Nhân dịp này, phóng viên Báo Nông thôn Ngày nay/ Điện tử Dân Việt đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Văn Thịnh – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lạng Sơn để hiểu rõ hơn về những đổi thay này.

Thưa ông, Chương trình “Mở rộng quy mô vệ sinh và nước sạch nông thôn dựa trên kết quả vay vốn WB”, đã kết thúc vào tháng 7/2023. Đến nay, sau gần 2 năm, ông đánh giá thế nào về hiệu quả và tác động lâu dài của dự án đối với người dân nông thôn Lạng Sơn?

Ông Vũ Văn Thịnh: Trước hết, phải khẳng định rằng Chương trình Mở rộng quy mô vệ sinh và nước sạch nông thôn dựa trên kết quả vay vốn WB là một dự án rất có ý nghĩa, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân nông thôn Lạng Sơn.

Chương trình đã góp phần cải thiện đáng kể từ hành vi vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường và tăng cường khả năng tiếp cận bền vững với nước sạch nông thôn.

Đến thời điểm này, phần lớn các công trình và hạng mục công trình được đầu tư từ dự án vẫn đang vận hành tốt và phát huy hiệu quả. Đặc biệt, trong thời gian vừa qua nắng hạn kéo dài trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, nhiều nơi bà con khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn nước sinh hoạt thì tại các công trình và hạng mục công trình cấp nước của chương trình vẫn cơ bản đảm bảo cung cấp nước cho người dân sử dụng.

Quan trọng hơn, nhận thức của người dân về tầm quan trọng của nước sạch và vệ sinh môi trường ở 25 xã đã được nâng cao rõ rệt, tạo nền tảng cho sự bền vững.

Tuy nhiên, cũng còn một số công trình và hạng mục công trình hoạt động kém bền vững và không hoạt động. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do biến đổi khí hậu làm giảm mạnh lưu lượng nguồn nước cấp, công trình cấp nước không được thường xuyên, liên tục.

Lãnh đạo một số địa phương chưa thực sự quyết tâm chỉ đạo trong công tác tổ chức quản lý vận hành công trình, chưa thu được tiền sử dụng nước; nhiều tuyến ống phải lắp đặt trong phạm vi bảo vệ kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ trong quá trình vận hành bị ảnh hưởng trong phạm vi thi công xây dựng, sửa chữa đường giao thông.

Những thành tựu nổi bật nào của dự án mà ông tâm đắc nhất?

- Cho đến thời điểm này, chương trình đã có nhiều kết quả đáng ghi nhận. Về cấp nước, chương trình đặt mục tiêu 13.000 đấu nối (đồng hồ đo nước) nhưng đã đạt được 13.737 đấu nối, tương đương 105,67%, mang lại lợi ích cho hàng chục ngàn người dân. Đóng góp tích cực vào kết quả cuối năm 2024 tỷ lệ người dân nông thôn Lạng Sơn được sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 98,5% .

Chúng ta cũng đã hoàn thành 100% mục tiêu với 25/25 xã đạt vệ sinh toàn xã.

Đặc biệt, việc đầu tư vào các cơ sở giáo dục và y tế rất hiệu quả. Số công trình nước sạch và nhà tiêu hợp vệ sinh tại trường học đạt 115/114 công trình theo kế hoạch, tức 100,8%, và tại các trạm y tế là 58/56 trạm, đạt 103,6%.

Trong quá trình triển khai một dự án quy mô lớn và có nhiều điểm mới như vậy, chắc hẳn Sở và các đơn vị liên quan cũng đã đối mặt với không ít khó khăn, thách thức?

- Đúng là như vậy, khó khăn là không tránh khỏi. Thứ nhất, do chương trình có nhiều điểm mới, đặc biệt về cơ chế phân bổ vốn và giải ngân dựa trên kết quả đầu ra, nên trong 2 năm đầu triển khai, chúng tôi còn có những lúng túng nhất định.

Thứ hai, nguồn vốn từ Trung ương phân bổ về địa phương đôi khi còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các hoạt động theo kế hoạch.

Thêm vào đó, một số chính sách hiện hành như: Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu yêu cầu phải có thông báo kế hoạch giao vốn mới được triển khai các thủ tục đầu tư tiếp theo, trong khi chương trình lại yêu cầu phải có kết quả, khối lượng được kiểm toán nhà nước xác nhận mới được giải ngân. Điều này tạo ra những độ vênh nhất định.

