Binh sĩ Ba Lan trên xe tăng tham gia cuộc duyệt binh ở Warsaw vào ngày 15/8 / 2023. Ba Lan đã vượt mục tiêu chi tiêu quân sự 2% GDP của NATO. Ảnh Getty

Gần 10 năm trước, trong bối cảnh Nga sáp nhập Crimea và xảy ra các cuộc nổi dậy vũ trang ở khu vực Donbas phía đông Ukraine, các nhà lãnh đạo NATO đã gặp nhau ở xứ Wales và đặt mục tiêu mới. Họ cho biết, đến năm 2024, các thành viên sẽ nỗ lực hướng tới chi tiêu 2% GDP cho quân đội của họ.

Nga đã trở lại còn NATO vẫn chưa sẵn sàng bởi tiều tụy vì "sự kết thúc của lịch sử" và vô số cuộc chiến chống nổi dậy cường độ thấp.

Hầu hết các thành viên của liên minh 31 quốc gia trong năm nay sẽ không đạt được mục tiêu 2% trong "cam kết đầu tư quốc phòng".

Trong số những nước vẫn còn thiếu hụt có các cường quốc như Đức, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ, Ý và Tây Ban Nha. Các nhà lãnh đạo NATO cảnh báo, vẫn chưa chuẩn bị cho một cuộc chiến trực tiếp với Nga ngày càng có khả năng xảy ra.

Michael Allen, người từng là trợ lý đặc biệt của Tổng thống George W. Bush và giám đốc cấp cao của Hội đồng An ninh Quốc gia, nói với Newsweek : "Tôi nghĩ NATO hiểu rõ hơn về sứ mệnh và mục đích của mình trong một thời gian dài. Tuy nhiên, điều đó càng khiến phần thứ hai trở nên khó hiểu hơn"".

Nếu họ không làm điều đó bây giờ thì khi nào họ sẽ làm điều đó?" ông đặt câu hỏi.

Sự thất vọng như vậy từ lâu đã vang vọng khắp các hội trường của Quốc hội và Nhà Trắng, bất kể ai ngồi trong Phòng Bầu dục. Cuộc chiến của Nga một lần nữa chứng tỏ sự phụ thuộc của châu Âu vào sức mạnh quân sự và tài chính của Mỹ, sự phụ thuộc mà các mục tiêu của xứ Wales có ý định giảm bớt.

"2% thực sự là mẹ của tất cả các mục tiêu, đơn giản vì nó đánh vào trọng tâm của liên minh như một hợp đồng xuyên Đại Tây Dương, trong đó Mỹ đảm bảo an ninh cho châu Âu và người châu Âu dự kiến sẽ thực hiện phần việc của mình. 2% về cơ bản là để thuyết phục Mỹ", Fabrice Pothier — cựu giám đốc về việc hoạch định chính sách cho NATO, những người đã thực hiện cam kết của Wales—nói với Newsweek .

Tính đến hội nghị thượng đỉnh liên minh gần đây nhất vào tháng 7 /2023, 11 trong số 31 quốc gia của NATO đã vượt mục tiêu 2%: Ba Lan (3,9%), Mỹ (3,49%), Hy Lạp (3,01%), Estonia (2,73%), Lithuania (2,54). %), Phần Lan (2,45%), Romania (2,44%), Hungary (2,43%), Latvia (2,27%), Vương quốc Anh (2,07%) và Slovakia (2,03%).

Hiệu suất của những nước thành viên dọc biên giới phía đông là đáng chú ý. Na Uy (1,67%) là quốc gia NATO duy nhất giáp Nga chưa đạt được mục tiêu 2%. 

Ở phía đông, các quốc gia NATO thậm chí còn kêu gọi liên minh tiến xa hơn. Năm ngoái, Thủ tướng Estonia Kaja Kallas đã cam kết với Tallinn về mục tiêu chi tiêu mới là 3% GDP, nói với Newsweek vào tháng 5 rằng: "Chúng ta đang ở trong một thực tế an ninh mới và mọi người đều phải đóng góp phần mình".

Nhưng những người tụt hậu nói rằng họ có thể cần một thập kỷ hoặc hơn. Đứng sau là các quốc gia tương đối nhỏ, bao gồm Bỉ (1,26%), Slovenia (1,35%) và Bồ Đào Nha (1,48%). 

