Chẳm Chéo (còn gọi là Chẩm chéo) là loại đồ chấm của bà con miền Tây Bắc, đặc biệt là của bà con dân tộc trên địa bàn tỉnh Điện Biên. Từ lâu món đồ chấm này đã đi vào huyền thoại, không thể thiếu trong bữa ăn của người Thái ở Điện Biên. Hầu như không có bữa ăn nào quan trọng của người Thái lại thiếu được chẳm chéo.

Người Thái ở Điện Biên nói rằng: Chẳm chéo được làm chủ yếu từ quả mắc khén. Mắc khén là loại cây thuộc họ hồi (là loại cây dại chỉ có ở núi rừng hoang sơ), có tinh dầu, khi ra quả sẽ kết thành từng chùm nhỏ li ti, tỏa hương thơm nhẹ. Mắc, theo tiếng Thái, có nghĩa là quả. Nhưng còn khén thì không hề có chữ gì đồng nghĩa hay cả trong ngôn ngữ bản địa. Bởi vậy mắc khén mãi mãi sẽ là một tên riêng, tự nhiên tồn tại như chính bản thân núi rừng hoang dã. Đến độ thu hoạch, người ta sẽ hái mắc khén về phơi khô rồi xoa cho quả rời cành để sau đó trộn chung với các nguyên liệu khác để làm ra chẳm chéo có vị đặc trưng.

Chẳm chéo, thứ đồ chấm từ xưa đến nay không thể thiếu trên mâm cơm của người dân tộc Thái ở Điện Biên. Ảnh: Thu Hường

Người Thái có rất nhiều cách chế biến chẳm chéo để phù hợp với từng món ăn trên mâm cơm. Nguyên liệu chính của chẳm chéo là: Muối, ớt, mắc khén, tỏi, mì chính. Ngoài ra còn có các loại rau thơm, rau mùi tía, sả, gừng… tùy theo sở thích hay món ăn mà thêm bớt sao cho phù hợp.

Chị Lê Thị Duyên, Phụ trách HTX Quà Điện Biên (thành phố Điện Biên Phủ) chia sẻ: "Chẳm" theo tiếng Thái có nghĩa là món chấm, "chéo" là thứ được chế từ các loại gia vị được hòa quyện vào nhau nên được gọi là "chéo". "Chẳm chéo" được chế biến từ muối, ớt tươi nướng, ớt khô, tỏi, mì chính… đặc biệt một loại gia vị không thể thiếu là hạt mắc khén. Tất cả được giã nhuyễn trộn đều vào nhau thành một loại nước chấm sền sệt. "Chẳm chéo" là món chấm không thể thiếu trong mâm cơm của người Thái Điện Biên. Với bà con người Thái, dù trong bữa cơm không có thịt, có cá nhưng khó mà thiếu được bát chẳm chéo trong mâm cơm.

Chẳm chéo là một thức chấm cổ truyền của người Thái vùng Tây Bắc được làm ra từ những sản vật trồng tại địa phương . Ảnh: Thu Hường

Mỗi loại chẳm chéo có một hương vị riêng, phù hợp với từng món ăn. Tuy nhiên, có lẽ ở Điện Biên chẳm chéo hợp với món cơm lam hơn cả. Bởi thế, người ta thường nói rằng, không có mắc khén không làm ra chẩm chéo; không có chẩm chéo không thành bữa cơm lam. Chẳm chéo là gia vị chấm cho các món nướng, món luộc… hầu như bất cứ món gì người ta cũng đều chấm cả.

Chị Nguyễn Thị Mai, du khách đến từ Thủ đô Hà Nội chia sẻ: "Hàng năm tôi thường lên Điện Biên thăm bạn bè. Mỗi lần lên được thưởng thức ẩm thực Tây Bắc qua các món ăn của người dân tộc Thái chấm với chẳm chéo thơm thơm, cay cay, nồng nồng rất lạ và cuốn hút vị giác. Tôi thấy không chỉ các món nướng, món luộc chấm với chẳm chéo ngon, mà cái món chấm ấy rất hay vì tôi chấm với xôi trắng ăn cũng rất ngon, rất lạ. Lần nào lên Điện Biên tôi cũng mua về vài lọ chẳm chéo làm quà cho người thân và bạn bè vì họ cũng như tôi, rất thích thứ gia vị ấy".

"Đồng bào Thái không chỉ sử dụng chẳm chéo trong những bữa ăn ngày thường, mà còn dùng để đãi khách miền xuôi. Vì thế, nó vừa là món dân dã, vừa là là đặc sản núi rừng của con người nơi đây. Mỗi du khách phương xa khi lên thăm Điện Biên, thưởng thức qua ẩm thực với các món ăn dân tộc đều có ấn tượng sâu sắc, vì thế khi ra về mỗi du khách đều chọn vài lọ chẳm chéo làm quà cho người thân và bạn bè". Chị Duyên cho biết thêm

Bạn hãy thử một lần lên Tây Bắc, đến với Điện Biên, vào một đêm lạnh dịu ngồi quanh bếp lửa, nhâm nhi rượu cần nồng nàn, ăn một miếng cơm lam chấm cùng với chẩm chéo để thấy một hương vị Tây Bắc không thể nào quên.

×