"Vương quốc" cây cổ thụ khổng lồ ngủ quên giữa mây ngàn Lào Cai

Con đường dẫn lên xã Tả Củ Tỷ, huyện Bắc Hà (Lào Cai) những ngày giữa hạ là một thử thách ngoạn mục.

Chiếc xe máy gầm gừ leo qua những con dốc uốn lượn như dải lụa vắt ngang sườn núi. Càng lên cao, không khí càng loãng và trong lành, mây trắng bắt đầu lãng đãng vờn quanh, có lúc đặc quánh lại, che khuất cả tầm nhìn.

Vượt qua bức màn mây ấy, một thế giới hoàn toàn khác mở ra. Ở độ cao gần 1.700 mét so với mực nước biển, Tả Củ Tỷ hiện ra như một vương quốc cổ tích và những cây chè Shan tuyết cổ thụ chính là những "vị thần" gác cổng trầm mặc của vương quốc ấy.

Chúng sừng sững ở đó, hiên ngang giữa đất trời. Thân cây to lớn, vỏ cây xù xì, phủ một lớp rêu phong và địa y của thời gian. Tán lá vươn rộng, che rợp cả một khoảng không gian. Người ta nói rằng, chúng đã đứng ở đây hàng trăm năm, chứng kiến bao đời người dân nơi đây sinh ra, lớn lên và trở về với đất mẹ.

Ngày xưa, với người dân Tả Củ Tỷ, những cây chè này cũng bình thường như cây pơ mu, cây sa mộc trong rừng. Chúng là một phần không thể tách rời của cuộc sống, của tiềm thức, nhưng không phải là nguồn sống chính. Người ta vẫn miệt mài cuốc từng vạt nương trên sườn dốc cheo leo để trồng một mùa ngô, một mùa lúa.

Cuộc sống cứ thế trôi đi, vất vả và bấp bênh. Thỉnh thoảng, vài người bà, người mẹ trèo lên hái nắm búp chè về sao khô, pha một ấm nước đậm vị chát ngọt để mời khách quý hay để cả nhà uống cho ấm bụng ngày đông. Cây chè là "lộc của trời", nhưng "lộc" ấy chưa được định giá thành tiền. Rừng chè cổ thụ cứ thế ngủ quên, một giấc ngủ dài hàng thế kỷ.

Người "đánh thức" rừng chè cổ thụ

Giấc ngủ triền miên của rừng chè có lẽ sẽ còn tiếp tục, nếu không có một người con của bản làng quyết tâm thay đổi. Anh là Lý Văn Minh, một người đàn ông dân tộc Dao có dáng người nhỏ nhắn nhưng ánh mắt lại ánh lên sự quyết đoán và một tầm nhìn xa.

Lớn lên dưới những tán chè cổ thụ, anh Minh luôn trăn trở về giá trị tiềm ẩn của chúng. Anh đi nhiều nơi, thấy người ta làm giàu từ đặc sản quê hương và anh tự hỏi: "Tại sao cây chè quý của mình lại không thể?".

Nghĩ là làm. Anh Minh bắt đầu hành trình "đánh thức" rừng chè cổ thụ. Năm 2021, anh thành lập Hợp tác xã nông nghiệp Tả Củ Tỷ, một quyết định táo bạo vào thời điểm đó. Ban đầu, không ít người hoài nghi.

Họ đã quen với việc bán mớ chè tươi cho thương lái với giá rẻ bèo, chỉ khoảng 10.000 đồng/kg, đủ tiền mua gói muối, chai dầu. Việc tham gia hợp tác xã, tuân theo quy trình chăm sóc, thu hái nghiêm ngặt là điều quá mới mẻ.

"Lúc đầu khó khăn lắm. Mình phải đi từng nhà vận động, giải thích cho bà con hiểu giá trị của cây chè. Mình cam kết thu mua với giá cao hơn hẳn, chỉ cần bà con thu hái đúng kỹ thuật", anh Minh chia sẻ.

Lời nói đi đôi với hành động. Anh Minh không chỉ là một giám đốc, anh còn là một người kỹ thuật, một người làm thị trường. Anh lặn lội tìm hiểu cách chế biến để giữ được hương vị tinh túy nhất của chè Shan tuyết. Anh đầu tư máy móc hiện đại cho khâu vò, sao chè, rồi tự tay thiết kế bao bì, nhãn mác chuyên nghiệp. Sản phẩm chè cổ thụ Tả Củ Tỷ bắt đầu có tên, có tuổi.

