Nếu phương án sáp nhập, đưa tỉnh Bình Dương, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu sáp nhập với thành phố Hồ Chí Minh, và giả sử đơn vị hành chính cấp tỉnh mới này mang tên TP HCM thì thành phố đông dân nhất Việt Nam này sẽ có một quần đảo rộng lớn.

Dân số TP Hồ Chí Minh khoảng 9 triệu người (theo số liệu năm 2021), là thành phố đông dân nhất trong số tất cả các tỉnh, thành phố của Việt Nam.

Nếu phương án sáp nhập tỉnh Bình Dương, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu vào TP HCM được chấp nhận thì thành phố mới rất có thể vẫn "giữ ngôi vô địch" là thành phố đông dân nhất cả nước.

Sáp nhập nếu có, thành phố Hồ Chí Minh có quần đảo đặc biệt

Và quần đảo rộng lớn của thành phố mới vẫn có tên là Côn Đảo. Côn Đảo là huyện đảo của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu hiện nay.

Huyện đảo này thuộc top huyện đảo có diện tích lớn nhất Việt Nam

Với diện tích khoảng 76 km², Côn Đảo là huyện đảo lớn thuộc top huyện đảo có diện tích lớn nhất của Việt Nam xét về diện tích tự nhiên.

Côn Đảo là một quần đảo được hình thành do các hoạt động địa chất phức tạp từ hàng triệu năm trước.

Khu vực này nằm ở rìa Đông Bắc của khối nhô Côn Sơn, được tạo thành bởi các thành hệ đá mác ma phun trào và xâm nhập, bao gồm Micrôgranít, Diorit và Riolit có tuổi từ Mezozoi muộn đến Kainozoi sớm.

Một góc huyện Côn Đảo, một trong các huyện đảo có diện tích lớn nhất Việt Nam. Ảnh: Sao ConDor

Sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo và tác động của ngoại lực, nội lực đã tạo nên địa hình đồi núi đặc trưng của Côn Đảo.

Trước thế kỷ 20, tài liệu sử Việt Nam thường gọi đảo lớn nhất trong quần đảo là đảo Côn Nôn hoặc Côn Lôn. Tên gọi Côn Lôn có nguồn gốc từ tiếng Mã Lai "Pulau Kundur" (hòn Bí). Người châu Âu phiên âm thành Poulo Condor. Trong tiếng Khmer, đảo có tên là "Koh Tralach".

Thời kỳ các chúa Nguyễn thì các chúa đã thiết lập quyền kiểm soát quần đảo Côn Đảo vào cuối thế kỷ XVII. Thời các vua nhà Nguyễn thì các vua đã chiêu mộ dân cư, hỗ trợ định cư, phát triển kinh tế và sử dụng đảo làm nơi giam giữ phạm nhân.

Thời Pháp thuộc (1862 - 1954), Côn Đảo mới xuất hiện nhà tù. Năm 1862, Pháp chiếm Côn Đảo và thành lập nhà tù Côn Đảo, biến nơi đây thành "địa ngục trần gian" giam giữ và đày ải hàng ngàn chiến sĩ cách mạng và người yêu nước Việt Nam.

Thời chính quyền Việt Nam Cộng hòa (1954 - 1975): Côn Đảo tiếp tục là nơi giam giữ tù nhân chính trị với hệ thống nhà tù ngày càng mở rộng.

Năm 1956, chính quyền Việt Nam Cộng hòa thành lập tỉnh Côn Sơn. Đến năm 1974, khu trung tâm Côn Sơn được đổi tên thành thị xã Phú Hải thuộc tỉnh Gia Định.

Côn Đảo thời kỳ sau chiến thắng mùa Xuân, thống nhất đất nước, 30/4/1975

Ngày 1 tháng 5 năm 1975, Côn Đảo được giải phóng. Tháng 5 năm 1975, Côn Đảo được gọi là tỉnh Côn Đảo. Tháng 9 năm 1976, tỉnh Côn Đảo giải thể, chuyển thành huyện Côn Đảo thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.

