NSND Hoàng Dũng đã thực sự sống nhiều, sống đầy, nên mới có được buổi tiễn biệt đẹp và ấm áp chưa từng thấy!

Dân gian có câu: "Cọp chết để da, người chết để tiếng". Chính thành tựu, dư vang tên tuổi là danh thơm giúp ai đó sống lâu hơn tuổi sinh học của mình. Có không ít kẻ nhạt nhòa, vô vị, bị lãng quên, sống mà như chết. Ở đây không phải thường dân hay quan chức, kẻ bình dị hay người nổi danh, mà là tình cảm sự ghi nhận của xã hội với con người ấy. Cho nên, có những tên tuổi ra đi mà sống mãi, sống dài và bền hơn nữa khi con cháu thành đạt; lại có kẻ "đang sống mà như qua đời" (thơ Nguyễn Trọng Tạo).

Hoàng Dũng, trước khi không thể nói, đi vào hôn mê sâu, đã dặn dò người thân: Muốn một đám tang ấm cúng, yên tĩnh. Ông đã tiên lượng được mệnh của mình không vượt được thử thách khốc liệt. Như NSND Hoàng Cúc xót xa trong lời điếu: "Mọi người đều mong có phép nhiệm màu sẽ đến giúp anh chiến thắng bạo bệnh. Vậy mà điều đó... đã không xảy ra!".

Đã nhiều lần đến Nhà tang lễ Quốc gia số 5 Trần Thánh Tông tiễn biệt những người ra đi, đa số là người nổi tiếng, chức sắc. Song chưa khi nào tôi đến một đám tang hội tụ nhiều sự đặc biệt như tang lễ NSND Hoàng Dũng diễn ra vào sáng nay (ngày 20/2/2021). Trước hết, vì bối cảnh Thủ đô Hà Nội đang căng thẳng chống dịch Covid-19, nên các sự kiện có tính tập trung, hội tụ phải hủy, hoãn hoặc làm rất nhanh.

Với tầm vóc, vị thế của NSND Hoàng Dũng thì một đám tang đồ sộ về quy mô và khách viếng có thể từ 2 đến 3 tiếng có lẽ chưa hết người muốn vào tiễn biệt, nhưng chỉ được phép diễn ra trong 1,5 giờ. Vì hoàn cảnh bận rộn con nhỏ, tôi thường đến cuối giờ để dự lễ truy điệu và đưa tiễn linh cữu trong sân Nhà tang lễ. Hôm nay thì khác! Gia đình và Ban tổ chức đã để gần 6 ngày mới tổ chức buổi tiễn biệt ông. 

Hoàng Dũng từ trần vào chiều ngày lễ Tình nhân (14/2), buổi gặp cuối cùng với mọi người lại là thứ bảy. Đây đều là những khoảng thời gian kinh điển của hẹn hò. Cuộc hẹn này đớn đau, tiếc nuối bởi âm - dương cách biệt. Tôi không muốn coi đây là lần vĩnh biệt. Tôi chỉ nghĩ đây là lần gặp gỡ đông đủ cuối cùng của mọi người yêu mến với NSND Hoàng Dũng. 

Cuộc chia tay của một "linh hồn" Kịch Hà Nội, một nghệ sĩ tài năng, đức độ. Phóng 9 km đến nơi, đã đến giờ truy điệu, bãi xe không có nhân viên trông, tôi đi xe thẳng vào sân. Rồi chạy ào vào! Chật ních người, kín các bậc tam cấp. Tôi len qua những hàng người áo đen, sẫm, tiến lên hàng một gần khu vực linh cữu để được tới gần chú Dũng thân thương! Một cảnh tượng đẹp bàng hoàng trước mắt tôi 60 diễn viên nam thanh nữ tú, mặc áo trắng ngà tứ thân. Nam đứng bên phải, nữ đứng bên trái theo chiều nằm an nghỉ của nghệ sĩ, trên tay cầm cốc thủy tinh đựng nến đang cháy. 

