Bình luận
0
Trong bài “Ngôi vị Tể tướng trong diễn trình lịch sử Đại Việt thế kỷ XI-XVIII: nguồn gốc tên gọi và bản chất”, in trong sách Nghiên cứu Hán Nôm năm 2017 (Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia có phản biện), tác giả Phan Ngọc Huyền đã chỉ ra bản chất của ngôi vị này và trả lời câu hỏi Tể tướng là ai? Ai là tể tướng?
Từ việc tìm hiểu từ nguyên, tác giả cho rằng Tể tướng là một vị trưởng quan có quyền hành nhất, đứng đầu hàng ngũ quan lại thời phong kiến, là “trợ thủ cao cấp” giúp vua giải quyết các công việc quốc gia đại sự.
Trong lịch sử chế độ quân chủ Đại Việt, Tể tướng không phải là một chức quan cụ thể trong quan chế. Ở mỗi thời kỳ, ngôi vị này lại có tên gọi (định danh) khác nhau như: Thái úy (Phụ quốc Thái úy), Thống quốc Thái sư, Tư đồ phụ chính hoặc Đại tư đồ, Tả hoặc Hữu Tướng quốc, Bình chương quân quốc trọng sự, Tham tụng...
Tranh vẽ thái sư Trần Thủ Độ. Ảnh: Edu.
Theo Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, chức vị mang trọng trách như Tể tướng bắt đầu xuất hiện từ thời Tiền Lê. Phần “Quan chức chí”, mục “Tể tướng” có đoạn: “Chức Tể tướng, đời Đinh về trước không khảo rõ được. Lê Đại Hành đặt quan, mới có chức Tổng quản coi việc hưng dân (năm Hưng Thống thứ 7 [995] cho Từ mục làm chức ấy), tóm giữ việc nước, tức là công việc của Tể tướng”.
Đầu thời Lý ngôi vị Tể tướng là Tướng công, gắn với việc vua Lý Thái Tổ bổ nhiệm Trần Cảo. Từ thời Lý Thái Tông (1028-1054) trở đi, ngôi vị Tể tướng gắn với việc xuất hiện chức quan Phụ quốc Thái úy. Đến đời Nhân Tông lại thêm mấy chữ Kiểm hiệu Bình chương quốc công sự. Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, năm Thái Ninh 3 (1074) Lý Nhân Tông đã phục chức cho Lý Đạo Thành mời ông về triều, thăng từ Tả gián nghị đại phu trông coi châu Nghệ An lên làm Thái phó Bình chương quân quốc trọng sư. Mùa Thu năm sau (1075) vua lại cho Lý Thường Kiệt làm Thái úy.
Dưới thời Lý, ngôi Tể tướng thường gắn với các chức như: Thái phó Bình chương quân quốc trọng sự (Lý Đạo Thành, Tô Hiến Thành), Thái úy (Lý Thường Kiệt, Lưu Khánh Đàm…), Thái úy phụ chính hoặc Phụ quốc Thái úy (Trần Thừa…)…
Sang thời Trần, người được coi là Tể tướng đầu tiên của nhà Trần là Trần Thủ Độ được nhắc đến với hàm Thái sư. Năm 1225, Trần Cảnh lên ngôi đã cho Trần Thủ Độ là Quốc thượng phụ, sau lại tấn phong làm Thái sư thống đốc hành quân vụ chinh thảo sư, nắm giữ mọi việc cai trị trong nước.
Sau Trần Thủ Độ, những người ở ngôi Tể tướng đa phần giữ chức Tướng quốc Thái úy, sau đổi là Tả hoặc Hữu Tướng quốc, kiêm Kiểm hiệu đặc tiến khai phủ nghi đồng tam ty Bình chương sự.
Các chức quan được coi như ngôi vị Tể tướng dưới thời Trần gồm: Thái sư (Trần Nhật Duật), Tướng quốc Thái úy (Trần Nhật Hiệu, Trần Quang Khải), Tả hoặc Hữu tướng quốc (Cung Định vương phủ, Nguyên Trác), Tư đồ phụ chính (Trần Nguyên Đán), Thái sư Bình chương quân quốc trọng sự, Quốc tổ chương hoàng (Hồ Quý Ly)…
Tranh vẽ chân dung Hồ Quý Ly.