Bộ trưởng Quốc phòng Bỉ Ludivine Dedonder cho biết trong một tuyên bố với Newsweek rằng nước này đang trên đà đạt mức 2% vào năm 2035. Debonder cho biết điều này thể hiện một "quỹ đạo tiến bộ và trên hết là thực tế trong bối cảnh xu hướng giảm trong 30 năm qua".

Luxembourg (0,72%) là quốc gia chi tiêu thấp nhất trong liên minh, mặc dù do quy mô của mình nên đây là quốc gia NATO duy nhất được miễn trừ mục tiêu 2%. Mục tiêu mới của đất nước là chi tiêu 2% tổng thu nhập quốc dân (GNI).

Một phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng nói với Newsweek rằng, nước này đã "cam kết đạt 1% GDP vào năm 2028 và 2% GNI trong trung hạn", đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải xem xét mối đe dọa từ Nga "một cách nghiêm túc và đầu tư vào khả năng răn đe và phòng thủ chung của chúng ta".

Điều đáng lo ngại hơn đối với liên minh là hiệu quả hoạt động của các cường quốc như Tây Ban Nha (1,26%), Thổ Nhĩ Kỳ (1,31%), Ý (1,46%), Đức (1,57%) và Pháp (1,9%).

Pothier nói: "Một số vấn đề quan trọng hơn nhiều so với những vấn đề khác. "Rõ ràng, thật tuyệt khi các nước Baltic gặp nhau và thậm chí vượt quá 2%. Nhưng cuối cùng, vấn đề lớn, đặc biệt là trong chiến tranh cường độ cao hiện là một phần của các kịch bản chính mà các nhà hoạch định quốc phòng của NATO phải tính đến".

Pothier nói thêm: "Đó là lý do tại sao Đức – vốn luôn là 'quốc gia dao động' trong chi tiêu quốc phòng của châu Âu – giờ đây thậm chí còn quan trọng hơn vì sức nặng của ngành công nghiệp quốc phòng của nước này. Và tất cả các thành viên khác của cái mà tôi từng gọi là 'tầng lớp trung lưu'—những người không nhỏ nhưng không phải hạng cao nhất, như Tây Ban Nha, Ý và thậm chí cả Hà Lan—thực sự có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh chi tiêu quốc phòng của châu Âu đi đúng hướng".

Người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Đức nói với Newsweek rằng Berlin đang đi đúng hướng.

Quan chức này cho biết: "Bộ trưởng cũng như Thủ tướng đã tuyên bố rằng vào năm 2024, Đức sẽ đạt được cam kết đầu tư quốc phòng".

Người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Hà Lan cũng lưu ý quyết định của đồng minh tại Hội nghị thượng đỉnh Vilnius 2023 rằng mục tiêu 2% "là mức sàn, không phải mức trần". Nhưng họ nói với Newsweek rằng đất nước này dự kiến sẽ đạt 1,93% GP vào năm 2025, với tiến độ tiếp theo tùy thuộc vào chính sách của chính phủ sắp tới.

Một năm quan trọng

Bức tranh chung có thể tươi sáng hơn phần nào sau khi dữ liệu hàng năm của liên minh được công bố tại hội nghị thượng đỉnh tháng 7 ở Washington, DC. Một phát ngôn viên của Bộ Quốc phòng Montenegro nói với Newsweek rằng nước này hiện đang chi 2,01% GDP cho quốc phòng, trong khi một quan chức quốc phòng Bắc Macedonia cho biết họ sẽ đạt 2,05% trong năm nay.

Đan Mạch (chi 1,65% GDP trong tháng 7) "đã phân bổ quỹ quốc phòng lên tới 2% GDP trên cơ sở lâu dài từ năm 2023 trở đi", một quan chức Bộ Quốc phòng nói với Newsweek.

Thụy Điển - vẫn đang chờ sự phê chuẩn của quốc hội từ Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary để trở thành quốc gia thứ 32 của liên minh - sẽ "đạt và vượt mục tiêu 2% với ngân sách năm 2024", một quan chức Bộ Quốc phòng nói với Newsweek. Con số dự kiến cho năm nay là 2,2%.

Bộ trưởng Quốc phòng Pål Jonson "có quan điểm rằng Thụy Điển sẽ phải duy trì không chỉ ở mức trên mà còn trên mức 2% trong tương lai gần". Quan chức này cho biết thêm, Stockholm hy vọng sẽ sớm gia nhập NATO.

