Đi dọc quốc lộ 4, đoạn từ TP Hà Giang vào các huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc (thuộc tỉnh Hà Giang) rất dễ bất gặp hình ảnh nuôi ong ở vách núi, trên những cao nguyên đá cao vút.

Được biết nghề nuôi ong lấy mật ở cao nguyên đá bắt đầu từ cách đây rất lâu, có thể gọi đây là một trong những nghề truyền thống của vùng vì trước đây người dân trong vùng đã có thói quen nuôi khoảng 5 – 10 tổ ong trong nhà để lấy mật.

Khoảng 5 - 6 năm trở lại đây, nghề nuôi ong lấy mật phát triển nhộn nhịp nhờ đường xá nối giữa miền xuôi với miền ngược thuận tiện hơn. Anh Lò Y Mẩy, dân tộc Mông tại huyện Đồng Văn (Hà Giang) cùng anh em họ hàng nuôi hàng trăm tổ ong lấy mật, cho thu nhập hàng chục triệu đồng/tháng.

Theo những người nuôi ong ở đây, ong mật chủ yếu lấy nhụy cây bạc hà, nên khu vực nào ở cao nguyên đá có nhiều loại cây này sẽ được chọn làm nơi nuôi ong. Cá biệt hơn, nhiều hợp tác xã nuôi ong đã trồng nhiều héc ta cây bạc hà, với mục đích chính là làm nơi để nuôi ong.

Cao nguyên đá Đồng Văn được UNESCO công nhận là thành viên của mạng lưới Công viên Địa chất toàn cầu, nhiều du khách đến tham quan đã giúp cho thương hiệu mật ong bạc hà trở nên nổi tiếng hơn.

Đến năm 2013, Cục sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và công nghệ) cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý Mèo Vạc cho sản phẩm “Mật ong bạc hà”, bao gồm khu vực 4 huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh, Quản Bạ.

Chất lượng riêng có của mật ong bạc hà nơi đây được công nhận giúp nghề nuôi ong ngày càng phát triển. Hàng năm, cứ vào tầm tháng 11, được gọi là mùa mật ong bạc hà, cũng là dịp du khách thường tới thăm quan cảnh sắc mùa hoa tam giác mạch, hoa cải, hoa dền, hoa bạc hà của Hà Giang và mang mật ong về làm quà.

Mật ong bạc hà là sản phẩm được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng, song ít ai biết những người dân bản địa làm nghề chắt mật phải làm lụng vất vả, cần cù chịu khó, để duy trì nghề từ năm này sang năm khác.

Anh Cháng Thìn Lù, một người nuôi ong tại huyện Đồng Văn cho biết bản thân đã nuôi ong 10 năm nay. Hiện tại, lúc cao điểm nhà anh Lù nuôi đến 500 tổ ong. "Nghề nuôi ong nay đã khác xưa nhiều nhờ vào trình độ khoa học thay đổi, quy mô tăng lên, người dân địa phương không còn phải vào rừng tìm tổ ong về thuần hóa nữa mà duy trì đàn ong tại nhà", anh Lù nói thêm.

Hàng năm, cứ đến mùa xuân từ khoảng tháng 3 là mùa tách đàn ong, tầm tháng 5, 6, 7 là mùa thu mật. Đến tháng 8 hàng năm là mùa mật ong bạc hà, cho đến tháng 11 là vụ bạc hà cuối cùng cũng là lúc dồn đàn ong lại, giảm số lượng ong để tránh mùa đông lạnh chờ mùa xuân đến.

Nhìn vào sự phát triển của nghề nuôi ong hiện nay đang dần nâng cao về chất lượng và số lượng theo hướng hàng hóa cũng là một điểm mới, đáng ghi nhận ở vùng rẻo cao Hà Giang này.

Hình ảnh nuôi ong tại huyện Đồng Văn, cheo leo trên cao nguyên đá.

Tuy nhiên, nghề nuôi ong hiện nay cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn khi có sự cạnh tranh của các chủ nuôi ong ngoại từ vùng khác đến. Do số diện tích bạc hà không tăng mà số lượng đàn ong lại tăng lên chóng mặt dẫn đến sự tranh chấp giữa ong nội và ong ngoại.

Giá mỗi lít mật ong thường vào khoảng 300 - 400 nghìn đồng, mật ong bạc hà tùy thời điểm có thể cao hơn gấp đôi, đã mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều hộ nuôi ong trong vùng

Trung bình, các hộ nuôi nhiều ong thu về từ 100 – 200 triệu đồng/năm, từ đó thoát nghèo bền vững.