Bình luận
0
Chế độ khoa cử thời phong kiến ở nước ta là một chặng đường dài mười thế kỷ, khoa mở đầu là năm Ất Mão (1075) đời Lý Nhân Tông và khoa kết thúc vào năm Kỷ Mùi (1919) đời vua Nguyễn Khải Định.
Về thể lệ thi buổi đầu chưa ổn định, ở thời nhà Lý khoảng cách giữa các khoa thi thường là12 năm. Tới khoa thi Kỷ Hợi (1239) đời Trần Thái Tông, lệ thi mới được định hẳn 7 năm một kỳ. Sang nhà Lê đời Thái Tông (1435) sửa lại 6 năm một kỳ. Nhưng đến năm 1466, vua Lê Thánh Tông cho đổi lại 3 năm một kỳ. Lệ thi này được chấp nhận suốt cả thời kỳ Hậu Lê cho tới cuối Nguyễn. . .
Khoa cử thời phong kiến gồm có hai kỳ thi quan trọng bậc nhất được coi như hai cửa ải lớn đề bước tới các bậc thang quan chức đầy danh vọng của các nho sĩ. Đó là thi hương (hương thí) và thi hội (hội thí)...
Trường thi (ảnh tư liệu).
Ở nước ta khi xưa, học trò bắt đầu đi học gọi là Sơ học. Học sách Sơ học vấn tân (hỏi bến), Tam tự kinh (Kinh 3 tiếng), Tứ tự kinh (Kinh 4 tiếng), Ngũ ngôn (Văn vần 5 tiếng). Tập làm văn khi đầu làm câu đối 2 tiếng, 3 tiếng, 4 tiếng vv...biết phân biệt vần trắc, vần bằng. Về đức dục, học sinh phải lễ phép, kính trên, nhường dưới, thực hiện câu: "Tiên học lễ, hậu học văn".
Chừng 10 tuổi trở lên học Tứ thư, Ngũ kinh, học lịch sử Trung Quốc, học Chư tử cửu lưu (9 dòng tư tưởng thời cổ đại Trung Quốc); học lịch sử Việt Nam (suốt từ thời Hồng Bàng), tập làm văn, làm câu đối 7 tiếng gọi là câu đối thơ, 8 tiếng trở lên là câu đối phú và tập làm văn nghĩa,
Hình thức trường làng phần lớn là trường tư (tư thục). Thầy giáo trường làng được gọi là thầy đồ. Thầy đồ do dân tự chọn. Họ gồm những người hỏng thi, hoặc thi đỗ mà không muốn ra làm quan, người đã nghỉ việc vv... Nhà nước không đài thọ trường làng mà chỉ mở trường từ cấp huyện, phủ và tỉnh. Quan quản lý giáo dục ở huyện gọi là huấn đạo, ở phủ gọi là giáo thụ, còn danh hiệu đốc học là quan cấp tỉnh.
Buổi đầu nhà Lê năm 1428, Lê Lợi xuống chiếu cho thiên hạ mở trường đào tạo nhân tài. Ở Kinh đô có Quốc tử giám, ở địa phương thì có các phủ học, huyện học.
Quang cảnh thí sinh lều chõng làm bài thi. (ảnh tư liệu)
Nhà vua tự mình lựa chọn những người tuấn tú cho vào học tại các trường ở kinh đô. Nhà vua ra lệnh cho các quan giáo thụ, huấn đạo chọn rộng rãi con em người lương thiện cho vào học các trường phủ, huyện.
Đầu thời Lê Trung Hưng, học sinh trường huyện mỗi kỳ học phải nộp tiền 5 mạch gọi là tiền minh kinh. Loại trường này chỉ dành riêng cho học sinh đã có kiến thức khá.
Hằng năm nhà trường đều tổ chức cho học sinh thi chất lượng vào tháng 4 âm lịch gọi là khảo khóa. Khảo khóa gồm 3 kỳ, ai đậu cả 3 kỳ gọi là khóa sinh.