Khi những lứa chè đầu tiên được bán ra thị trường với giá cao, niềm tin của bà con bắt đầu được củng cố. Họ nhận ra, cây chè cổ thụ bao đời nay che bóng mát cho bản làng giờ đây thực sự có thể che chở cho cả cuộc sống của họ.

Quả ngọt từ "vàng xanh"

Sự thay đổi ở Tả Củ Tỷ giờ đây có thể nhìn thấy bằng mắt. Thay vì bán thô với giá 10.000 đồng/kg, hợp tác xã của anh Minh thu mua chè búp tươi cho bà con với giá từ 20.000 đến 60.000 đồng/kg, tùy thuộc vào chất lượng và thời điểm. Thu nhập từ việc hái chè giờ đây cao hơn nhiều so với trồng ngô, lúa.

Những người phụ nữ đồng bào dân tộc Dao với đôi bàn tay khéo léo và sự dẻo dai đáng kinh ngạc, thoăn thoắt trèo lên những thân cây cao vút, nhẹ nhàng hái từng búp non. Họ trân quý từng búp chè như những hạt ngọc trời ban. Toàn xã hiện có khoảng 152 ha chè, với hơn 60% là diện tích chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi.

Thành quả đến thật xứng đáng. Vào thời gian cao điểm, hợp tác xã của anh Minh có thể xuất xưởng khoảng 60 tấn chè khô một năm. Với mức giá trung bình khoảng 400.000 đồng/kg, có những loại hảo hạng giá lên tới vài triệu đồng, doanh thu ước tính lên đến 24 tỷ đồng.

Con số khổng lồ này không chỉ làm giàu cho gia đình anh Minh, mà còn giúp các hộ dân trên địa bàn xã nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống.

Tiếng lành đồn xa, thương hiệu chè Shan tuyết Tả Củ Tỷ dần trở thành một cái tên được giới sành trà săn đón.

Những ấm trà pha ra có màu nước vàng óng như mật ong, hương thơm thoang thoảng của hoa rừng, vị chát dịu ban đầu và hậu vị ngọt sâu lắng đọng mãi nơi cổ họng. Đó là tinh túy của đất trời, của sương sớm, của mây ngàn và của cả tấm lòng người dân nơi đây.

Tầm nhìn kép cho tương lai

Câu chuyện của Tả Củ Tỷ đã khẳng định một hướng đi đúng đắn trong bảo tồn di sản gắn liền với phát triển kinh tế.

Trao đổi với phóng viên, ông Ma Seo Diu - Bí thư Đảng ủy xã Tả Củ Tỷ cho hay, chính quyền địa phương đang tích cực tuyên truyền, vận động người dân duy trì, chăm sóc và bảo vệ tốt rừng chè.

Đồng thời, phối hợp với hợp tác xã của anh Lý Văn Minh trên địa bàn hỗ trợ thu mua sản phẩm chè búp tươi cho bà con, góp phần nâng cao thu nhập. Từ đó từng bước nâng tầm thương hiệu chè Shan tuyết cổ thụ Tả Củ Tỷ.

Thành công của Tả Củ Tỷ đã trở thành hình mẫu cho cả huyện Bắc Hà. Thống kê cho thấy, toàn huyện hiện có trên 102.000 cây Chè Shan cổ thụ, tập trung ở 5 xã vùng cao là Nậm Mòn, Hoàng Thu Phố, Bản Liền, Tả Van Chư và Tả Củ Tỷ.

Nhưng tầm nhìn của huyện Bắc Hà không chỉ dừng lại ở việc bán chè. Huyện đang hướng đến một "mục tiêu kép" đó là thu nhập từ thu hái búp chè và phát triển du lịch sinh thái.

Một ngày không xa, du khách từ khắp nơi sẽ tìm về đây không chỉ để mua chè, mà còn để được sống giữa không gian trong lành, được tự tay hái những búp chè non, được tham gia vào quy trình sao chè thủ công và thưởng thức một ấm trà nóng ngay dưới gốc cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi.

Rừng chè cổ thụ Tả Củ Tỷ đã thực sự thức giấc. Từ một báu vật ngủ quên, chúng đã trở thành "vàng xanh", biểu tượng cho sức sống và khát vọng vươn lên của người dân vùng cao. Hành trình ấy vẫn đang tiếp diễn, hứa hẹn một tương lai bền vững cho người dân nơi mảnh đất lưng tựa vào mây này.

×