Sáp nhập tỉnh, điều đặc biệt quan trọng là bài toán phát triển kinh tế (Bài 4)

Trong Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, nêu rõ, nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Việc triển khai phải khách quan, khoa học, phù hợp thực tiễn, đồng thời khắc phục chồng chéo chức năng, cắt giảm bộ máy trung gian.

Chủ trương nghiên cứu sáp nhập các tỉnh của Bộ Chính trị được giới chuyên gia nhận định là giải pháp đúng đắn, giúp khắc phục tình trạng phát triển manh mún, đầu tư dàn trải và kém hiệu quả trong phân bổ nguồn lực. Việc sáp nhập tỉnh sẽ mở ra cơ hội tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả ngân sách, đầu tư, thúc đẩy liên kết vùng và phát triển kinh tế hiện đại.

Tận dụng nguồn lực, giảm gánh nặng ngân sách và thúc đẩy liên kết vùng

Trao đổi với Dân Việt, PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Kinh tế trưởng Viện Công nghệ và Phát triển tài chính (Học viện Tài chính) đánh giá, việc sáp nhập các tỉnh nhỏ thành những đơn vị hành chính lớn hơn, giúp giảm số lượng đầu mối hành chính, kéo theo tinh giản bộ máy và tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành từ ngân sách nhà nước.

"Trước đây, do duy trì quá nhiều đơn vị hành chính nhỏ lẻ, nguồn lực bị phân tán, ngân sách bị chia nhỏ, gây khó khăn trong việc đầu tư các công trình quy mô lớn. Khi sáp nhập, các địa phương có thể bổ trợ lẫn nhau, tận dụng thế mạnh sẵn có để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn. Chẳng hạn, một tỉnh có quỹ đất nhưng thiếu nguồn lực tài chính, trong khi tỉnh khác có ngân sách dồi dào nhưng không có đủ đất để phát triển – việc hợp nhất sẽ giúp tối ưu hóa nguồn lực này. Điều đó đặc biệt có ý nghĩa với các dự án hạ tầng liên tỉnh như đường sá, cầu cống, xử lý rác thải,...", ông Cường đề cập.

Cũng theo vị chuyên gia này, việc sáp nhập tỉnh góp phần giải quyết tình trạng cục bộ địa phương, vốn là rào cản lớn trong quản lý nhân sự. Trước đây, việc lựa chọn lãnh đạo tỉnh chủ yếu từ nguồn nhân sự địa phương có thể dẫn đến tư duy bảo thủ, thiếu khách quan. Nay, khi việc bổ nhiệm không còn giới hạn trong phạm vi địa phương, tính khách quan và minh bạch được nâng cao, đồng thời hiệu quả điều hành cũng được cải thiện.

Bà Nguyễn Thị Phượng, nguyên Phó Tổng Giám đốc Agribank đánh giá cao chủ trương sáp nhập các tỉnh vì lợi ích của đất nước, làm tiền đề thúc đẩy liên kết vùng. Bà cho rằng, đây sẽ là quá trình hết sức quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tại Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, thích ứng biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.

"Mỗi vùng kinh tế của Việt Nam có điều kiện tự nhiên, hạ tầng, lao động và trình độ phát triển kinh tế khác nhau. Nếu không có sự liên kết, các địa phương có thể có sự cạnh tranh không lành mạnh hoặc phát triển mất cân đối. Liên kết vùng giúp tận dụng tối đa lợi thế của từng khu vực, giảm trùng lặp đầu tư, tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và gia tăng giá trị sản xuất. Tóm lại, liên kết vùng cho phép tối ưu hóa nguồn lực và phát huy lợi thế vùng.

Khi sáp nhập các tỉnh trong cùng khu vực, việc phát triển giống cây trồng, vật nuôi thích ứng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt sẽ thuận lợi hơn; cũng như việc nghiên cứu công nghệ bảo vệ đất, nguồn nước và giảm tác động tiêu cực từ khí hậu sẽ đồng bộ hơn. Từ đó các địa phương sẽ xây dựng được chuỗi sản xuất và tiêu thụ bền vững", bà Phượng cho hay.

Tận dụng tối đa tiềm năng phát triển

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn (Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright) đánh giá, chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo Kết luận 127, không chỉ là thay đổi về mặt địa giới hành chính mà còn thể hiện tư duy đột phá, mang ý nghĩa sâu sắc đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Các chính sách phát triển kinh tế, hạ tầng, xã hội và môi trường sẽ dễ thực hiện đồng bộ và đạt hiệu quả hơn trên quy mô lớn.

Ông Tuấn nói: Về mặt kinh tế, sáp nhập tỉnh có thể tạo ra những vùng kinh tế quy mô lớn hơn, tăng khả năng cạnh tranh, thu hút đầu tư và tận dụng tối đa tiềm năng phát triển. Một số tỉnh nhỏ, kinh tế kém phát triển có thể được hưởng lợi từ sự hỗ trợ của các tỉnh mạnh hơn, thụ hưởng nền tảng cơ sở hạ tầng hiện đại và các nguồn vốn đầu tư dồi dào.

Hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước cũng được tối ưu hóa, giúp các địa phương phát triển cân đối hơn. Các tỉnh có diện tích lớn hơn, dân số đông hơn sẽ trở thành trung tâm kinh tế quan trọng, giúp thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước do có thị trường rộng lớn và nguồn nhân lực dồi dào hơn.