Tháng 1 năm 1977, trở thành huyện Côn Đảo thuộc tỉnh Hậu Giang. Tháng 5 năm 1979, trở thành quận Côn Đảo thuộc Đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo.

Tháng 10 năm 1991 đến nay: Côn Đảo chính thức trở thành huyện thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.

Côn Đảo là vùng đất, vùng biển không chỉ mang giá trị về lịch sử đấu tranh cách mạng mà còn có tiềm năng lớn về du lịch sinh thái và bảo tồn thiên nhiên.

Quần đảo Côn Đảo bao gồm 16 hòn đảo lớn nhỏ. Hòn đảo lớn nhất trong quần đảo Côn Đảo là đảo Côn Sơn (còn gọi là Côn Lôn hoặc Phú Hải) với diện tích khoảng 51,52 km². Hòn đảo Côn Lôn là nơi tập trung dân cư, các cơ quan hành chính và các điểm du lịch chính của huyện đảo.

Trên đảo Côn Lôn có nghĩa trang Hàng Dương. Đây là nghĩa trang lớn nằm cách trung tâm thị trấn Côn Đảo khoảng 1,3km về phía Đông Bắc.

Nghĩa trang Hàng Dương có khoảng 1.913 đến 1.922 ngôi mộ được chia thành 4 khu: A, B, C và D.

Trong số đó, có 713 đến 793 ngôi mộ có tên, địa chỉ cụ thể, còn lại là những ngôi mộ vô danh của các liệt sĩ và đồng bào yêu nước đã hy sinh tại Côn Đảo.

Mộ nữ anh hùng Võ Thị Sáu nằm ở khu B của nghĩa trang Hàng Dương. Sau khi chị Võ Thị Sáu hy sinh năm 1952, thi hài chị được chôn cất vội vàng tại một khu vực dành cho tù nhân trong nghĩa trang và chỉ là một nấm mộ đơn sơ.

Nhĩa trang Hàng Dương, huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Ria-Vũng Tàu. bariavungtautourism.com.vn.

Khách du lịch tới Côn Đảo đặt hoa, thắp hương viếng mộ nữ anh hùng Võ Thị Sáu: Quynh Huong Le Do.

Mãi đến sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975, mộ chị Sáu mới được chính quyền và nhân dân xây dựng lại đàng hoàng, trang trọng như ngày nay.

Ngôi mộ đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo để thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với sự hy sinh nữ anh hùng sinh ra nơi vùng đất đỏ miền Đông.

Vị trí quan trọng của Côn Đảo đối với quốc phòng, an ninh

Côn Đảo có vị trí vô cùng quan trọng về mặt quốc phòng và an ninh, thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau.

Côn Đảo nằm trên một trong những tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới, nối liền Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Việc kiểm soát Côn Đảo giúp Việt Nam có khả năng giám sát và bảo vệ an ninh cho tuyến đường biển quan trọng này.

Quần đảo Côn Đảo đóng vai trò là một tiền đồn quan trọng để khẳng định và bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên vùng biển phía Đông Nam.

Với vị trí xa bờ, Côn Đảo có thể là một điểm tựa hậu cần quan trọng cho các lực lượng hải quân và cảnh sát biển hoạt động trên vùng biển rộng lớn.

Các đảo trong quần đảo có thể cung cấp nơi trú ẩn an toàn cho tàu thuyền hoạt động trong khu vực khi có bão.

Địa hình và vị trí của Côn Đảo phù hợp cho việc xây dựng các căn cứ quân sự, trạm radar, hệ thống phòng thủ bờ biển, tăng cường khả năng giám sát và bảo vệ vùng trời, vùng biển.

Côn Đảo là địa điểm thuận lợi để triển khai lực lượng quân đội, đặc biệt là hải quân và không quân, nhằm đối phó với các tình huống an ninh trên biển.