Để chuẩn bị cho các kỳ thi hương, các anh khóa này được miễn phu phen tạp dịch một năm và họ phải dự kỳ thi tiến ích vào tháng 11 âm lịch, nhằm kiểm tra sự tiến bộ của họ trước khi bước vào kỳ thi hương năm sau.
Trước kỳ thi hương độ 4 tháng, các anh khóa lại phải vượt qua một ki thi sát hạch nữa. Thể lệ thi sát hạch phải do quan đốc ở tỉnh duyệt. Ai không đủ điểm ở kỳ thi này, sẽ không được thi hương.
Tới kỳ thi hương nếu thực tế chất lượng học sinh khác với chất lượng khảo hạch, thí sinh không làm nổi bài, thậm chí bỏ giấy trắng thì các quan kiềm tra bị trừng phạt. Nếu có từ 5 thí sinh không đạt yêu cầu trở lên thì bị cách chức. Giáo thụ, huấn đạo có thể bị giáng mấy cấp. Hồ sơ của những người dự kỳ thi hương phải có giấy chứng thực lý lịch của địa phương và gửi về bộ Lễ trước kỳ thi một tháng. Bọn lưu manh, côn đồ tuyệt nhiên không được ghi vào danh sách này. Lệ này hồi xưa gọi là Bảo kết.
Vào thời cuối Lê những người còn ở trong quân tịch không được dự thi, con em phường chèo, phường bát cũng không được thi; triều đình nhà Nguyễn còn quy định những học sinh đang chịu tang bố và ông nội cũng không được dự thi.
Thi hương là kỳ thì của một tỉnh hoặc liên tỉnh đề chọn người vào thi hội và thi đình. Thời Lê người ta thấy có 9 trường thi: Hải Dương, Sơn Nam, Tam Giang, Kinh Bắc, An Bang, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Nghệ An và Thuận Hóa.
Sang thời Nguyễn có 7 trường : Nghệ An; Thanh Hóa (gồm cả Ninh Bình) ; Kinh Bắc (Bắc Ninh, Bắc Giang) ; Thái Nguyên (gồm cả Cao Bằng, Lạng Sơn); Hải Dương (gồm cả Quảng Yên); Sơn Tây (gồm cả Hưng Hóa và phủ Hoài Đức); Sơn Nam. Trường Sơn Nam đặt tại làng Hiên Nam nên có tên gọi là trường Hiên Nam.
Năm 1813, Gia Long cho đặt thêm 2 trường : Quảng Đức (gồm Thừa Thiên, Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Gia Định...) và Thăng Long (Hà Nội) gộp thêm cả trường Kinh Bắc, Sơn Tây, Thải Nguyên và Tuyên Quang. Đến năm 1825, sau khi có tỉnh Nam Định, trường Vị Hoàng (tức Sơn Nam cũ,được gọi là trường Nam Định.
Đến năm 1831, Minh Mệnh lại cho định lại 2 trường thi ở Bắc Kỳ:
1. Trường Hà Nội gồm 10 tỉnh : Hà Nội, Sơn Tây, Bắc Ninh, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hưng Hóa, Ninh Bình, Thanh Hóa.
2. Trường Nam Định gồm 4 tỉnh: Nam Định, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Yên.
Những người thi đỗ trong các kỳ thi hương chia làm 2 loại : Loại một có các danh hiệu Cống cử, Công sinh, Cống sĩ, Hương tiến, Hương cống. Những ông cử này sẽ được đự kỳ thi hội... Loại hai gọi là Sinh đồ không được thi hội. Người đỗ đầu kỳ thi hương được gọi là Giải nguyên hoặc đầu xứ.
