NSND Thụy Vân sinh ngày 2/5/1940 tại xã Ninh Hòa (huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) trong một gia đình trí thức có nhiều người hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Cha của NSND Thụy Vân là Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân, nhà văn Nguyễn Lương Ngọc – nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; chú ruột bà là GS. NSND Nguyễn Đình Quang - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội và em trai bà là PGS. Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lương Tiểu Bạch – nguyên Hiệu trưởng  trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội.

Năm 1959, khi còn là nữ sinh trường cấp 3 Chu Văn An (Hà Nội), Thụy Vân đã làm đơn thi vào trường Điện ảnh Hà Nội -  khoa đạo diễn. Tuy nhiên, NSND Thụy Vân bị từ chối với lý do nhà trường đưa ra là bà còn trẻ, không đủ kinh nghiệm sống để học ngành này. Sau đó, bà trúng tuyển vào lớp diễn viên Điện ảnh khóa 1 năm 1959.

Tốt nghiệp năm 1962, NSND Thụy Vân về công tác tại Xưởng phim truyện Việt Nam tại số 4 Thụy Khuê, Hà Nội. Bà nhận vai diễn đầu tiên trong bộ phim Làng nổi năm 1965 và 1 năm sau bà ghi dấu ấn trong sự nghiệp với vai nữ chính – chị Vân trong phim Nổi gió của đạo diễn Huy Thành. Bộ phim đã giành giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ I vào năm 1970. Khi bộ phim được chiếu tại Phủ Chủ tịch cho Bác Hồ, NSND Thụy Vân đã được gặp Bác Hồ và vinh dự được ngồi cạnh Bác trong suốt buổi chiếu phim.

Năm 1969, trong thời gian đóng phim Rừng xà nu của đạo diễn Nguyễn Văn Thông, NSND Thụy Vân bị lao, hằng ngày phải uống thuốc. Thời điểm đó, cả đoàn phim ai cũng phải ăn cơm độn sắn nhưng khi NSND Thụy Vân xuống ăn cơm, thấy mình được ăn cơm trắng không độn, bà dứt khoát không ăn, mọi người nói thế nào cũng không được. Sau cùng, đạo diễn Nguyễn Văn Thông nghiêm mặt giải thích sở dĩ đoàn ưu tiên NSND Thụy Vân là để diễn viên có sức khỏe làm việc, nhỡ ốm thì cả đoàn phải chờ. Và đây là nghị quyết của đoàn phim, yêu cầu chấp hành. Chứng kiến tình cảm của mọi người dành cho mình, NSND Thụy Vân ứa nước mắt vì cảm động và tự nhủ suốt đời sẽ không bao giờ quên ký ức này.

Trong vai trò diễn viên, NSND Thụy Vân luôn cố gắng tới mức cao nhất để hoàn thành nhiệm vụ của mình dù phải trải qua muôn vàn khó khăn, gian khổ. Khi đóng vai bà Bua trong phim "Hai bà mẹ",  bà diễn cảnh chạy trốn trong rừng, du dây vượt thác khiến hai bàn tay rớm máu. Cũng trong phim này, do phải ngâm trong nước suối lạnh cả ngày, NSND Thụy Vân bị sốt cao nằm li bì suốt 2 ngày.

Năm 1978, NSND Thụy Vân chuyển vào Sài Gòn sinh sống và tiếp tục đóng các phim Làng ven (đạo diễn Nguyễn Ngọc Hiến), Xa và gần (đạo diễn Huy Thành). Vai diễn bà tư sản Thuận Thành trong bộ phim Xa và gần đã giúp Thụy Vân giành giải Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất tại LHP Việt Nam lần thứ VII năm 1985 còn bộ phim giành giải Bông sen vàng. Thời gian này, NSND Thụy Vân còn làm phó đạo diễn trong các phim Biển sáng, Ngọn lửa thành đồng, Bầu trời cho chim câu và thực sự thỏa mãn giấc mơ làm đạo diễn với bộ phim đầu tay Cơn lốc đen được hoàn thành vào năm 1988. Bộ phim nói về nạn diệt chủng ở Campuchia và được quay tại Thủ đô Phnôm Pênh. Cơn lốc đen đã giành giải đặc biệt của Ban giám khảo tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ VIII.

NSND Thụy Vân cũng nhiều lần là gương mặt tiêu biểu của điện ảnh Việt Nam tham dự các LHP quốc tế tại Phnôm Pênh, Mátxcơva… Bà còn được mời làm giám khảo tại LHP Karlovy Vary (Tiệp Khắc cũ).

Nghệ sĩ Thụy Vân được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, Huân chương chống Mỹ hạng 3, Huy chương vì sự nghiệp nghệ thuật, Huy chương vì sự nghiệp điện ảnh…

×