Tình yêu quê mẹ

TS Lương Bạch Vân chia sẻ cảm xúc sau 50 năm thống nhất đất nước tại nhà riêng ở TP.Thủ Đức, TP.HCM. Ảnh: CH

TS Lương Bạch Vân sinh năm 1946, tại Sài Gòn. Tháng 11 năm 1960, bà được mẹ bảo lãnh sang Toulouse (Pháp). Mẹ muốn cô đăng ký xin vào quốc tịch Pháp và làm việc tại quán ăn. Dù mới tuổi 14, nhưng bà Vân từ chối và giữ quốc tịch Việt Nam, sau đó học tại trường Trung học của Pháp. Trong 5 năm, mỗi ngày ngoài giờ đến lớp, bà Vân làm việc cho quán ăn của mẹ đến khuya. Mỗi kỳ nghỉ hè, cô dành thời gian tham gia trại hè do Hội Liên hiệp sinh viên Việt Nam tại Pháp tổ chức tại Villeneuve Loubet trên bờ biển Địa Trung Hải.

Trại hè chính là “cái nôi” để Vân nhận thức được sự phi nghĩa của chiến tranh Việt Nam - nơi chôn nhau cắt rốn của mình và tham gia phong trào học sinh sinh viên yêu nước. Thông qua những buổi nghe thời sự qua sóng phát thanh, cô theo dõi tình hình cuộc chiến ác liệt trong nước, được đọc sách cách mạng như “Hòn Đất”, “Cồn Cỏ” và dự các cuộc mít tinh tố cáo tội ác Mỹ - Ngụy. Bà Vân tham gia dàn hợp xướng với bài “Bình Trị Thiên khói lửa".

Lần đầu tiên cô được nghe nói chuyện về miền Bắc Xã hội Chủ nghĩa, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam, Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam.

“Tôi vui mừng vì đã tìm thấy một tổ chức phù hợp với nguyện vọng. Từ đó tôi giữ liên lạc với phong trào và sau này khi lên Paris học, tôi tham gia Hội Liên hiệp Sinh viên Việt Nam tại Pháp, Hội Trí thức Việt Nam tại Pháp để hoạt động”, TS Vân kể.

TS Lương Bạch Vân tham gia lớp đào tạo về vật liệu polymer cùng các chuyên gia nước ngoài. Ảnh: NVCC

Mùa hè năm 1967, bà Vân lên Paris học tại Đại học Khoa học Orsay - nơi có nhiều tổ chức tiến bộ tổ chức mít tinh tố cáo tội ác chiến tranh, đòi Mỹ phải rút quân khỏi Việt Nam. Phân hội Sinh viên Orsay của bà Vân và những người bạn thường xuyên tập văn nghệ để trình diễn trong các cuộc mít tinh ủng hộ đất nước, tham gia nấu chả giò bán lấy tiền gửi qua Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp chuyển về quê hương.

Trong thời gian này, để gây quỹ hoạt động, Hội Liên hiệp Sinh viên Việt Nam tại Pháp tổ chức bán áo thun in hình em bé đội mũ rơm bên cạnh những hố bom kèm dòng chữ “thắng giặc Mỹ, em sẽ xây dựng đất nước đẹp hơn mười lần nay”. Mục đích vừa lấy tiền quyên góp vừa tuyên truyền phong trào yêu nước, nên rất được cộng đồng ủng hộ.

Những ngày tháng 3 năm 1975, bà Vân lúc đó đã hoàn thành chương trình tiến sĩ tại Trường Lý Hóa Công nghiệp Paris, cơ sở giáo dục về kỹ thuật công nghệ hàng đầu tại Pháp. Qua sóng radio TS Vân và những trí thức yêu nước trên đất Pháp nghe tin thắng trận của bộ đội Việt Nam tại Tây Nguyên, Đồng Nai và giải phóng Sài Gòn vào trưa 30/4. Phía bên kia, địch buông vũ khí nháo nhào tháo chạy. Thời khắc Sài Gòn được giải phóng, từ khoảng cách hơn 10.000km trên đất Pháp, bà nghe tin mà vỡ òa, mừng vui khôn xiết. “Khoảnh khắc lịch sử đó tôi không biết là thật hay đang mơ”, TS Vân nghẹn ngào.

Những ngày sau đó, người người hối hả, vội vàng thu xếp nhà cửa để nhanh chóng chuẩn bị trở về nước. Có những gia đình rao bán nhà, xin nghỉ việc để về quê hương.