Đầu thời Lê sơ, triều đình vẫn theo chế độ cũ nhà Trần, đặc chức Tướng quốc, gia phong Bình chương quân quốc trọng sự. Các chức danh gắn với ngôi vị Tể tướng đầu thời Lê sơ có Tư đồ, Hữu tướng quốc (Hoàng tử Tư Tề), Tư đồ, Tả tướng quốc (Trần Nguyên Hãn), Đại tư đồ (Lê Sát), Thái úy (Trịnh Khả, Lê Thụ)...
Đến Hồng Đức (1470-1479), Lê Thánh Tông với cải cách quan chế đã bãi bỏ chức ấy, nên ngôi Tể tướng tạm thời bị xóa bỏ trong các đời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông và Lê Uy Mục. Đến đời Hồng Thuận (1509-1516), Lê Tương Dực đã cho đặt chức Bình chương phụ quốc, lại có tên gọi là Thừa tướng, Thượng tế… Nhân vật cuối cùng nắm quyền Tể tướng thời Lê sơ chính là Mạc Đăng Dung với sự kiện năm Thống Nguyên thứ 3 (1524), vua Lê Cung Hoàng buộc phải tiến phong Mạc Đăng Dung làm Bình chương quốc quân trọng sự Thái phó Nhân quốc công. Sau sự kiện này, nhà Lê sơ cũng sụp đổ với việc lên ngôi của vương triều nhà Mạc.
Thời Nam - Bắc triều, nổi lên tên tuổi của vị Tể tướng đồng thời cũng là quyền thần dưới thời Mạc Phúc Nguyên là Lê Bá Ly. Trước khi bỏ nhà Mạc theo về với nhà Lê, 1549, Lê Bá Ly làm Thái tể Phụng quốc công. Về phía nhà Lê Trung hưng, ngôi vị Tể tướng có nhiều dấu ấn trong thời kỳ đầu trước hết phải kể đến Trịnh Kiểm. Với công lao to lớn trong sự nghiệp trung hưng nhà Lê, Lượng quốc công Trịnh Kiểm được vua Lê tấn phong là Thượng tướng Bình chương quân quốc trọng sự. Sau Trịnh Kiểm, Trịnh Tùng nắm quyền được phong chức Tả tướng Thái úy, đều là công việc của Tể tướng và có thực quyền rất lớn.
Tranh vẽ chân dung Trịnh Kiểm.
Sau khi đánh đuổi nhà Mạc ra khỏi Thăng Long, phủ chúa được thiết lập ngay cạnh cung vua, họ Trịnh khẳng định thực quyền của mình bằng việc từng bước thiết lập một hệ thống quan chức ở phủ chúa tương đương với chính quyền bên cung vua. Năm 1600, chúa Trịnh Tạc bãi bỏ chức Tả, Hữu tướng và Bình chương của thời trước, đặt ra chức Tham tụng đảm đương công việc của Tể tướng. Năm 1601 đặt thêm chức Bồi tụng cũng là chức vụ quan trọng làm trong phủ chúa. Nhiệm vụ của tham tụng, bồi tụng là trực tiếp làm trong phủ chúa.
Gắn với chức quan Tham tụng, thời Lê trung hưng có nhiều cái tên nổi tiếng như Vũ Duy Chí, Nguyễn Quý Đức, Nguyễn Công Trứ.
Đến cuối đời Lê Trung hưng, vua Lê Chiêu Thống sau khi lên ngôi (1786) muốn điều chỉnh tên gọi, đổi Tham tụng làm Bình chương sự, Bồi tụng làm Tham tri chính sự giống như thời Trần và thời Lê sơ để nhằm thu lấy quyền họ Trịnh. Về sau do có sự can thiệp của triều thần nên đành chấp nhận sửa định tên quan theo phương án giữ lại một ít danh hiệu cũ và đặt chức Bình chương kiêm Tham tụng và Tham tri kiêm Bồi tụng. Sau khi Trịnh Bồng bị Nguyễn Hữu Chỉnh dẹp, tháng 12 năm 1786, Lê Chiêu Thống phong Chỉnh làm Đại tư đồ, tước Bằng trung công. Đầu năm 1787, phong Phan Lê Phiên (cùng vây cánh Chỉnh) làm Bình chương sự. Đây là chức quan giữ ngôi vị Tể tướng cuối cùng thời Lê trung hưng.
Hậu Tấn Cao Tổ Thạch Kính Đường là hoàng đế mang vết nhơ "cõng rắn cắn gà nhà”, thậm chí bị coi là hoàng đế bán nước nhục nhã nhất trong lịch sử Trung Hoa, khi nhượng 16 châu cho người Khiết Đan ở phương bắc.