Việc sáp nhập các tỉnh cũng sẽ tạo điều kiện cho việc quy hoạch phát triển đồng bộ, tận dụng tài nguyên và lợi thế của cả vùng; giúp cải thiện chất lượng cơ sở hạ tầng và quy hoạch đô thị. Chính sách quy hoạch giao thông, đô thị, khu công nghiệp cũng sẽ được thực hiện trên quy mô lớn, tránh tình trạng manh mún và chắp vá.

Bên cạnh đó, các dự án giao thông liên tỉnh có thể được quy hoạch và triển khai dễ dàng, nhanh chóng và đồng bộ hơn khi không còn ranh giới hành chính chia cắt. Điều này còn giúp nhiều tỉnh nhỏ hiện nay chưa thể phát triển mạnh do thiếu ngân sách hoặc nhân lực, nhưng khi sáp nhập, nguồn lực sẽ tập trung hơn, tạo điều kiện cho phát triển nhanh hơn.

Dẫn chứng thêm, ông Tuấn cho biết, trường hợp Hà Nội mở rộng có thể là bài học cho việc sáp nhập các tỉnh nhỏ khác để tận dụng hiệu quả hơn tài nguyên, ngân sách và quy hoạch phát triển.

Năm 2008, Hà Nội được mở rộng đáng kể với việc sáp nhập toàn bộ tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (Vĩnh Phúc) và bốn xã thuộc huyện Lương Sơn, Hòa Bình. Quyết định này đã mang lại nhiều lợi ích rõ rệt.

Theo ông Tuấn, trước khi sáp nhập, Hà Nội có diện tích nhỏ, trong khi Hà Tây sở hữu quỹ đất rộng nhưng hệ thống hạ tầng chưa phát triển đồng bộ. Việc mở rộng địa giới hành chính đã tạo điều kiện để Hà Nội phát triển hàng loạt khu đô thị lớn như Mỹ Đình, Nam An Khánh, Splendora, Tây Hồ Tây... Đồng thời, các dự án khu công nghệ cao và đô thị vệ tinh như Hòa Lạc, Sơn Tây cũng được quy hoạch theo hướng bài bản hơn, phù hợp với tầm nhìn dài hạn.

"Nhờ sáp nhập, công tác quy hoạch và triển khai các tuyến giao thông huyết mạch như Đại lộ Thăng Long, đường vành đai 3, vành đai 4 và cao tốc Hòa Lạc – Hòa Bình diễn ra thuận lợi hơn do không còn sự chia cắt hành chính. Các tuyến metro và đường sắt đô thị cũng được tính toán để kết nối hiệu quả hơn giữa khu vực trung tâm và vùng ven", ông Tuấn nhấn mạnh.

Về phân bổ tài nguyên và ngân sách, trước đây, dù có diện tích rộng nhưng Hà Tây lại gặp khó khăn về tài chính, khiến tốc độ phát triển bị hạn chế. Sau khi sáp nhập vào Hà Nội, ngân sách trung ương đầu tư nhiều hơn, tạo động lực cho hàng loạt dự án lớn được triển khai mạnh mẽ. Các trường đại học, khu công nghệ cao và trung tâm nghiên cứu cũng có cơ hội mở rộng nhờ quỹ đất dồi dào từ Hà Tây.

Bên cạnh đó, trước thời điểm sáp nhập, Hà Tây chưa thực sự thu hút được nhiều vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, khi trở thành một phần của Hà Nội, khu vực này nhanh chóng trở thành điểm đến hấp dẫn cho các tập đoàn lớn trong và ngoài nước như Samsung, Vingroup, FPT... góp phần thúc đẩy sự phát triển của các khu công nghiệp tại Thạch Thất, Quốc Oai, Chương Mỹ, Gia Lâm...

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng, sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các địa phương có thể dẫn đến lo ngại về mất cân đối nguồn lực. Doanh nghiệp và nhà đầu tư từ tỉnh phát triển hơn có thể e ngại phải chia sẻ ưu đãi với tỉnh kém phát triển, gây tâm lý thận trọng trong đầu tư.

Mặt khác, mỗi địa phương có chính sách riêng về đất đai, thuế, đầu tư, khiến quá trình đồng bộ hóa sau sáp nhập mất nhiều thời gian và có thể phát sinh tranh chấp. Một số dự án đã được phê duyệt trước sáp nhập có thể gặp khó khăn trong điều chỉnh theo quy hoạch mới. Hơn nữa, việc thay đổi ranh giới hành chính có thể dẫn đến tranh chấp về đất đai, tài sản công, ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân và doanh nghiệp.

Trong giai đoạn chuyển đổi, sự chồng chéo trong quản lý là điều khó tránh khỏi, gây khó khăn cho chính quyền và doanh nghiệp. Do đó, theo ông Tuấn, để quá trình này diễn ra suôn sẻ, cần có kế hoạch kỹ lưỡng, lộ trình hợp lý và giải pháp đồng bộ, đặc biệt là đảm bảo sự đồng thuận của người dân và doanh nghiệp, nhằm phát huy tối đa lợi ích từ việc tái cấu trúc hành chính.

×