Ẩm thực Việt Nam nổi tiếng với nhiều món mới lạ, đặc sắc và hấp dẫn. Cùng với quá trình phát triển, mỗi vùng miền là sản sinh ra những món ăn với cách chế biến độc đáo và đặc trưng riêng.

Không phải ngẫu nhiên mà khi nhắc đến đặc sản Phú Yên người ta nghĩ ngay đến bò một nắng. Đây là món ăn lạ miệng với cái tên gây sự tò mò và khích thích vị giác. Theo truyền thống, người đồng bào dân tộc thiểu số tại  Phú Yên xưa đã biết để dành thực phẩm bằng cách ướp muối thịt, phơi nắng hoặc hong khói trên gác bếp để dành ăn dần. Cùng với tập tục săn bắt, lối sống du canh du cư, người đồng bào Ê Đê ở huyện Sơn Hòa đã tự chế ra món thịt bò hong khói gác bếp, hay bò một nắng kiến vàng. Trải qua thời gian, bò gác bếp này đã trở thành món ăn truyền thống của người đồng bào nơi đây.

Ngày nay, bò một nắng đã được nâng cấp và trở thành đặc sản của Phú Yên. Đây là món ăn được chế biến từ thịt của loài bò chăn thả tự nhiên trên các đồi cát, đồng cỏ. Chúng hoàn toàn không sử dụng các thực phẩm tăng trọng nên chất thịt chắc, mềm, thơm ngon. Bò sau khi được mổ giết sẽ chọn lấy phần thịt thăn, thịt bắp ngon nhất để chế biến. 

Kết hợp cùng các gia vị như tỏi, ớt, tiêu, mắm, muối cùng phong cách ẩm thực đặc trưng của Phú Yên. Hương vị của món bò 1 nắng chính là sự lắng đọng và hòa quyện của các nguyên liệu chọn lọc cùng với đó phong vị ẩm thực miền biển Phú Yên: một chút nắng gió hòa quyện tạo nên món ăn không thể khác biệt với bất kì nơi đâu.

Để làm nên món ăn đặc sản phải tra qua rất nhiều công đoạn. Qua khâu chọn lọc nguyên liệu, bò một nắng sẽ được chế biến một cách công phu. Để làm món bò một nắng đúng vị cần chọn phần thịt bắp và thăn của bò. Thịt bắp bò, thăn bò sau đó được sơ chế, làm sạch và tiến hành thái ra kích cỡ khoảng 12cm chiều dài, 5cm rộng và độ dày chỉ khoảng 2cm. sau đó, đem phần thịt bò đi ướp với hành, tỏi, ớt, tiêu, mắm, muối vừa phải, để thịt ngấm khoảng 10-15 phút. 

Sau khi ướp thịt sẽ được mang đi phơi nắng để thịt khô bớt lại. Tùy thuộc vào độ nắng mà bạn có thể phơi trong thời gian khoảng vài tiếng.Tuy nhiên, việc phơi nắng cũng đòi hỏi sự kì công bởi nếu phơi quá lâu thịt sẽ khô và dai, ảnh hưởng đến chất lượng món ăn. Cuối cùng, khi thịt bò vừa đủ 1 nắng thì đem thịt vào bảo quản và đóng gói.

Chia sẻ về đặc sản địa phương mình chị Ma Ling (thôn Kiến Thiết, xã Ea Chà Rang, huyện Sơn Hòa) cho biết: Xưa kia, người Ê đê săn bắn và hái lượn là chủ yếu. Những con thú lớn sau khi sẻ thịt sẽ đem phơi nắng để bảo quản và sử dụng dần. Ban đầu, người ta chỉ chia thịt thành từng miếng, nhúng muối và phơi nắng từ 2-3 ngày; ngày mưa thì để trên gác bếp. Sau này tiến bộ hơn, người ta giã thêm một ít sả ướp vào để miếng thịt thơm hơn. Giờ đây, chúng tôi đã biết chế bến và sự dụng thêm nhiều nguyên liệu khác nữa để tạo ra món bò một nắng ngon và đặc sắc của Phú Yên".

Được biết để có được 1kg thành phẩm, phải cần 1,7 dến 2kg nguyên liệu thịt bò đùi tươi. Sau khi phơi loại bỏ lượng nước trong thịt, phần còn lại sẽ se khô, có độ ngọt tự nhiên và hương vị đặc trưng của thịt. Bò một nắng Phú Yên có hương vị đặc trưng riêng là bởi đồng bào thường chế biến thịt ngay sau khi mổ, không rửa nước nên sẽ giữ được hương vị nguyên bản của miếng thịt.

Bò một nắng Phú Yên trước khi thưởng thức, phải nướng chín, có thể dùng bếp than hoặc bếp điện hoặc thiết bị nướng khác, nhưng ngon nhất vẫn là nướng bếp 

Khi ăn, chỉ cần lấy từng miếng thịt, cho lên vỉ và nướng trên bếp than hồng. Thịt nướng chín rám vàng hai cạnh cùng mùi thơm tỏa ra rất quyến rũ. Khi nướng nhớ trở đều tay để thịt chín đều và không bị cháy. Sau khi nướng chín, dùng kéo cắt miếng thịt dài theo thớ thịt, xé sợi thịt theo thớ thịt, và chấm muối kiến vàng, thưởng thức nhai từ từ để thưởng thức hương vị ngon ngon ngọt ngọt, thơm thơm mùi bò cỏ, vị chua chua của kiến vàng, là lạ của muối kiến, càng nhai càng ngọt, càng nhai càng thích.

Hiện nay, trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái tràn lan, đặc sản bò một nắng Phú Yên bị nhiều cơ sở giả sản xuất với quy mô và mức độ tràn lan. Do đó, để giữ hồn của món ăn và đảm bảo chất lượng cũng như sức khỏe cho người tiêu dùng, cần có những biện pháp quản lí chặt chẽ và sự đồng lòng góp sức của các cơ sở sản xuất uy tín để thương hiệu bò một nắng ngày một phát triển và tạo nên thương hiệu riêng trong sự phát triển kinh tế, ẩm thực của Phú Yên.

×