Chủ nhân của 9.999 con dơi cầu phúc đó là Hòa Thân, một sủng thần dưới triều đại Càn Long (nhà Thanh, Trung Quốc).

Theo Wikipedia thì Hòa Thân (1750-1799, thọ 49 tuổi) thuộc gia tộc quân công, có ông tổ 5 đời được phong Tam Đẳng Khinh Xa Đô Úy vì có công giúp nhà Thanh tiến vào Trung Nguyên.

Hòa Thân là trọng thần triều Càn Long – nổi tiếng là một quan tham, tàn ác. Tài sản tham ô của Hòa Thân lên tới một tỷ lượng bạc trắng, tương đương với 10 năm tiền thuế của nhà Thanh. Cung Hoàng đế có gì thì phủ Hòa Thân có cái đó. Thứ phủ Hòa Thân có thì Hoàng cung chưa chắc tìm ra.

Theo Thiệu Vĩ Hoa ghi lại, phủ Cung Vương Dịch Túc của Hòa Thân rộng lớn, nguy nga, chia thành ba đạo lộ Đông, Trung, Tây, kiến trúc uy nghiêm, khí phách, giàu có, hào hoa, tinh xảo. Phủ Cung Vương xa hoa, cảnh quan cực kỳ nhã nhặn, ví như trung lộ vừa bước vào đã có chữ "Phúc" do hoàng đế Khang Hy ngự bút.

Điều đặc biệt là trong phủ Hòa Thân có nhiều kiến trúc biểu tượng hình con dơi với chuỗi Phúc Trì (ao dơi), Phúc Sảnh (nhà dơi), Phúc Hà (sông dơi) - gọi là tam đại phúc.

Tại sao Hòa Thân lại thích bài trí dơi trong biệt phủ của mình như thế?

Nghe nói tổ tiên của ông trong một lần gặp nguy hiểm, tình thế cấp bách đã được một đàn dơi cứu tính mạng. Vì thế, Hòa Thân thờ cúng dơi như linh vật.

Mặt khác, trong tiếng Hán, chữ "dơi" gần âm với chữ "phúc", lại tượng trưng cho tình nghĩa vợ chồng và trường thọ.

Hòa Thân thích dơi, si mê dơi nên cho xây tam đại phúc, và khắp phủ chỗ nào cũng chạm trổ hình dơi để tiểu phúc được tỏa khắp phủ. Thống kê toàn phủ có tới 9.999 (chín ngàn chín trăm chín mươi chín) con dơi, thiếu đúng một con thì vừa đủ 1 vạn.

Việc thiếu 1 con mới đủ 1 vạn sau này được giải là do Hòa Thân muốn cầu "vạn phúc", nhưng biết mình làm quá nhiều điều thất đức nên cố tình thiếu đi 1 con để phù hợp với chân lý "trăng đầy sẽ khuyết, nước đầy sẽ tràn", nhằm đảm bảo sự lâu dài bền vững.

Tuy là người bất nhân, thất đức, tàn ác nhưng Hòa Thân cũng là người sòng phẳng "có ân tất báo". Điển hình là khi Hòa Thân nắm quyền quản lý, giám sát kỳ thi Hội có 2 người họ Ngô từng là thầy năm xưa nhiều lần thi trượt bèn đến nhờ Hòa Thân giúp đỡ.

Hòa Thân không quên ân xưa, âm thầm mua chuộc thái giám để biết Hoàng đế Càn Long gần đây thường đọc những phần nào của "Tứ thư", lại đang quan tâm đến vấn đề gì nên gần như đoán được chính xác phạm vi ra đề. Năm ấy, hai người thầy họ Ngô nhờ sự giúp đỡ của Hòa Thân nên đã thi đỗ, thuận lợi bước lên con đường làm quan.

Sau khi Càn Long băng hà, Hoàng đế Gia Khánh đã ra chỉ dụ tịch thu gia sản, kết án Hòa Thân xử tội lăng trì - cái chết rất từ từ đau đớn. Nhưng sau đó lại quyết định miễn cho Hòa Thân khỏi cái chết lăng trì, bắt ông ta tự vẫn và tha cho gia đình.

Như vậy, Hòa Thân dù thích "Phúc", mong "Phúc" và chắc chắn là nghiên cứu nhiều về "Phúc", nhưng tiếc là lòng tham quá lớn nên không làm rõ được ngọn nguồn của "Phúc", - tức là Phúc đúng phải là "Phúc do tích đức" hoặc "Phúc không chính như cây không rễ".

Nói thêm về vấn đề con dơi của Hòa Thân, đây là loài vật được người xưa cho là biểu trưng của trường thọ. Tương truyền dơi trường thọ có thể sống được 1.000 năm, khi đó nó sẽ biến thành màu trắng như tuyết. Sách Báo Phác Tử viết: "Dơi nghìn tuổi màu trắng, hong khô, mài thành bột uống có thể giúp con người thọ được vạn năm".

Hình tượng dơi luôn gắn liền với chữ "Phúc". Mặc dù, từ thời kỳ chữ Giáp cốt, các văn tự cổ đã có chữ "Phúc" nhưng hình tượng của nó lại rất mơ hồ. Chính vì thế, để chữ "Phúc" được cụ thể hơn, trực quan hơn, người xưa dần dần chấp nhận chữ "Phúc" trong từ "Con Dơi" để nói thay ý nghĩa. Các tác phẩm hội họa thời đó thường vẽ những con dơi do sự hoán quyện hài âm với chữ "Phúc" như một tín vật tâm linh mà ai cũng mong cầu.

Dơi là hiện thân của trường thọ mà còn biểu thị cho con cháu xum vầy, tiền đồ cát khánh. Nhiều từ đường, miếu mạo thường thiết kế những chỗ thuận tiện để dơi ẩn mình, nếu dơi đến làm tổ ở đó nghĩa là mang "phúc đến nhà". Các công trình chạm trổ như chân bàn thờ, xà, cột, cửa chính của người Việt xưa và nay vẫn có rất nhiều hình dơi đeo bám nhằm cầu mong sự may mắn, bình an, trường thọ.

×