Bình luận
0
Bằng không, sự học chỉ cốt cho biết luân thường đạo lý làm người.
Đó không chỉ là quan niệm của người xưa mà còn là bài học của Tiến sĩ Nguyễn Thực (1555 - 1637), tự Phác Phủ, người làng Vân Điềm, huyện Đông Ngàn (nay là xã Vân Hà, Đông Anh, Hà Nội).
Theo một số nguồn sử liệu cũng như gia phả, họ Nguyễn của ông có gốc từ hoàng tộc họ Lý. Sau khi Trần Thủ Độ ép Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi lại cho chồng là Trần Cảnh, nhà Lý mất và con cháu họ Lý bị bức hại phải bỏ trốn và đổi sang họ Nguyễn. Nguyễn Thực là cháu đời thứ 10 của Nghĩa Nam vương Lý Hưng Tích (là con thứ ba của vua Lý Thánh Tông).
Ngay từ nhỏ Nguyễn Thực đã thông minh, tài trí hơn người. Tương truyền bấy giờ có quan Thượng thư nhà Mạc là Đàm Cư, người làng Mục, bắt dân đinh các làng: Kim Thiều, Ông Mặc, Vân Điềm, Thiết Ứng đi làm phu phen, tạp dịch, trong số đó có Nguyễn Thực.
Thấy dáng người nho nhã, mặt mũi khôi ngô, Đàm Thượng thư gọi ông đến hỏi tên tuổi, gia cảnh, rồi ra một vế đối: "Thập bát lực năng đảm thổ" (Mười tám tuổi đủ sức gánh đất) để thử tài.
Nguyễn Thực lập tức đối lại ngay: "Cửu ngũ long phi tại thiêu" (Hào cửu ngũ quẻ càn có bậc đế vương xuất hiện). Thấy khẩu khí khác thường, Đàm Công lệnh cho huyện quan từ nay miễn sai dịch cho Nguyễn Thực, lại cho tiền đi học và gả cháu gái là Đàm Thị Thanh cho.
Trong thời gian theo học thầy họ Nguyễn ở làng Kim Thiều (nguyên là quan Thượng thư nhà Mạc về trí sĩ), Nguyễn Thực ngày đêm dùi mài kinh sử không sách nào không thông.
Rất nhiều lần thầy khuyên Nguyễn Thực nên đi thi, đem tài năng phục vụ cho xã tắc, về phần mình cũng được vinh thân. Tuy nhiên, Nguyễn Thực một mực từ chối và thoái thác rằng "chỉ cốt học cho biết luân thường đạo lý làm người". Lý tưởng của kẻ sĩ là đi học, đi thi, làm quan nhưng chỉ xuất thế khi có bậc vua sáng, có bậc chúa minh.
Nguyễn Thực sống trong giai đoạn đất nước cực kỳ rối ren. Chiến tranh liên miên giữa Lê - Trịnh với nhà Mạc, nội bộ nhà Lê cũng xảy ra tranh vị đoạt ngôi. Mặc dù biết vua Lê chỉ là bù nhìn, mọi quyền bính đều nằm trong tay chúa Trịnh, song Nguyễn Thực vẫn coi nhà Mạc là "ngụy" và ông vẫn một lòng chờ đợi vua Lê. Đó là lý do khiến ông mãi 40 tuổi mới ra ứng thí.
Kỳ thi khoa Ất Mùi niên hiệu Quang Hưng thứ 18 (1595), Nguyễn Thực đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ. Cuộc đời quan trường của Nguyễn Thực trải các chức Tán trị công thần, Tham tụng, Thượng thư bộ Lại, Chưởng hàn lâm viện sự kiêm Đông các đại học sĩ, Quốc lão, Thái phó tước Lan quận công, được cử đi sứ nhà Minh.
Suốt 40 năm làm quan, ông đã một lòng phò tá vương triều Lê - Trịnh, lập được nhiều công tích hiển hách. Năm 1606, Nguyễn Thực cùng với đoàn sứ bộ là Ngô Trí Hòa, Phạm Hồng Nho, Nguyễn Duy Thì được cử sang cống nhà Minh. Trên đường đi sứ ông đã làm được 16 bài thơ hiện còn chép trong sách "Toàn Việt thi lục".
Con đường quan lộ của nhà khoa bảng Nguyễn Thực trải qua khá nhiều giai đoạn, nhiệm vụ khác nhau, từ chính sự, đánh giặc cho đến lo việc thi cử, tuyển chọn nhân tài... Tuy nhiên, việc nào ông cũng chu đáo, trọn vẹn nên được vua Lê chúa Trịnh tin yêu, dân chúng kính phục.
