Sau khi Đổng Trác tiến vào cung phế Hán Thiếu Đế, lập Lưu Hiệp lên ngôi, lịch sử Đông Hán bắt đầu thay đổi từ đây, thiên hạ đại loạn, quần hùng phân tranh. Lịch sử tiến nhập vào giai đoạn mỗi người vì chủ nhân của mình mà phụng sự.

Sau khi cuộc khởi nghĩa thảo phạt quốc tặc trên quy mô lớn lần này kết thúc, lịch sử chính thức tiến nhập vào giai đoạn các chư hầu mạnh ai nấy làm, thôn tính lẫn nhau, thiên hạ phân liệt.

Cũng có nghĩa là, từ nay về sau chư hầu các nơi gây chiến lẫn nhau, có kẻ thì không màng liêm sỉ, cướp đoạt địa bàn, có kẻ chỉ muốn giữ nguyên hiện trạng giữ gìn địa bàn, có kẻ muốn sau này trở thành chủ của Trung Nguyên, đương nhiên Lưu Bị vẫn luôn một lòng muốn phục hưng nhà Hán, nói chung, trong giai đoạn như vậy, tất sẽ khiến những nghĩa sĩ có năng lực trong thiên hạ tự giác tuyển chọn chủ nhân của mình, cho đến cuối cùng phân thành ba nước, cũng là ba lực lượng chính.

Trong quá trình này, cũng sẽ tự nhiên diễn biến thành cục diện là quan tài tướng giỏi của các nhà đều cống hiến cho chủ nhân của mình, cơ điểm nghĩa lý đã chuyển thành mỗi người vì chủ của mình mà phụng sự, cho đến lúc ba nhà bị Tấn tiêu diệt, lại bắt đầu hình thành mới lại cục diện thiên hạ có chủ.

Do Hiến Đế danh nghĩa đế vương vẫn còn, do vậy, giai đoạn này, duy hộ nhà Hán duy hộ Hiến Đế, tuy không phải dòng chính, nhưng cũng là một loại trung nghĩa tất yếu, hai loại cơ điểm trung nghĩa đồng thời tồn tại, giai đoạn lịch sử mà mỗi người thực hiện việc diễn nghĩa của riêng mình, từ thời khắc này chính thức bắt đầu.

Viên Thiệu tranh hùng với Công Tôn Toản, xem Triệu Vân chọn chủ

Cuộc chiến tranh đầu tiên sau khi chư hầu phân liệt, mạnh ai nấy làm, bắt đầu từ oán thù tranh đoạt Ký Châu giữa Viên Thiệu và Công Tôn Toản. Viên Thiệu vì muốn đoạt lấy Ký Châu làm chỗ dựa, có được một lượng lớn tiền tài lương thực nhằm mưu cầu cho tương lai, lừa Công Tôn Toản xuất binh công đánh Ký Châu, giao hẹn với nhau tương lai sẽ phân chia vùng đất Ký Châu. Công Tôn Toản do đó khởi binh.

Nguyên quan đứng đầu Ký Châu Hàn Phức vốn là môn sinh cũ của gia tộc Viên Thiệu, sợ rằng Công Tôn Toản bên cạnh có ba người Lưu Bị tương trợ, lo lắng sợ hãi, bèn mời Viên Thiệu tiếp quản Ký Châu, vừa hay trúng kế, bị Viên Thiệu lừa mất Ký Châu không phí một binh một tốt, Hàn Phức hối hận cũng đã muộn.

Viên Thiệu vì muốn độc chiếm Ký Châu, giết chết sứ giả đồng thời là em ruột do Công Tôn Toản phái tới để yêu cầu phân chia một nửa đất Ký Châu như ước hẹn. Điều này mới dẫn đến cuộc chiến tranh khởi binh hỏi tội báo thù Viên Thiệu của Công Tôn Toản.

Trong cuộc chiến này, Công Tôn Toản thường bại trận dưới tay Viên Thiệu, lại dẫn đến việc xuất hiện một anh hùng trong tam quốc diễn nghĩa mà mọi người đều rất quen thuộc, đó chính là Triệu Vân.

Khi Triệu Vân đi cùng với Công Tôn Toản ra trận, lúc Toản hai lần thảm bại, tính mạng đang bị đe dọa, ông đều khiến Công Tôn Toản xoay chuyển chiến cục, nhưng không được Công Tôn Toản tín nhiệm và trọng dụng, việc này ngược lại lại thành toàn cho một nhân duyên khó có được, chính là nhờ cuộc chiến lần này, khiến Lưu Bị nhờ trợ chiến cho Công Tôn Toản mà có được duyên tương tri tương ngộ với Triệu Vân.