Nếu những cam kết với Newsweek được thực hiện - và nếu Thụy Điển cuối cùng trở thành thành viên thứ 32 của liên minh - một nửa số thành viên NATO sẽ đạt 2% vào cuối năm nay.

Nhìn chung, Pothier cho biết, kết quả "không đồng đều" khi liên minh tiến gần đến thời hạn ở Wales. Ông nói: "Xu hướng đang đi lên chứ không giảm. Nhưng tôi nghĩ có một dấu hỏi lớn về điều gì sẽ xảy ra tiếp theo".

Charles Kupchan thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại đồng tình rằng "bức tranh tổng thể" là đáng khích lệ. Ông nói với Newsweek: "Không chỉ thấy nhiều quốc gia tiến tới mục tiêu 2%, mà những thay đổi khác cũng diễn ra đồng thời, bao gồm cả việc tăng cường đáng kể ở sườn phía đông". 

"Phần Lan đã tham gia và Phần Lan có quân đội khá có năng lực. Tôi đoán rằng Thụy Điển cũng sẽ là thành viên của liên minh trong tương lai gần", Kupchan, người từng phục vụ trong Hội đồng An ninh Quốc gia của Tổng thống Barack Obama và Bill Clinton cho biết. 

Nhưng ngay cả mục tiêu 2% hiện nay dường như vẫn chưa đủ, do cuộc chiến của Nga với Ukraine. Các quốc gia NATO đã huy động để giúp đỡ Kiev nhưng tỏ ra không thể theo kịp nhu cầu của một cuộc chiến tranh hiện đại toàn diện. Các quan chức đã cảnh báo rằng việc giải quyết sự thiếu hụt có thể mất nhiều năm.

Con số 2% lần đầu tiên được nêu ra tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở Riga năm 2006, "được cho là một trong những thời kỳ hòa bình nhất trong lịch sử châu Âu. Vào thời điểm đó, đó được coi là mức tối thiểu mà bạn cần trong điều kiện thời bình", James Rogers, người đồng sáng lập và giám đốc nghiên cứu tại Hội đồng Địa chiến lược của Vương quốc Anh nhận xét.

"Liệu 2% có thực sự đủ trong những điều kiện hoàn toàn khác nhau hay không là một câu hỏi lớn. Và tôi nghĩ các nước ở Đông Âu, đặc biệt là người Ba Lan, sẽ đưa ra quan điểm này ngày càng mạnh mẽ hơn", ông James Rogers nói thêm.

"Nếu các quốc gia như Ba Lan và các nước vùng Baltic có đủ khả năng chi trả - và họ có GDP và GDP bình quân đầu người thấp hơn đáng kể so với các quốc gia như Đức, Pháp, hay thậm chí Ý và Tây Ban Nha - thì thực sự không có lý do gì khiến các quốc gia rất giàu có ở Trung và Tây Âu không thể"", ông nhận định. Rogers nói: "Người châu Âu, đặc biệt là người Tây Âu, cần phải cùng nhau hành động và bắt đầu thực hiện vấn đề này một cách nghiêm túc hơn hiện tại".

Thử thách sự kiên nhẫn của Mỹ

Việc không đạt được mục tiêu 2% nói lên một vấn đề sâu sắc hơn ở châu Âu. Một số nhà lãnh đạo - chủ yếu là Tổng thống Pháp Emmanuel Macron - đang thúc đẩy chính sách phòng thủ tập thể và khả năng tự lực nhiều hơn. Nhưng cuộc chiến sinh tồn của Ukraine đã bộc lộ những hạn chế về chính trị và hậu cần vẫn cản trở việc củng cố quốc phòng của châu Âu.

Kupchan nói: "Về mặt ngân sách quốc phòng, mọi thứ đang tiến triển. Về việc tập thể hóa chính sách quốc phòng và hợp lý hóa chi tiêu quốc phòng, châu Âu đạt được ít tiến bộ hơn".

Rất may cho châu Âu, Nga đã phát động ván cờ quân sự của mình trong khi một trong những tổng thống Mỹ thân châu Âu nhất trong lịch sử gần đây đã  kết thúc nhiệm kỳ. Nhưng cuộc chiến của Putin có thể kéo dài lâu hơn nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden và người kế nhiệm ông – dù là vào năm 2025 hay xa hơn – có thể sẽ không kiên nhẫn như vậy với các đồng minh của Mỹ.

×