Một căn nhà trên địa bàn phường Long Bình, TP.HCM bất ngờ bốc cháy khiến 2 người tử vong, hiện cảnh sát đang phong tỏa để điều tra, làm rõ nguyên nhân.
Chia sẻ
Việc áp dụng "bách phân vị" trong tuyển sinh đại học năm nay đã gây ra không ít lúng túng cho các trường, thí sinh và phụ huynh. Vấn đề đặt ra là liệu phương pháp này có thực sự phù hợp với thực tiễn tuyển sinh của Việt Nam?
Chia sẻ
Cả ở góc độ xây dựng lối đá đến chỉ đạo trận đấu, HLV Kim Sang-sik đã để lại dấu ấn rõ nét của mình cho bóng đá Việt Nam.
Chia sẻ
Ngôi làng của người Ca Dong ở thôn Nước Vương, xã Sơn Liên (huyện Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi cũ) nằm bên dải Trường Sơn, xưa là vùng đất xa xôi biệt lập, cuộc sống người dân nghèo nàn, lạc hậu. Còn nay, người dân trong làng đã biết ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và tiêu thu sản phẩm, góp phần nâng cao đời sống và được gọi là “ngôi làng số”.
Chia sẻ
Thời gian thanh toán nguyện vọng đại học 2025 theo từng tỉnh thành mới thế nào, thí sinh có thể theo dõi thông tin sau đây.
Chia sẻ
Đà Nẵng xác định mục tiêu đến năm 2030 trở thành một trong ba trung tâm hàng đầu cả nước về thiết kế vi mạch và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Hình thành mạng lưới đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong ngành bán dẫn – AI
Chia sẻ
Chiếc xe máy bị tai nạn nằm giữa đường trên tuyến quốc lộ 1A, lúc sau xe tải chạy đến rồi tông vào chiếc xe máy gặp nạn trước đó và lấn sang phần đường ngược chiều, tiếp tục va chạm với ô tô khiến 1 người chết và 4 người bị thương.
Chia sẻ
Thị trường chứng khoán sáng nay giao dịch sôi động với chỉ số VN-Index tăng hơn 20 điểm lên 1.550 điểm - xác lập mức cao nhất kể từ đầu năm 2022.
Chia sẻ
Nhằm đảm bảo trật tự an toàn giao thông, hạn chế tình trạng ùn tắc và tai nạn trên địa bàn TP.HCM, Phòng Cảnh sát Giao thông (CSGT) TP.HCM vừa phát đi thông báo đề nghị các doanh nghiệp vận tải chú trọng công tác kiểm tra phương tiện trước khi lưu thông qua cầu Phú Mỹ – tuyến đường huyết mạch kết nối các cảng biển và cao tốc Long Thành – Dầu Giây.
Chia sẻ
Ngày 28/7, Bộ Quốc phòng Campuchia đã cáo buộc lực lượng Thái Lan tiếp tục các cuộc tấn công, đồng thời sử dụng vũ khí hóa học tại nhiều điểm nóng dọc biên giới, bất chấp các cuộc đàm phán ngừng bắn đang chuẩn bị diễn ra tại Malaysia.
Chia sẻ
Với tiết mục xiếc tạo dáng nụ hôn trên không gần 10 mét mà không có bất kỳ dây bảo hộ nào, xiếc Việt Nam đã xuất sắc đoạt giải Vàng.
Chia sẻ
Loại thịt này có vị ngọt, tính ẩm, không độc, lành mạnh phổi, có tác dụng làm ôn trung ích khí, bổ tinh tủy giúp bồi bổ cơ thể cho người mắc bệnh lâu ngày.
Chia sẻ
Chỉ trong vòng một giờ sau khi nhận tin báo, Công an phường Hội An Đông, TP.Đà Nẵng đã phối hợp người dân truy bắt hai thanh niên trộm điện thoại của du khách nước ngoài tại bãi biển Cửa Đại, trong đó một đối tượng vừa mãn hạn tù chưa đầy một năm.
Chia sẻ
Nông dân xã Trấn Yên (tỉnh Lào Cai) đang đứng trước cơ hội nâng cao thu nhập và phát triển kinh tế bền vững nhờ việc tham gia mô hình chăn nuôi gà theo hướng VietGAHP.
