Người dân xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ đã chuyển từ việc săn bắt cáy theo phương pháp truyền thống sang sử dụng cốc, chai nhựa, mang lại kết quả đáng ngạc nhiên. Cáy có nhiều loại như cáy càng đỏ, cáy gió, cáy đen, cáy lông, trong đó cáy càng đỏ được coi là ngon nhất. Chúng sinh sống ở vùng nước lợ gần cửa sông hoặc biển, do đó có người gọi chúng là cáy biển hoặc cáy sông.

Cáy có lông nhỏ ở các chi, càng to cứng và mang nhiều vân. Chúng thường sống trong hang ở bờ ruộng, bờ mương hoặc bờ sông. Khi nắng gắt, chúng sẽ bò ra khỏi hang để tìm thức ăn. 

Chị Phan Thị Quý, một người dân ở xã Yên Hồ cho biết, việc săn bắt cáy không hề dễ dàng vì chúng rất nhanh và sẽ trốn vào hang khi nghe thấy tiếng động. 

Trước kia, cáy rất phổ biến. Người ta chỉ cần ra đồng ruộng hoặc ven sông suối là có thể bắt được một rổ cáy để chế biến thành món ăn. Thời đó, cáy là thực phẩm của người nghèo với giá rất rẻ. Tuy nhiên, giờ đây mọi thứ đã thay đổi. Cáy đã trở thành một loại thực phẩm có giá trị cao gấp hàng chục lần so với cây lúa. Khi giá bán của cáy tăng, cuộc sống của những người săn bắt cáy cũng được cải thiện.

Chị Quý cho biết trước kia thời điểm tốt nhất để săn bắt cáy là từ tối muộn đến sớm sáng. Tuy nhiên, kể từ khi áp dụng phương pháp săn bắt cáy bằng cốc nhựa, người ta cũng có thể săn bắt được chúng vào buổi sáng.

Để săn bắt cáy, chị Quý chuẩn bị thính rang thơm từ gạo rang đâm nhỏ hoặc cám. Sau khi chuẩn bị xong thính, chị Quý đi dọc theo bờ ruộng để thả cốc có chứa một lượng nhỏ thính. Sau khi rải xong cốc, chị Quý chờ khoảng 1-2  tiếng đến 1 tiếng rồi đi thu hoạch.

Vào mùa, cáy được bán với giá từ 50.000-80.000 đồng/kg. Mỗi ngày, 1 người có thể săn được 7-12kg cáy để bán cho các thương lái.

Cáy là một nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng và cung cấp nhiều dưỡng chất cho cơ thể. Hơn nữa, cáy còn có nhiều ứng dụng trong y học và công nghiệp.

Cáy có thể được chế biến thành nhiều món ngon như: Bún riêu cáy, canh cáy nấu với rau vặt, cáy rang muối, ruốc cáy hoặc nước mắm cáy. Những chum mắm cáy sau khi muối phải 2 tháng mới ăn được, còn nếu muốn công phu hơn thì phải để đến 1 năm sau mới ăn. Lúc này, nước mắm cáy sẽ có màu vàng rộm. Đây mới là nước mắm cáy tuyệt hảo, được thưởng thức một lần là nhớ mãi.

Sau khi bắt cáy, người ta sẽ bỏ phần yếm và dải phân (đây là nguyên nhân làm thịt cáy bị hôi) rồi ngâm cáy trong nước sạch trong 30-40 phút. Tiếp theo, tách phần mai cáy để riêng, phần thân cáy cùng càng sẽ được giã nhỏ hoặc xay nhuyễn. Khi giã cáy, người ta thêm một chút muối. Theo kinh nghiệm dân gian, việc cho một nhúm muối khi giã cùng sẽ làm cho thịt cáy kết lại khi nấu và phải đun nhỏ lửa mới giữ được độ thơm ngon.

Chị Quý tiết lộ khi bóc yếm cáy thường có những chùm trứng nhỏ li ti. Chùm trứng này có thể bóc riêng ra, để nơi khô ráo sau đó chưng với hành khô và mỡ thành món ăn giàu dinh dưỡng và rất thơm ngon. Trứng cáy có thể được nấu với rau đay hoặc rau mồng tơi. 

×