Quyền cao chức trọng, hàm tước tột đỉnh nhưng Nguyễn Thực giữ đạo làm người và đạo làm quan đến mức nghiêm chỉnh của bậc nhà nho quân tử chính thống, không điều tiếng, không phiền lụy, lúc nào cũng giữ đức thuần hậu thanh liêm.
Bởi vậy mà Phan Huy Chú trong "Lịch triều hiến chương loại chí" có nhận xét rằng: "Ông là người thuần hậu, trong sạch, cẩn thận, không thu vén cho riêng mình. Làm quan đạt đến tột độ vinh hiển mà vẫn sống thanh bạch, tiết tháo, phong độ sánh với các danh thần thời xưa".
Gia phả họ Nguyễn ở Vân Điềm do Nguyễn Tư Giản - cháu xa đời của Nguyễn Thực viết lại những mẩu chuyện về cuộc đời Nguyễn Thực cảm động và đáng kính.
Vào khoảng năm Quý Hợi (1623) lúc này Nguyễn Thực làm Thượng thư bộ Lễ, hàm Thiếu Bảo, Trịnh Tùng lâm bệnh nặng liền lập Trịnh Tráng là Thế tử nối ngôi chúa, Trịnh Xuân là em Tráng không phục, muốn đoạt ngôi, bèn huy động dân binh kéo đến phá hoàng cung, gây sức ép buộc Trịnh Tùng phải lập mình làm Thế tử.
Được tin, lập tức Nguyễn Thực tìm gặp Trịnh Tùng và nói rằng: "Xuân làm loạn xã tắc, xin nhà chúa triệu hắn đến, tôi xin đem quân đến dẹp". Nhưng Trịnh Tùng cứ dùng dằng không quyết. Nguyễn Thực bèn thẳng thắn tâu: "Vương thượng coi con mình hơn hay sự an nguy của xã tắc hơn?".
Thế rồi ông cùng với Bùi Sĩ Lâm tìm cách dụ Trịnh Xuân đến làng Hoàng Mai vây bắt được và chặt đi một chân. Sau đó ông về báo với Trịnh Tùng: "Chúa vì cốt nhục không nỡ, nhưng tôi đã vì xã tắc mà chặt một chân của Xuân. Hắn là đứa con bất hiếu, đứa tôi bất trung".
Bản tính thẳng thắn, cương trực, khiến ông dám nói, dám làm, không sợ liên lụy đến thân mình. Gia phả cũng chép sự việc tháng 4 năm 1632, Nguyễn Thực đã vạch tội 2 tên quan tham khét tiếng là Nguyễn Tuấn và Nguyễn Lại.
Chúng đã vơ vét không biết bao nhiêu tiền của trong việc tuyển dụng các chức quan lại, mặc dù được chúa Trịnh rất sủng ái, nhưng cuối cùng bọn Tuấn, Lại vẫn bị cách chức.
Đối với bạn bè đồng triều, Nguyễn Thực sẵn sàng chấp nhận nguy hiểm, chịu cho quân Mạc bắt để cứu Phùng Khắc Khoan thoát, đem bằng sắc lệnh dụ của nhà Minh về cho vua Lê.
Tuổi cao Nguyễn Thực xin về trí sĩ được vua ban cho hơn 60 mẫu lộc điền. Dẫu rằng chỉ có mấy nếp nhà gỗ và vài ba sào ruộng, song ông đem tất cả số ruộng lộc nhập vào công điền.
Những ngày cuối đời sống trong cảnh thanh bạch ở quê nhà, ông vẫn luôn lo lắng cho dân chúng. Ông xin giảm tô thuế cho dân, tham gia xây dựng đình làng Me, xây văn chỉ, làm hương ước để hướng dân vào thuần phong mỹ tục, xây dựng làng xóm.
Ngày 14/11 năm Đinh Sửu (1637), Tiến sĩ Nguyễn Thực qua đời tại quê nhà ở tuổi 83. Triều đình hay tin đều thương tiếc, quan viên văn võ nhỏ lệ mất đi một bậc cột trụ.
Vua Lê truy tặng ông chức Thái tể và ban cho tên thụy là Trung Thuần công, được hưởng quốc tang. Vua lại cho chọn nơi đất tốt tại đồi Thanh Nhàn, huyện Kim Hoa (nay là Sóc Sơn) để đặt mộ.