Lần đầu tôi thấy ở đây một quan tài trắng (thông thường là màu đỏ hoặc màu nâu gỗ) khiến tôi liên tưởng tới cỗ áo quan của những nhân vật chính khách, hoàng gia, ngôi sao ở Mỹ, châu Âu. Phía trước quan tài chừng 2 m, khu vực để khách đến đứng viếng là các giá trắng đựng lẵng hoa hồng nhung đỏ. Quanh nơi ông nằm cũng là các lẵng hoa hồng nhung đỏ. Chỉ có mâm xôi, gà ngậm hoa và đũa tre bông cùng đội ngũ nhà sư cầu siêu hành lễ, là dấu ấn văn hóa Việt - Á Đông.

Toàn bộ khung cảnh văn minh, trật tự, đồng bộ sang trọng bởi tất cả mọi người thương quý Hoàng Dũng đều muốn góp chút nhỏ phần mình vào buổi lễ trang trọng ấn tượng, đồng bộ như món quà sau cuối tiễn biệt ngôi sao "Tôi và chúng ta". Anh, em nghệ sĩ, cán bộ, nhân viên Nhà hát Kịch Hà Nội đều mặc vest đen. Thân nhân của cố nghệ sĩ cũng thế và chít vành khăn tang đen. Một số nghệ sĩ đeo khăn tang coi Hoàng Dũng như người ruột thịt, trong đó có NSND Tiến Đạt (đàn anh), NSND Trung Hiếu (người em thân thiết). Không có phút mặc niệm bởi toàn bộ thời gian khán phòng lắng nghe Trung Hiếu đọc điếu văn bằng giọng ấm áp nghẹn ngào. Mọi người đã khóc, âm thầm xót xa nhớ...

Phó Giám đốc Nhà hát Kịch Hà Nội - NSND Công Lý mắt sưng đỏ dẫn dắt buổi lễ. Thay vì nhạc bài "Hồn tử sĩ" vẫn vang lên vào những phút này thì tại cuộc tiễn biệt Hoàng Dũng lại là ca khúc của vở kịch "Tiếng đàn vùng Mê Thảo" mà phần âm nhạc do diễn viên NSƯT Phùng Tiến Minh sáng tác (anh viết nhạc cho Nhà hát của mình hơn 10 năm nay và có một số ca khúc phim truyền hình nổi tiếng). Diễn viên của cả vở diễn ở bên người anh, người chú, người bố kính yêu. Kép đàn Bá Nhớ là vai cuối cùng của Hoàng Dũng trên sân khấu Kịch Hà Nội và ông đã chọn trích đoạn vở này trong buổi diễn chia tay đồng nghiệp và khán giả để nghỉ hưu vào hôm sinh nhật tuổi 60 (ngày 31/12/2016).

Sau khi ông Hoàng Tiến Hiển (sinh năm 1944) anh trai cả của NSND Hoàng Dũng đọc lời cám ơn, đến phần mọi người đi quanh linh cữu lần cuối. Nắp quan tài được mở ra. Tôi bước gần chắp tay bái biệt nơi bàn thờ phía chân thi hài và bước đến gần nơi chú nằm gối đầu yên giấc. Trưởng ban lễ tang NSND Trung Hiếu và anh em Nhà hát mặc nhiên coi tôi là người nhà như bao lâu nay, nên tôi có một "đặc quyền" mà không ai trong khán phòng có được. Đó là được đứng bên chú Hoàng Dũng những phút cuối trước lúc di quan. Khuôn mặt hao gầy mà thanh thản, mái tóc sóng bồng trải mượt, trông chú như đang ngủ thôi. 60 diễn viên trong đó có các học trò, nhiều em gọi ông là "Bố Dũng". Họ đứng hai bên như con vỗ về bậc tiền bối, người thầy, người cha; như những tiên đồng ngọc nữ nâng giấc cho một thiên sứ. 

Đúng thế, NSND Hoàng Dũng sống 65 năm trên thế gian này như một thiên sứ. Một người sinh ra để làm nghệ thuật, được nghệ thuật chọn, được Chúa Trời ban cho tài năng và quyền năng để thể hiện, truyền tỏa cái đẹp qua bao nhân vật, được sống trăm số phận trong một kiếp đời ngắn ngủi mà trường thanh danh thơm người trai Hà Nội. Thiên sứ Hoàng Dũng đã khiến hết thảy yêu thương, quyến luyến thăng hoa làm nên một cảnh tượng ấm áp luyến lưu, tình nghĩa. Một lần nữa, cái đẹp lại thăng hoa, tỏa sáng, ánh sáng ấm áp của nghệ thuật yêu thương. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á từ Thành phố Hồ Chí Minh bay ra với lòng ngưỡng mộ trân quý ghi lại những khoảnh khắc xúc động bằng hai máy ảnh cơ hiện đại, ống kính tele hiện đại...