Trong trường hợp tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu sáp nhập với TP HCM, chắc chắn một điều, Đảng và Nhà nước và cấp ủy, chính quyền, nhân dân của thành phố mới luôn quan tâm, chú trọng đầu tư phát triển Côn Đảo theo hướng bền vững, kết hợp giữa phát triển kinh tế - xã hội với củng cố quốc phòng - an ninh.

Vai trò quan trọng của Côn Đảo trong việc bảo tồn đa dạng sinh học

Côn Đảo đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam và khu vực, thể hiện qua những khía cạnh khác nhau.

Thứ nhất: Vườn Quốc gia Côn Đảo - Khu Bảo tồn Đa dạng Sinh học Quốc gia và Quốc tế.

Côn Đảo sở hữu một hệ sinh thái phong phú và đặc trưng, bao gồm rừng trên cạn (rừng kín thường xanh, nửa rụng lá), rừng ngập mặn, thảm cỏ biển và các rạn san hô. Sự đa dạng này tạo môi trường sống cho vô số loài động thực vật.

Nhiều loài động thực vật ở Côn Đảo là loài đặc hữu, chỉ tìm thấy ở khu vực này và không nơi nào khác trên thế giới.

Việc bảo tồn Côn Đảo đồng nghĩa với việc bảo tồn những loài quý hiếm này. (ví dụ như loài bò biển-động vật hoang dã có tên trong sách Đỏ. Gọi là bò bởi con vật này gặm cỏ như bò, nhưng là gặm cỏ biển trên cánh đồng cỏ dưới đáy biển, kỳ thực là các loài rong biển).

Vườn Quốc gia Côn Đảo đã được công nhận là Khu Ramsar (vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế), đặc biệt là với các hệ sinh thái rạn san hô, thảm cỏ biển và rừng ngập mặn.

Với diện tích vùng biển được bảo tồn lớn (khoảng 14.000 ha), Côn Đảo là một trong những khu bảo tồn biển quan trọng nhất của Việt Nam, góp phần bảo vệ các hệ sinh thái biển quý giá.

Thứ 2: Côn Đảo là ơi cư trú và sinh sản của các loài quý hiếm sau

-Rùa biển: Côn Đảo là một trong những bãi đẻ quan trọng nhất của rùa biển ở Việt Nam, đặc biệt là rùa xanh (Chelonia mydas) và đồi mồi (Eretmochelys imbricata). Các chương trình bảo tồn rùa biển tại Côn Đảo đã đạt được nhiều thành công đáng kể.

-Bò biển (Dugong dugon): Côn Đảo là một trong số ít nơi ở Việt Nam còn ghi nhận sự xuất hiện của loài động vật biển quý hiếm này. Các thảm cỏ biển phong phú là nguồn thức ăn quan trọng của bò biển.

Ngoài Côn Đảo, loài bò biển còn được tìm thấy ở vùng biển Phú Quốc. Trước đây, bò biển còn được ghi nhận ở một số vùng biển khác của Việt Nam như: Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) Vùng ven biển Khánh Hòa Đảo Phú Quý (Bình Thuận).

Tuy nhiên, hiện nay số lượng bò biển ở các khu vực này đã suy giảm rất nhiều, thậm chí có thể đã biến mất ở một số nơi. Côn Đảo và Phú Quốc được xem là hai khu vực còn lại có số lượng bò biển đáng kể ở Việt Nam.

Bò biển (Dugong dugon) là loài động vật ăn cỏ biển và các loại thực vật biển khác. Chúng là loài động vật có vú sống ở biển và dành phần lớn thời gian để kiếm ăn ở các vùng biển nông, nơi có nhiều thảm cỏ biển.

Trong Sách Đỏ Việt Nam, bò biển được xếp vào mức Cực kỳ nguy cấp (CR). Trong Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), bò biển được xếp vào mức Sắp nguy cấp (VU) trên toàn cầu. Tuy nhiên, một số quần thể địa phương có thể ở mức độ nguy cấp cao hơn.