Chia sẻ
Trước tình hình cấp bách do mưa lũ trên địa bàn, tỉnh Sơn La đã gửi công văn đề nghị tỉnh Huaphanh (Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào) phối hợp tìm kiếm những nạn nhân bị lũ cuốn trôi mất tích trên sông Mã.
Chia sẻ
Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HoSE) hôm nay 28/7 đã nhận bằng khen của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Lễ kỷ niệm 25 năm hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Chia sẻ
Điều 8 Luật an ninh mạng quy định nghiêm cấm hành vi đưa thông tin sai sự thật lên không gian mạng.
Chia sẻ
Gần 400 vận động viên, 38 đội bóng đến từ các câu lạc bộ bóng chuyền hơi tỉnh Lai Châu đã cống hiến những pha bóng đẹp mắt, những trận đấu đầy kịch tính, làm nức lòng khán giả tại nhà thi đấu Ban Công tác Công đoàn - Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Lai Châu.
Chia sẻ
Sáng 28/7, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm đến thăm và gặp mặt thân mật cán bộ, chiến sỹ Cục An ninh chính trị nội bộ (Bộ Công an) nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân.
Chia sẻ
Từ 5 giờ đến 21 giờ ngày 28/7, tại Cảng tàu du lịch quốc tế Hạ Long (phường Bãi Cháy, tỉnh Quảng Ninh) sẽ diễn ra Đại lễ cầu siêu tưởng niệm 39 nạn nhân tử vong vụ lật tàu trên vịnh Hạ Long.
Chia sẻ
U23 Philippines vs U23 Thái Lan là trận tranh huy chương đồng tại giải vô địch bóng đá U23 Đông Nam Á 2025 và với tư tưởng không quá thận trọng, cả hai đội có thể chơi cống hiến để tạo nên một màn trình diễn có nhiều bàn thắng.
Chia sẻ
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hé lộ việc rút ngắn thời hạn ngừng bắn 50 ngày mà ông đã đưa ra cho Nga trong bối cảnh Moscow không có dấu hiệu sẽ nới lỏng nỗ lực chiếm giữ một trung tâm hậu cần ở khu vực Donetsk, miền đông Ukraine.
Chia sẻ
Hết tiền để chơi game và bi-a, nhóm 3 người cùng ở trọ rủ nhau cướp tài sản. Họ lên kế hoạch dụ tài xế xe ôm vào đường vắng ở Hà Nội để cướp điện thoại, ví tiền và xe máy, rồi tẩu thoát về Hưng Yên tiêu xài.
Chia sẻ
UBND tỉnh Lâm Đồng yêu cầu các địa phương huy động nguồn lực để phòng, chống dịch tả lợn Châu Phi, xử lý nghiêm các trường hợp mua bán, vận chuyển lợn bệnh, vứt xác lợn làm lây lan dịch bệnh.
Chia sẻ
Công an tỉnh Quảng Ninh vừa khởi tố nhóm đối tượng tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, trong đó có cả người Trung Quốc.
Chia sẻ
Nữ diễn viên Hong Kong Ôn Bích Hà chia sẻ nhiều về sự nghiệp và đời tư trong cuộc phỏng vấn trên báo Hong Kong (Trung Quốc).
Chia sẻ
NSƯT Ngọc Huyền đăng tải clip cảm ơn tới Vietnam Airlines, đặc biệt là tiếp viên trưởng Loan Vương sau khi được hỗ trợ tìm lại điện thoại bị thất lạc trên chuyến bay từ TP.HCM tới Phú Quốc.
Chia sẻ
Bắt đầu luyện tập với tiêu chí phải đạt thời gian một tiếng và sau mỗi ngày sẽ nâng thêm 5 phút, đến nay, các chiến sĩ trẻ thuộc Quân khu 3 có thể đứng nghiêm trong đội hình ở mốc 270 phút trong bất kỳ điều kiện thời tiết, sẵn sàng hoàn thành nhiệm vụ A80.
Chia sẻ
Đến 9h20’ sáng ngày 28/7, lực lượng chức năng đã khắc phục xong điểm sạt lở cuối cùng, giao thông thông trên quốc lộ 7 đã thông tuyến trở lại.
Chia sẻ
Khói lửa bất ngờ bốc lên dữ dội từ cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống của người dân ở xã Cái Nước, tỉnh Cà Mau vào lúc rạng sáng, rồi nhanh chóng cháy lan sang những căn nhà khác nằm liền kề.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Minh Châu 