Đến đời Minh Mệnh (1820-1840) đồi các danh hiệu Cống sĩ, Hương tiến thành Cử nhân và Sinh đồ thành Tú tài. Người nào đỗ tú tài hai khoa thì gọi là Tú kép, ba khoa thì gọi là Tú mền gọi tắt là ông Mền, bốn khoa thì gọi là Tú Đụp, gọi tắt là ông Đụp.
Nội dung của các kỳ thí hương được đầy. định từ đời Lê Thánh Tông như sau Kỳ một : Bài thi gồm năm đề về Tứ thư, Ngũ kinh. Kỳ hai: Bài thi hỏi về chiếu, chế, biểu. Mỗi loại một bài viết theo lối cổ thể, ngày xưa gọi là thể văn tứ lục, hay là văn biền ngẫu. Văn xuôi có hai vế, vế sáu tiếng, vế bốn tiếng đối nhau.
Kỳ ba: Làm một bài thơ và một bài phú. Thơ làm thể Đường luật, thất ngôn bát cú (bảy tiếng, tám câu); phú cũng làm theo lối cổ thề (còn gọi là Tao tuyển) quy định từ 300 tiếng trở lên. Kỳ bốn: Làm một bài văn gọi là văn sách, đề tài rút ra từ các kinh sử, tử, tập hỏi về thế vụ (ý thức về việc giúp nước cứu đời) đòi hỏi phải viết được từ 1000 tiếng trở lên.
Ngạch lấy đỗ với tỷ lệ Cống sĩ 1, Sinh đồ 10. Ví dụ: năm 1708 ngạch đỗ ở trường Sơn Nam 880 người trong đó Cống sĩ 60 và Sinh đồ 800 người. Đến năm 1774 gia ngạch cho trường Sơn Nam lấy 1100 người đỗ. Cống sĩ chỉ có 100 còn là Sinh đồ.
(Còn nữa)
Ở tuổi 82, khi bao người đã buông bút quy ẩn, cụ Đoàn Tử Quang vẫn lều chõng đi thi, làm chấn động trường thi Nghệ An năm 1900. Đỗ đạt ở tuổi xưa nay hiếm, làm quan khi đã quá tuổi về hưu, sống qua 13 đời vua nhà Nguyễn và thọ đến 110 tuổi – cụ Quang không chỉ là người bền chí học hành bậc nhất mà còn là một hiện tượng đặc biệt trong lịch sử khoa bảng nước Việt.
Công an tỉnh Đắk Lắk vừa khởi tố, bắt tạm giam hai thanh niên để điều tra về hành vi giết người tại một quán lẩu nướng đêm, vì cho rằng bị “nhìn đểu”.
Chia sẻ
Sở Công Thương Đà Nẵng lên tiếng việc một nhân viên cây xăng thuộc Chi nhánh Công ty Cổ phần Xăng dầu Dầu khí PV Oil miền Trung tại Đà Nẵng không nhận tiền chuyển khoản.
Chia sẻ
Hòa ước Nhâm Tuất (1862) – bản hàng ước đầu tiên giữa triều đình nhà Nguyễn và thực dân Pháp – không chỉ đánh dấu bước lùi nghiêm trọng về chủ quyền mà còn phơi bày sự yếu hèn của một triều đại đang hoang mang trước thế trận. 12 điều khoản được ký trong thế yếu đã khiến đại Việt mất đất, mất quyền, và dọn đường cho thực dân xâm lược.
Chia sẻ
Sau khi Trường Đại học Điện lực tăng học phí năm học 2025-2026 gây lo lắng cho sinh viên, PGS.TS. Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng nhà trường đã lý giải về vấn đề này.
Chia sẻ
Được chọn làm đại hội điểm khối Đảng bộ cấp xã của TP Hải Phòng, Đảng bộ, chính quyền xã Gia Lộc đã chuẩn bị sẵn sàng cho ngày hội lớn.
