên trong lịch sử Trung Hoa, một vị vua để tang một cung nữ. Khang Hi ngày đó tự tay lo liệu đám tang của Tô Ma Lạt. Người trong cung trước sự ra đi của bà cũng vô cùng thương tiếc.

Sau này, linh cữu của Tô Ma Lạt được đặt gần linh cữu Hiếu Trang Thái Hoàng thái hậu. Sau khi Ung Chính lên ngôi, ngoài xây lăng cho Hiếu Trang Thái Hoàng thái hậu, ông còn xây mộ của Tô Ma Lạt ngay gần đó. Cho đến nay, khu lăng mộ của bà vẫn được rất nhiều du khách ghé thăm.

×