Sau khi Nguyễn Thực qua đời, nhà thờ ông được dựng ngay trên nền đất cũ, nơi ông chào đời. Hàng năm, dân làng Vân Điềm lại đến từ đường họ Nguyễn, tế lễ với nghi thức tế vị Thành hoàng đã có công với quê hương, đất nước. Dân làng Me quê ngoại cũng lập bài vị và thờ ông phối hưởng với Thành hoàng làng.
Con trai ông là Nguyễn Nghi sinh năm 1588, đỗ Tiến sĩ khoa Kỷ Mùi (1619), làm quan đến các chức Thượng thư bộ Hình, Thượng thư bộ Lễ, Thượng thư bộ Lại, Dương quận công, Thiếu phó.
Vì làm quan đồng triều với cha và đều có tiếng tăm nên được sử sách ca ngợi: "Hai cha con đồng thời làm Thượng thư, được phong tước Quận công, đứng đầu các quan, thực là hiếm có".
Cháu của Nguyễn Thực là Nguyễn Yến, là võ tướng, tước Hoằng quận công đã từng đi đánh nhà Mạc ở Cao Bằng làm đến Thượng tướng quân. Con của Nguyễn Yến cũng là võ tướng, được phong tước Ninh quận công.
Hai cháu nội Nguyễn Nghi là Nguyễn Khuê và Nguyễn Sĩ đỗ Tiến sĩ, cùng về làng vinh quy bái tổ năm 1670. Con Nguyễn Khuê là Nguyễn Thẩm nối đường vinh hiển của cha 36 năm sau đó (1706). Một người cháu của Nguyễn Thẩm (con của em hàng chú ruột) là Nguyễn Thưởng đỗ năm 1754.
Khởi nguồn khoa bảng từ Nguyễn Thực, tiếp nối từ người con Nguyễn Nghi và phát triển nối dài đến các đời cháu chắt. Hai cha con Nguyễn Thực đã đóng góp nhiều công lao trong việc trị quốc, phát triển văn học, ngoại giao của đất nước, được người đời rất trọng vọng.
Hiện nay, nhà thờ họ Nguyễn Thực còn bảo lưu được không ít di vật có niên đại vào thế kỷ 19 như: Một án gian với những hình chạm cầu kỳ tám chiếc ngai gỗ sơn son thếp vàng, 11 đôi câu đối với nội dung ca ngợi công đức Nguyễn Thực và truyền thống dòng họ Nguyễn - Vân Điềm.
Trong đó, có câu: Sự nghiệp phá thiên hoang, khai quốc công thần Tiến sĩ/ Tình linh trung địa ấm, truyền gia hiếu tử hiền tôn (Sự nghiệp phá trời hoang, là Tiến sĩ công thần khai quốc/ Anh linh chung đất tốt nối đời cháu giỏi, con hiền).
Để ca ngợi công lao của tổ tiên, động viên con cháu tiếp nối truyền thống, tháng Tư năm Quý Mùi (1933) toàn họ đã dựng tấm bia tứ diện đặt trước nhà thờ, trên trán bia bốn mặt đều khắc chữ to: Vân Điềm Nguyễn tộc bi (bia dòng họ Nguyễn làng Vân Điềm), Trung hiếu truyền gia (Gia tộc đời đời trung hiếu), Tác Thùy bất hủ (Văn chương kinh thế, Văn chương giúp đời).
Nhà thờ họ Nguyễn xây dựng vào khoảng nửa đầu thế kỷ 17. Trước kia có 2 tòa kiến trúc kiểu chữ nhị. Năm 1862 bị bọn nghịch đảng đến đốt cả làng và nhà thờ. Sau đó, nhà thờ được xây lại kiểu chữ nhất một tòa 5 gian và tồn tại đến nay. Vào năm 1987, nhà thờ được tu sửa lại. Với những di sản còn lưu giữ được, nhà thờ Tiến sĩ Nguyễn Thực không chỉ là một di tích, mà còn là một bảo tàng lưu niệm giữ gìn truyền thống tốt đẹp. Năm 1993, nhà thờ Tiến sĩ Nguyễn Thực đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử.
Hậu Tấn Cao Tổ Thạch Kính Đường là hoàng đế mang vết nhơ "cõng rắn cắn gà nhà”, thậm chí bị coi là hoàng đế bán nước nhục nhã nhất trong lịch sử Trung Hoa, khi nhượng 16 châu cho người Khiết Đan ở phương bắc.
PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến cho rằng cần nâng cao vai trò lãnh đạo địa phương, thúc đẩy xóa nhà tạm, nhà dột nát. Gắn trách nhiệm người đứng đầu, đảm bảo an sinh xã hội, cải thiện đời sống dân cư.
Chia sẻ
Đỗ Chung Nguyên vừa gia nhập CLB Ninh Bình để mở ra cơ hội khoác áo U23 Việt Nam cũng như ĐT Việt Nam nếu anh thi đấu tốt và nhận được sự quan tâm của HLV Kim Sang-sik.
Chia sẻ
Ông Nguyễn Tiến Huấn, cựu chiến binh, nông dân ở thôn Khe Cò, xã Sơn Tiến, tỉnh Hà Tĩnh (trước đây, Sơn Tiến là một xã của huyện Hương Sơn cũ) đã làm giàu từ mô hình nuôi gà thả vườn, nuôi lợn, trồng cây ăn quả...
Chia sẻ
Ngày 28/7, HĐND TP.HCM đã thông qua Tờ trình của UBND TP.HCM, về việc hỗ trợ đối với lực lượng cộng tác viên Đội quản lý trật tự đô thị và người ký hợp trong chỉ tiêu biên chế của Hội Chữ thập đỏ cấp huyện (cũ) nghỉ việc, do thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Chia sẻ
Cử tri đề nghị Bộ GDĐT có bộ sách giáo khoa chung áp dụng cho học sinh trên cả nước cho phù hợp với điều kiện thực tế xã hội hiện nay.
Chia sẻ
Suốt 8 năm qua, ông Nguyễn Văn Phân ở ấp 8, xã Vĩnh Viễn, TP Cần Thơ sau sáp nhập tỉnh (trước sáp nhập tỉnh, Vĩnh Viễn là 1 xã của huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang cũ) mạnh dạn thử nghiệm trồng dừa sáp trên vùng đất phèn. Kết quả bước đầu cho thấy cây dừa sáp trên đất phèn có thể mang lại hiệu quả kinh tế và nhân rộng tại địa phương.
Chia sẻ
Chúng tôi đi giữa những khu chợ bỏ hoang, được đầu tư bằng ngân sách nhà nước từ vài tỉ đến hàng chục tỉ đồng để “sờ” được sự lãng phí. Những công trình được ví như "ung nhọt" lãng phí cần điều trị gấp.
Chia sẻ
Ngành y tế Nghệ An đã vận chuyển các trang thiết bị thiết yếu và thuốc men, tăng cường bác sĩ, lập trạm y tế dã chiến ở vùng tâm lũ, thăm khám bệnh cho người dân xã Mỹ Lý.
Chia sẻ
Tính đến thời điểm ngày 28/7, hơn 100 trường trên cả nước đã công bố công thức quy đổi điểm tương đương giữa các phương thức xét tuyển. Trong số này, nhiều trường đã thông báo công cụ quy đổi điểm 2025 để thí sinh tiện theo dõi.
Chia sẻ
Gần nửa thế kỷ trôi qua, một cánh tay người từng bị tự chặt vẫn bất hoại. Câu chuyện kỳ lạ ấy gắn với sư Kiệm – vị chân tu đất Hà Tĩnh, người từng âm thầm hiến thân vì đạo. Cánh tay bất hoại ấy, là chứng tích của lòng tin tuyệt đối hay một truyền thuyết huyền bí chưa lời giải?
Chia sẻ
Sáng 28/7, tại Đại học Cần Thơ (phường Ninh Kiều, TP Cần Thơ), UBND TP Cần Thơ tổ chức Ngày hội Toàn dân bảo vệ An ninh Tổ quốc (TDBV ANTQ).
Chia sẻ
Một căn nhà trên địa bàn phường Long Bình, TP.HCM bất ngờ bốc cháy khiến 2 người tử vong, hiện cảnh sát đang phong tỏa để điều tra, làm rõ nguyên nhân.
Chia sẻ
Việc áp dụng "bách phân vị" trong tuyển sinh đại học năm nay đã gây ra không ít lúng túng cho các trường, thí sinh và phụ huynh. Vấn đề đặt ra là liệu phương pháp này có thực sự phù hợp với thực tiễn tuyển sinh của Việt Nam?
Chia sẻ
Cả ở góc độ xây dựng lối đá đến chỉ đạo trận đấu, HLV Kim Sang-sik đã để lại dấu ấn rõ nét của mình cho bóng đá Việt Nam.