Nếu như ôm giữ quan điểm nhìn vấn đề trung nghĩa trong một thời đại chính thường thiên hạ có chủ, sẽ không thể hiểu được câu chuyện này, cho rằng Triệu Vân mấy lần thay đổi chủ nhân để phụng sự, trước là Viên Thiệu, sau bỏ Viên Thiệu đầu quân Công Tôn Toản, sau cùng lại theo trở về bên Lưu Bị.

Sau khi quyết định phò tá Lưu Bị, lúc này mới lựa chọn không thể rời bỏ, chết không hối tiếc, cũng tức là nói, trong giai đoạn thiên hạ không có chủ, thì việc tuyển chọn một vị chủ có thể nghĩ cho bách tính thiên hạ, đã trở thành nghĩa lý quan trọng hàng đầu cần được triển hiện.

Chúng ta thấy được, Công Tôn Toản và Viên Thiệu, trong lúc chiếm đoạt Ký Châu thì hoàn toàn không bận tâm đến cảm nhận của vị quan đứng đầu Ký Châu, có thể nói là vô cớ xuất binh, chỉ là hành vi cậy mạnh đoạt lấy đất đai, tiền tài và lương thực.

Viên Thiệu đối với quan đứng đầu Ký Châu nguyên là môn sinh của gia tộc mình, không những không không có lòng thương tiếc, ngược lại còn lợi dụng tín nhiệm của môn sinh, lừa dối đoạt Ký Châu. Khi lừa dối đoạt được, Viên Thiệu lại xé bỏ tín nghĩa, không màng liêm sỉ giết hại em ruột của Công Tôn Toản rồi đổ cho Đổng Trác, độc chiếm Ký Châu, có thể nói là kẻ tiểu nhân thấy lợi quên nghĩa thuần chất.

Đây mới là nguyên nhân khiến Triệu Vân rời bỏ Viên Thiệu, đầu quân cho Công Tôn Toản. Nhưng sau này Triệu Vân phát hiện, cả hai người này đều có thể thần phục Đổng Trác, do đó vô cùng thất vọng, Triệu Vân trong lúc Lưu Bị rời Công Tôn Toản, quay trở về Bình Nguyên, đã nói ra cái nhìn của bản thân mình với Lưu Bị: "Tôi vốn lầm tưởng cho rằng Công Tôn Toản là anh hùng; nay tận mắt chứng kiến, cũng chẳng qua là cùng một loại với Viên Thiệu!".

Lưu Bị an ủi ông: "Hãy chịu khó tạm nương thân ở đây, ngày sau sẽ có dịp gặp lại". Ý tứ là, tuy rằng như vậy, bản thân Lưu Bị cũng không thể phá hoại tín nghĩa bằng hữu giữa mình và Công Tôn Toản, lập tức tiếp nạp Triệu Vân, do vậy khuyên ông đợi chờ cơ duyên. Nhờ việc này mà kết được một duyên phận.

Sau này, Viên Thuật nghe nói Viên Thiệu đoạt được Ký Châu, bèn mượn Viên Thiệu ngựa, Viên Thiệu không cho, mượn lương của Lưu Biểu, Lưu Biểu cũng không cho, kết quả Viên Thuật cũng thuộc loại không màng tình nghĩa huynh đệ, chỉ vì vẻn vẹn một chút lợi nhỏ không đắc được, bèn trở mặt thành thù, lợi dụng việc Viên Thiệu và Lưu Biểu trước đó bức ép Tôn Kiên giao ra ngọc tỷ mà phát sinh oán thù với Tôn Kiên.

Viên Thuật hẹn Tôn Kiên khởi binh công đánh Lưu Biểu và Viên Thiệu, muốn trừ đi Viên Thiệu và Lưu Biểu. Chỉ vì hai lần mượn vật tư không được, bèn muốn khai chiến với huynh đệ, so với Viên Thiệu ông ta còn tự tư vô tình hơn, có thể nói mất hết tính người.

Do đó, sự diệt vong của hai anh em nhà này, tuy rằng có khác biệt về sớm muộn, nhưng từ đó cũng đã diễn xuất ra hành động bất nghĩa điển hình trong các lộ chư hầu. Tôn Kiên vì lời mời của Viên Thuật, tấn công đánh Lưu Biểu phục thù, ứng với lời thề mà vong mạng.

×