Ngoài ra, đặc thù địa hình miền núi, dân cư thưa thớt cũng làm tăng suất đầu tư, gây khó khăn cho việc đạt chỉ tiêu đấu nối.

Để vượt qua những khó khăn đó, UBND tỉnh Lạng Sơn đã thành lập Ban điều hành chương trình, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho các sở, ngành.

Chúng tôi đã thường xuyên tổ chức họp Ban điều hành để đánh giá kết quả và triển khai nhiệm vụ, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các đơn vị, nghiên cứu kỹ tài liệu, sổ tay hướng dẫn và có sự chỉ đạo sát sao từ tỉnh cũng như sự phối hợp của các sở ngành, địa phương.

Về mặt tài chính, chương trình có tổng vốn đầu tư cho tỉnh Lạng Sơn sau điều chỉnh là hơn 231 tỷ đồng, trong đó vốn WB là chủ yếu. Việc giải ngân dựa trên kết quả có những ưu điểm và hạn chế nào đã được ghi nhận trong thực tiễn triển khai tại Lạng Sơn, thưa ông?

- Cơ chế giải ngân dựa trên kết quả có nhiều ưu điểm nổi bật. Nó giúp tăng cường tính bền vững của các công trình cấp nước và vệ sinh môi trường cho người dân.

Đồng thời, cơ chế này cũng dần hình thành ý thức "cung - cầu" trong dịch vụ cấp nước sạch nông thôn, tăng hiệu quả đầu tư và góp phần nâng cao tuổi thọ công trình.

Các đối tượng chính sách, phụ nữ, trẻ em, người dân tộc thiểu số cũng được ưu tiên tiếp cận với nước sạch và vệ sinh.

Tuy nhiên, như đã đề cập, do đây là cơ chế mới nên trong 2 năm đầu thực hiện còn nhiều lúng túng. Các tiêu chí lựa chọn dự án cũng khá cao, dẫn đến việc một số xã đăng ký đạt Vệ sinh toàn xã nhưng không đáp ứng đủ tiêu chí xây dựng công trình cấp nước tập trung, gây khó khăn trong việc lựa chọn dự án tại các xã đó.

Dự án đã kết thúc gần 2 năm, vậy tỉnh Lạng Sơn có những kế hoạch và giải pháp gì để đảm bảo tính bền vững của các công trình đã được đầu tư, cũng như tiếp tục nhân rộng các mô hình thành công?

- Việc đảm bảo tính bền vững cho các công trình sau đầu tư là ưu tiên hàng đầu của chúng tôi.

Hàng năm tỉnh Lạng Sơn đã chỉ đạo các địa phương xây dựng quy chế quản lý, vận hành công trình cụ thể, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, và thành lập các tổ tự quản.

Chúng tôi cũng đang tích cực kêu gọi, lồng ghép các nguồn vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia, ngân sách địa phương và thực hiện xã hội hóa để có nguồn kinh phí cho duy tu, bảo dưỡng thường xuyên.

Bên cạnh đó, việc bảo vệ nguồn nước và nâng cao năng lực cho cán bộ vận hành ở cơ sở cũng được chú trọng. Những bài học kinh nghiệm từ chương trình này sẽ được áp dụng để tiếp tục cải thiện và nhân rộng các mô hình hiệu quả trên toàn tỉnh.

Cuối cùng, ông có thông điệp gì muốn gửi gắm tới người dân tỉnh Lạng Sơn, đặc biệt là bà con ở khu vực nông thôn, trong việc chung tay cùng chính quyền bảo vệ, khai thác hiệu quả các công trình nước sạch, vệ sinh đã được đầu tư, cũng như tiếp tục cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường tại cộng đồng?

- Nước sạch và vệ sinh môi trường có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống của mỗi người dân, đồng thời góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Tôi mong muốn bà con nhân dân, đặc biệt là tại các xã đã được hưởng lợi từ chương trình, sẽ tiếp tục phát huy vai trò chủ thể, tích cực tham gia quản lý, bảo vệ và sử dụng hiệu quả, bền vững các công trình đã được đầu tư.

Hãy cùng chung tay với chính quyền giữ gìn vệ sinh chung, thực hành tốt các hành vi vệ sinh cá nhân và lan tỏa những lợi ích của chương trình để xây dựng một Lạng Sơn ngày càng xanh – sạch – đẹp và phát triển bền vững.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

×