Việc có tên trong Sách Đỏ cho thấy bò biển đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng rất cao và cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Các mối đe dọa chính đối với bò biển bao gồm mất môi trường sống do phát triển ven biển, ô nhiễm môi trường biển, bị mắc vào lưới cá và các hoạt động săn bắt trái phép.

-San hô: Các rạn san hô ở Côn Đảo có độ phủ cao và đa dạng loài, là nơi sinh sống của nhiều loài cá và sinh vật biển khác.

-Các loài chim biển và chim di cư, Côn Đảo là nơi cư trú và kiếm ăn của nhiều loài chim biển và chim di cư quan trọng.

Bò biển Côn Đảo. Bò biển Côn Đảo là loài động vật hoang dã có tên trong sách Đỏ. Ảnh: vetaucondao.

-Rừng Côn Đảo là nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã quý hiếm như khỉ đuôi dài, sóc đen Côn Đảo (loài đặc hữu), các loài bò sát và lưỡng cư. Hệ thực vật cũng rất đa dạng với nhiều loài gỗ quý và cây thuốc.

Thứ 3: Côn Đảo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong nghiên cứu khoa học và giáo dục môi trường

Vườn Quốc gia Côn Đảo là địa điểm quan trọng cho các hoạt động nghiên cứu khoa học về đa dạng sinh học biển và trên cạn. Các chương trình giáo dục môi trường được triển khai nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn thiên nhiên.

Côn Đảo không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một "bảo tàng thiên nhiên" vô giá của Việt Nam. Với hệ sinh thái độc đáo và là nơi cư trú của nhiều loài quý hiếm, Côn Đảo đóng vai trò then chốt trong việc bảo tồn đa dạng sinh học của quốc gia và khu vực Đông Nam Á.

Việc bảo vệ và quản lý bền vững các hệ sinh thái tự nhiên ở Côn Đảo có ý nghĩa sống còn đối với sự tồn tại của nhiều loài sinh vật và sự cân bằng sinh thái của cả vùng biển Đông.

Theo các thông tin hiện có, ở Côn Đảo có nhiều loài thực vật và động vật có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và Sách Đỏ IUCN. Tuy nhiên, con số chính xác và cụ thể cho từng thời điểm có thể khác nhau do các nghiên cứu và đánh giá liên tục được cập nhật.

Thực vật có tên trong sách Đỏ ở Côn Đảo gồm: Cây đước đôi (Rhizophora stylosa); cây cóc đỏ (Lumnitzera littorea); cây quao nước (Dolichandrone spathacea); cây vẹt Hainesii (Bruguiera hainessii).

Động vật hoang dã có tên trong sách Đỏ đang có ở Côn Đảo gồm: Bò biển (Dugong dugon); Vích (Rùa biển) (Chelonia mydas); Bồ câu Nicoba (Caloenas nicobarica); Khỉ mặt đỏ Côn Đảo (Macaca arctoides condorensis); Hươu chuột (Tragulidae); Thạch sùng Côn Đảo (Cyrtodactylus condorensis); Sóc đen Côn Đảo Một số loài chim quý hiếm như Bồ câu trắng, Gầm ghì trắng.

Côn Đảo có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội, du lịch

Côn Đảo đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và cả nước, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch. Vai trò này thể hiện qua các khía cạnh khác nhau.

Thứ nhất: Phát triển Du lịch

Côn Đảo sở hữu vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ, biển xanh cát trắng, hệ sinh thái đa dạng (rừng, biển, rạn san hô, thảm cỏ biển) cùng với những di tích lịch sử cách mạng đặc biệt. Đây là những yếu tố thu hút du khách trong và ngoài nước, đặc biệt là những người quan tâm đến du lịch sinh thái, du lịch lịch sử - tâm linh và nghỉ dưỡng.