Chia sẻ
Ngôi làng của người Ca Dong ở thôn Nước Vương, xã Sơn Liên (huyện Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi cũ) nằm bên dải Trường Sơn, xưa là vùng đất xa xôi biệt lập, cuộc sống người dân nghèo nàn, lạc hậu. Còn nay, người dân trong làng đã biết ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và tiêu thu sản phẩm, góp phần nâng cao đời sống và được gọi là “ngôi làng số”.
Chia sẻ
Thời gian thanh toán nguyện vọng đại học 2025 theo từng tỉnh thành mới thế nào, thí sinh có thể theo dõi thông tin sau đây.
Chia sẻ
Đà Nẵng xác định mục tiêu đến năm 2030 trở thành một trong ba trung tâm hàng đầu cả nước về thiết kế vi mạch và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Hình thành mạng lưới đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong ngành bán dẫn – AI
Chia sẻ
Chiếc xe máy bị tai nạn nằm giữa đường trên tuyến quốc lộ 1A, lúc sau xe tải chạy đến rồi tông vào chiếc xe máy gặp nạn trước đó và lấn sang phần đường ngược chiều, tiếp tục va chạm với ô tô khiến 1 người chết và 4 người bị thương.
Chia sẻ
Thị trường chứng khoán sáng nay giao dịch sôi động với chỉ số VN-Index tăng hơn 20 điểm lên 1.550 điểm - xác lập mức cao nhất kể từ đầu năm 2022.
Chia sẻ
Nhằm đảm bảo trật tự an toàn giao thông, hạn chế tình trạng ùn tắc và tai nạn trên địa bàn TP.HCM, Phòng Cảnh sát Giao thông (CSGT) TP.HCM vừa phát đi thông báo đề nghị các doanh nghiệp vận tải chú trọng công tác kiểm tra phương tiện trước khi lưu thông qua cầu Phú Mỹ – tuyến đường huyết mạch kết nối các cảng biển và cao tốc Long Thành – Dầu Giây.
Chia sẻ
Ngày 28/7, Bộ Quốc phòng Campuchia đã cáo buộc lực lượng Thái Lan tiếp tục các cuộc tấn công, đồng thời sử dụng vũ khí hóa học tại nhiều điểm nóng dọc biên giới, bất chấp các cuộc đàm phán ngừng bắn đang chuẩn bị diễn ra tại Malaysia.
Chia sẻ
Với tiết mục xiếc tạo dáng nụ hôn trên không gần 10 mét mà không có bất kỳ dây bảo hộ nào, xiếc Việt Nam đã xuất sắc đoạt giải Vàng.
Chia sẻ
Loại thịt này có vị ngọt, tính ẩm, không độc, lành mạnh phổi, có tác dụng làm ôn trung ích khí, bổ tinh tủy giúp bồi bổ cơ thể cho người mắc bệnh lâu ngày.
Chia sẻ
Chỉ trong vòng một giờ sau khi nhận tin báo, Công an phường Hội An Đông, TP.Đà Nẵng đã phối hợp người dân truy bắt hai thanh niên trộm điện thoại của du khách nước ngoài tại bãi biển Cửa Đại, trong đó một đối tượng vừa mãn hạn tù chưa đầy một năm.
Chia sẻ
Nông dân xã Trấn Yên (tỉnh Lào Cai) đang đứng trước cơ hội nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế bền vững nhờ việc tham gia mô hình chăn nuôi gà theo hướng VietGAHP.
Chia sẻ
Trước tình hình cấp bách do mưa lũ trên địa bàn, tỉnh Sơn La đã gửi công văn đề nghị tỉnh Huaphanh (Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào) phối hợp tìm kiếm những nạn nhân bị lũ cuốn trôi mất tích trên sông Mã.
Chia sẻ
Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HoSE) hôm nay 28/7 đã nhận bằng khen của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Lễ kỷ niệm 25 năm hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Chia sẻ
Điều 8 Luật an ninh mạng quy định nghiêm cấm hành vi đưa thông tin sai sự thật lên không gian mạng.
Chia sẻ
Gần 400 vận động viên, 38 đội bóng đến từ các câu lạc bộ bóng chuyền hơi tỉnh Lai Châu đã cống hiến những pha bóng đẹp mắt, những trận đấu đầy kịch tính, làm nức lòng khán giả tại nhà thi đấu Ban Công tác Công đoàn - Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Lai Châu.
Chia sẻ
Sáng 28/7, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm đến thăm và gặp mặt thân mật cán bộ, chiến sỹ Cục An ninh chính trị nội bộ (Bộ Công an) nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Siêu (Theo Giáo Dục và Thời Đại) 