Trong điếu văn, 2 lần tên kịch tác gia Lưu Quang Vũ được tôn vinh. Đó là khi điểm danh những vở kịch, vai diễn thành công của Hoàng Dũng, trong đó có câu: "Đỉnh cao nhất là vở diễn "Tôi và chúng ta" của Lưu Quang Vũ và "Cát bụi" của tác giả Triệu Huấn đưa tên tuổi của anh và cả Nhà hát Kịch Hà Nội lên tầm cao mới với nhiều Huy chương Vàng, Bạc với ngàn đêm diễn khắp nước". Thì đây, Trung Hiếu vai Tống Thoại đã diễn cùng Cả Khoa Hoàng Dũng trong "Cát bụi", cậu chủ và Bá Nhỡ trong "Tiếng đàn vùng Mê Thảo"... lại bên nhau ở ngày cuối phân ly, trọn tình lo cho đàn anh - Giám đốc tiền nhiệm một buổi tiễn đưa huy hoàng, rạng rỡ.

Đoàn người di chuyển chậm theo linh cữu nghệ sĩ. Không phải đội ngũ tiêu binh vốn có của Nhà tang lễ, mà là một tá những chàng trai diễn viên ngoại hình đẹp cao, mắt đỏ hoe, một vài em bật khóc thành tiếng, đậy nắp và nâng quan tài ra xe tang. Hoàng Dũng duy mỹ tuyển học trò, diễn viên luôn đặt yếu tố ngoại hình là quan trọng, chuyên môn rèn giũa sau và những chàng trai đẹp đã kề cận bên thầy. 

Ngàn người tiễn "ông Hoàng" trong sân, ai cũng ngậm ngùi, đỏ mắt. Chiếc xe tang trắng, ô tô Trường Hải mang biển số 29B-609.71 với ảnh của Hoàng Dũng đặt ở phía trước xe chậm chậm di chuyển từ Trần Thánh Tông về hướng Lê Thánh Tông, qua Nhà hát Lớn xuôi về Tràng Tiền. Lần đầu tiên tôi theo xe tang. Cùng với tôi là vài trăm xe máy đi phía sau tiễn đưa Hoàng Dũng. Khi ra đến cổng Nhà Tang lễ, tôi gặp đạo diễn Hoàng Quân Tạo tuổi gần 90 chống gậy đi bộ, đang chờ người nhà đến đón. 

Giấc ngủ thiên thu và mãn nguyện của đời nghệ sĩ như NSND Hoàng Cúc viết cho bạn tri kỷ: "Người nghệ sĩ tài hoa một đời khắc dấu lưu ảnh trên sâu khấu, phim trường. Trong bể trầm luân của phận người, các vai diễn như nhập hồn ám ảnh cuộc đời anh. Anh ra đi thanh thản một giấc thiên thu và cũng là mãn nguyện. Biết đến bao giờ "Hẹn ngày trở lại", để chúng ta được gặp lại anh như trong vở kịch của Lưu Quang Vũ mà anh từng sắm vai".

Tôi "đồng hành" cùng Hoàng Dũng (trong xe, bên vợ con, anh, chị của ông có các học trò cưng như: Đào Chí Nhân, Duy Hưng, Trọng Lân) qua Nhà hát Kịch Hà Nội (42 Tràng Tiền), NSƯT Đức Quang và các diễn viên đứng chờ trên vỉa hè trước cửa. Sau đó, xe lại qua nhà 78 Hàng Đường, nơi ông sinh ra và gắn bó gần hết cuộc đời, bà con khu phố đã tụ nhau chờ tiễn biệt. Chúng tôi trở lại ngôi nhà của gia đình ông ở trong ngõ sâu ven con mương trên đường Kim Mã. Ngôi nhà giản dị 3 tầng từ nay chỉ có bà quả phụ Nguyễn Thị Dung (sinh năm 1958) và con trai út Hoàng Triều Dương (sinh năm 1999) đang học năm cuối khoa Diễn viên tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh. Anh chàng nối nghiệp cha và gương mặt giống cha như một bản sao tuyệt đẹp.

×