Chia sẻ
Ngày 27/7, quân đội Thái Lan cảnh báo rằng lực lượng Campuchia có thể đang chuẩn bị phóng một loạt tên lửa tầm xa PHL-03, có khả năng ảnh hưởng đến một số tỉnh trên khắp Thái Lan.
Chia sẻ
Từ sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, thường xuyên đối mặt với điệp khúc "được mùa, mất giá", những người nông dân ở tổ dân phố Mỹ Bình, phường Mỹ Lâm, tỉnh Tuyên Quang đã từng bước thay đổi tư duy, liên kết thành lập hợp tác xã. Cây chè không chỉ là cây trồng chủ lực mà đã trở thành sợi dây gắn kết, giúp bà con thoát nghèo bền vững.
Chia sẻ
Nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025), từ sáng sớm, người dân đã đến nghĩa trang Mai Dịch và các nghĩa trang liệt sĩ trên địa bàn TP. Hà Nội để dâng hương, tri ân các Anh hùng liệt sĩ.
Chia sẻ
Với vẻ đẹp nguyên sơ cùng thiên nhiên xanh mát, Vườn quốc gia U Minh Thượng, tỉnh An Giang (sau sáp nhập 2 tỉnh An Giang, Kiên Giang) là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn nhiều du khách trong và ngoài nước.
Chia sẻ
Sáng 27/7, tại xã Dào San, bà Giàng Páo Mỷ - Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lai Châu dự lễ khánh thành Nhà bia ghi tên các Anh hùng liệt sĩ khu vực Dào San.
Chia sẻ
SHB Đà Nẵng đang rất nỗ lực tăng cường lực lượng cho mùa giải 2025/2026 và CLB này vừa trao cơ hội cho tiền đạo Milan Makaric từng khoác áo ĐT Serbia, đồng thời đã có trải nghiệm tại cúp châu Âu.
Chia sẻ
Bảo Linh - con gái của nghệ sĩ Xuân Hinh đã dành cho Dân Việt một cuộc trò chuyện trong khuôn khổ buổi ra mắt tự truyện "Kẻ chọc cười dân dã".
Chia sẻ
Nhà phân tích tiền điện tử nổi tiếng Faibik đưa ra cảnh báo mới về mô hình giá hiện tại của Bitcoin, có thể một lần nữa thử thách sự kiên nhẫn của các nhà đầu tư.
Chia sẻ
Xăng E10 (gồm 90% xăng khoáng và 10% ethanol) về cơ bản tương thích với đa số động cơ ô tô và xe máy phun xăng điện tử sản xuất trong khoảng 10-15 năm trở lại đây. Tuy nhiên có một số lưu ý quan trọng mà người dùng cần biết.
Chia sẻ
Tôi cười, rồi khóc nhưng phải đến đêm tân hôn, tôi mới thực sự hiểu vì sao mình lại may mắn đến vậy.
Chia sẻ
Trước diễn biến phức tạp của bệnh liên cầu lợn, nhiều quán ăn ở TP Huế dè dặt khi bán các món chế biến từ thịt lợn. Hiện, chính quyền địa phương và ngành y tế đang tăng cường tuyên truyền, vận động người dân ăn chín, uống sôi, tuyệt đối không ăn các món tái sống liên quan đến thịt lợn.
Chia sẻ
Lực lượng Vũ trang Ukraine đã thừa nhận rằng có tù binh chiến tranh Ukraine trên máy bay Il-76 của Nga mà họ bắn hạ vào tháng 1/2024 tại Vùng Belgorod, theo một bài đăng trên tài khoản Facebook của Lữ đoàn Cơ giới Độc lập số 24.
Chia sẻ
Được hình thành từ sự hợp nhất của nhiều địa phương giàu bản sắc văn hóa, phường Tây Hoa Lư (tỉnh Ninh Bình mới, sau sáp nhập 3 tỉnh Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam) mang theo cả khí thiêng Cố đô Hoa Lư lẫn nhịp sống mới, khẳng định vị thế trung tâm trong hành trình phát triển đô thị di sản của vùng đất địa linh nhân kiệt.