Trong đơn xin về nước gửi Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp, TS Vân và chồng mình là TS Nguyễn Bình khẳng định: “Sẵn sàng nhận bất cứ công việc gì, ở đâu, theo phân công của Nhà nước". Với vai trò là một trí thức, TS Vân kể từ khi rời Việt Nam sang Pháp bà chưa bao giờ có suy nghĩ sẽ lập nghiệp nơi đất khách quê người. “Quê hương tôi là Việt Nam, Sài Gòn là quê quán của tôi và cha tôi đã hy sinh trên mảnh đất này. Bao nhiêu mồ hôi, xương máu của đồng bào đã đổ xuống để dành lại độc lập tự do cho đất nước. Vì vậy tôi nguyện cống hiến hết mình cho quê hương”, bà nói.

Đóng góp cho cộng đồng

Trong thời gian ở Pháp, TS Vân được phân công nghiên cứu theo dõi tỷ lệ phóng thích đồng của vòng tránh thai thế hệ 4 trong môi trường tử cung phụ nữ với tác dụng tránh thai 99,9 %. Để làm vòng tránh thai này cần có nguyên liệu với các tính năng cơ lý hóa, các tiêu chí đặc trưng cần thiết khi sản xuất, cùng với đó là phương pháp tiệt trùng, bao gói sản phẩm… Đất nước sau chiến tranh, nhiều gia đình sum họp đoàn tụ sau hàng chục năm, nên nguy cơ gia tăng dân số cao.

Thử nghiệm ghe bằng vật liệu composite do TS Lương Bạch Vân chế tạo tại bến Ninh Kiều, Cần Thơ. Ảnh: NVCC

Mặt khác, nền kinh tế Việt Nam lúc đó còn nghèo, cần thời gian phục hồi nên cần hạn chế tăng dân số. Nhìn ra thực trạng này, TS Vân khi đó mang hồ sơ nghiên cứu vòng tránh thai đến gặp lãnh đạo Sở Y tế. Bà sau đó làm tờ trình gửi Bí thư Thành ủy TP.HCM Võ Văn Kiệt và hai ngày sau nhận được phúc đáp yêu cầu các sở ngành tạo điều kiện thực hiện đề án về chương trình kế hoạch hóa dân số Nhà nước.

Được sự chỉ đạo của Sở Y tế và các chuyên gia trong ngành, TS Vân cùng cộng sự thống nhất chọn sản xuất theo mẫu vòng tránh thai Dana (Tiệp Khắc) vì hệ thống phụ sản trong nước đã quen sử dụng loại vòng này. Vòng tránh thai đươc sản xuất thử nghiệm ban đầu là 50 vòng, sau lên 500, rồi 1.000, tăng đến 100.000 vòng. Tổng cộng, TS Vân và các cộng sự đã cung cấp hơn 5 triệu vòng tránh thai cho cả nước. Kết quả này giúp TP.HCM và toàn quốc thực hiện chương trình kế hoạch hóa dân số.

Năm 1987, TS Vân khi đó là Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật Chất dẻo được Bộ Khoa học và Công nghệ cấp kinh phí chuyển giao công nghệ composite sản xuất ghe, xuồng, bồn chứa cho 6 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Thời điểm đó, công nghệ composite được cho là phù hợp với điều kiện của Việt Nam vì không đòi hỏi thiết bị phức tạp, đầu tư tốn kém… Sau khi chuyển giao công nghệ, nhiều ghe, xuồng, bồn chứa, bồn nuôi thủy sản, bồn xe sợi dâu tằm tơ… được triển khai rộng rãi tại Đồng bằng Sông Cửu Long và các tỉnh lân cận.

Làm nghiên cứu, nhưng TS Vân cũng giữ vai trò tập hợp kiều bào Việt Nam ở nước ngoài tại TPHCM. Năm 2006, Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài TP.HCM được thành lập do TS Lương Bạch Vân làm chủ tịch. Hội tập trung tổ chức các hoạt động gắn kết kiều bào với quê hương bằng các phong trào ý nghĩa, thiết thực đã thực hiện trong thời gian qua. Sau gần 50 năm về nước sống và làm việc, TS Vân nói rất biết ơn đội ngũ trí thức trong và ngoài nước đã luôn hợp tác, hỗ trợ giúp bà hoàn thành những hoạt động chuyên môn được giao.

“Tôi về nước trong điều kiện đất nước còn thiếu thốn, khó khăn và còn nhiều bỡ ngỡ. Nhưng dù công việc gì, tôi đều nhận được sự hợp tác tận tình của các đồng nghiệp giúp tôi hoàn thành công việc được giao và phấn đấu để cuộc sống người dân tốt hơn, đóng góp tối đa sức lực của minh cho cộng đồng”, TS Vân nói.

×