Du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Côn Đảo, tạo ra nguồn thu lớn cho địa phương thông qua các hoạt động lưu trú, ăn uống, tham quan, mua sắm và các dịch vụ du lịch khác.

Doanh thu từ du lịch đóng góp đáng kể vào ngân sách và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của huyện đảo. Ngành du lịch tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân địa phương, từ các vị trí trong khách sạn, nhà hàng, khu nghỉ dưỡng đến các dịch vụ hướng dẫn viên, vận chuyển, và các ngành nghề phụ trợ khác.

Với vẻ đẹp tự nhiên và giá trị lịch sử đặc biệt, Côn Đảo góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam là một điểm đến du lịch hấp dẫn và giàu tiềm năng trên bản đồ du lịch thế giới.

Côn Đảo đang hướng tới phát triển du lịch bền vững, chú trọng bảo tồn các giá trị tự nhiên và lịch sử, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ để thu hút khách du lịch có chi tiêu cao và thời gian lưu trú dài ngày.

Mô hình kinh tế tuần hoàn cũng đang được nghiên cứu và ứng dụng để đảm bảo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Thứ 2: Các lĩnh vực kinh tế khác

Với lợi thế là một quần đảo, Côn Đảo có tiềm năng phát triển ngành khai thác và chế biến thủy sản, cung cấp nguồn thực phẩm và tạo thu nhập cho người dân.

Mặc dù diện tích đất nông nghiệp không lớn, Côn Đảo vẫn có thể phát triển các loại cây trồng và vật nuôi đặc sản, phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân và du khách. Đặc biệt, với tiềm năng về năng lượng mặt trời và gió, Côn Đảo có thể phát triển các dự án năng lượng tái tạo, góp phần bảo vệ môi trường và đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định cho địa phương.

Thứ 3: Phát triển xã hội

Sự phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người dân Côn Đảo.

Để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và du lịch, Côn Đảo được đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, điện, nước, thông tin liên lạc, y tế, giáo dục,...

Việc phát triển du lịch gắn liền với việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử của Côn Đảo, góp phần giáo dục truyền thống và nâng cao ý thức tự hào dân tộc.

Côn Đảo có vai trò ngày càng quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch đã và đang mang lại những lợi ích to lớn cho địa phương, đồng thời góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và cả nước.

Việc phát triển du lịch bền vững, hài hòa với bảo tồn các giá trị tự nhiên và lịch sử là yếu tố then chốt để Côn Đảo tiếp tục phát huy vai trò của mình trong tương lai, nhất là trong trường hợp tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu sáp nhập về TP Hồ Chí Minh.

Ngoài Côn Đảo, nếu sáp nhập tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, tỉnh Bình Dương vào TP HCM, thành phố mới vẫn có một "hòn đảo khổng lồ" khác nữa. Đó là huyện đảo Cần Giờ, nay là một trong đơn vị hành chính cấp quận, huyện của TP HCM.

Huyện Cần Giờ là một huyện đảo của Thành phố Hồ Chí Minh. Cần Giờ là huyện duy nhất của Thành phố Hồ Chí Minh giáp biển và có đặc thù địa lý với nhiều sông ngòi, kênh rạch và diện tích rừng ngập mặn lớn, tạo nên một dạng "hòn đảo" tự nhiên biệt lập so với các khu vực lân cận.

Để di chuyển đến Cần Giờ từ trung tâm thành phố, người dân và du khách thường phải đi qua phà Bình Khánh hoặc các tuyến đường thủy khác.

Huyện Cần Giờ có diện tích khoảng 704,22 - 704,45 km², có một xã đảo duy nhất là xã Thạnh An. Thạnh An cũng là xã đảo duy nhất hiện nay của TP HCM.

Rừng Cần Giờ đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với môi trường, không chỉ cho khu vực Thành phố Hồ Chí Minh mà còn cho cả vùng lân cận.

×