Chia sẻ
Nhiều tuyến đường du lịch ở trung tâm Đà Nẵng xuất hiện tình trạng nhân viên hàng quán công khai chèo kéo, đeo bám khách, thậm chí chặn đầu xe mời mọc, gây mất mỹ quan đô thị và ảnh hưởng đến trải nghiệm của du khách.
Chia sẻ
Chủ tịch LĐBĐ Indonesia (PSSI), Erick Thohir, yêu cầu đội tuyển U23 Indonesia sẵn sàng đối đầu với U23 Việt Nam trong trận chung kết giải U23 Đông Nam Á 2025.
Chia sẻ
Sự hậu thuẫn từ Techcombank không chỉ mang lại nguồn lực tài chính dồi dào cho TCBS mà còn tạo sự kết nối chặt chẽ với các khách hàng lớn trong hệ sinh thái.
Chia sẻ
Chiều 25/7, Đảng ủy xã Phú Mỡ, tỉnh Đắk Lắk (mới, sau sáp nhập tỉnh Phú Yên) phối hợp với Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh tổ chức hội nghị tập huấn kiến thức về chuyển đổi số hưởng ứng phong trào 100 ngày “Bình dân học vụ số”.
Chia sẻ
Khi tôi còn là một thằng cu con bé nhỏ. Những câu chuyện chiến trường hằng đêm của bố luôn làm tôi say mê. Nhưng phải đến khi lớn lên rồi tôi mới biết, đằng sau những tình tiết li kì, những chiến thắng oai hùng trong những câu chuyện ấy là những mất mát hi sinh, những thương tật hằn sâu trong cơ thể bố.
Chia sẻ
Từ làm công nhân, làm thuê đủ nghề, anh Đinh Thế Hoàng, xóm Máy (xã Hòa Bình, TP Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình cũ; nay là phường Tân Hòa, tỉnh Phú Thọ mới) mạnh danh nuôi con đặc sản là loài dúi mốc. Sau gần chục năm, anh Hoàng đã trở thành tỷ phú Phú Thọ (mới), sở hữu trang trại nuôi dúi lớn nhất đất Mường, mỗi năm xuất bán cả vạn con giống, thu về bạc tỷ.
Chia sẻ
Dịch tả lợn châu Phi bùng phát tại xã Quy Mông, tỉnh Lào Cai mới (trước sáp nhập Lào Cai, Yên Bái, Quy Mông là một xã của tỉnh Yên Bái cũ), khiến nhiều hộ chăn nuôi lợn điêu đứng,nhiều trang trại lợn đã trống chuồng.
Chia sẻ
Lực lượng Cảnh sát biển 4 trong lúc tuần tra đêm phát hiện tàu cá mang số hiệu của tỉnh Cà Mau chở 40.000 lít dầu không rõ nguồn gốc.
Chia sẻ
Học viện Kỹ thuật Quân sự vừa có thông báo điều chỉnh ngưỡng điểm bảo đảm chất lượng đầu vào (điểm sàn) các chương trình đào tạo vi mạch bán dẫn đối tượng đào tạo đại học dân sự năm 2025.
Chia sẻ
Vì lợi ích của giang sơn, rất nhiều lần Văn Đế nước Tây Ngụy đã tổn thương đến thanh mai trúc mã của mình.
Chia sẻ
Công ty CP Vinpearl đủ điều kiện huy động vốn xây dựng nhà ở tại dự án Khu phức hợp du lịch và đô thị nghỉ dưỡng Làng Vân, với tổng mức huy động gần 17.000 tỷ đồng.
Chia sẻ
Nghệ sĩ Ưu tú là "ông hoàng cải lương" van xin cộng đồng mạng trước những lời lẽ tiêu cực, cay nghiệt, tin đồn thất thiệt về mình.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
PV 
