Bình luận
0
Vốn người làng Đông Bình xứ Kinh Bắc, sau lại an cư tại quê vợ làng Đông Ngạc (Hà Nội), Tiến sĩ Hoàng Nguyễn Thự không chỉ là người tạo nền móng khoa bảng, gây dựng nền văn mà còn trở thành ông tổ họ Hoàng Đông Ngạc.
Hoàng Nguyễn Thự, tự là Đông Hy, hiệu là Nghệ Điền, sinh năm Kỷ Tỵ (1749), là con trưởng đời thứ tám của dòng họ Hoàng ở Đông Bình, huyện Gia Bình (nay là thị trấn Đông Bình, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh). Ông là con cụ Hoàng Đình Hân, làm quan tới chức Đặc tiến Kim tử Vinh lộc Đại phu, Thừa chính sứ xứ Tuyên Quang, kiêm thị Đông cung Thủ phiên Viện Thái y, tước Gia Diễn hầu.
Thuở nhỏ, Hoàng Nguyễn Thự theo học Hương cống Phạm Gia Huệ, người làng Đông Ngạc (làng Kẻ Vẽ), huyện Từ Liêm (nay thuộc Đông Ngạc, Bắc Từ Liêm, Hà Nội). Năm 1778, Hoàng Nguyễn Thự lấy bà Phạm Thị Hội, con gái thầy Phạm Gia Huệ.
Hoàng Nguyễn Thự đỗ Hương cống năm Giáp Ngọ (1774). Tuy nhiên khi thi Hội, cả hai kỳ vào năm Mậu Tuất (1778) và Tân Sửu (1781) ông đều chỉ trúng tam trường. Năm Ất Tỵ (1785), Hoàng Nguyễn Thự được bổ làm Huấn đạo ở Thượng Hồng rồi cùng năm đó ông được thăng Tri huyện Thanh Oai. Đến khoa thi Đinh Mùi (1787), Hoàng Nguyễn Thự đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân. Đây là khoa thi cuối cùng của triều nhà Lê.
Như vậy, dưới thời Lê trung hưng, ngoài các khoa thi định kỳ, triều đình còn mở những khoa thi bất thường như khoa thi Vọng, khoa Đông các, khoa Hoành từ, khoa Tuyển cử (sử không ghi rõ chương trình của các khoa thi này). Tính từ khoa thi năm Giáp Dần (1554) đến khoa thi năm Đinh Mùi (1787), triều đình đã mở tổng cộng 73 khoa thi, lấy đỗ 772 tiến sĩ.
Hoàng Nguyễn Thự đỗ Tiến sĩ xong, chưa nhận quan chức thì xảy ra biến cố lịch sử khi Nguyễn Huệ đem quân ra Bắc xóa bỏ triều Lê (1788). Lê Chiêu Thống sai người sang cầu cứu nhà Thanh, và tháng 11 năm 1788, Tôn Sĩ Nghị đưa 28 vạn quân sang xâm lược nước ta.
Vào trung tuần tháng 12 năm ấy, Nguyễn Huệ từ Phú Xuân tiến ra Bắc đánh đuổi quân Thanh. Cả Bắc Hà náo động trong cảnh loạn lạc. Gia đình Hoàng Nguyễn Thự phải trốn nạn ở thôn Cẩm Bào, huyện Thạch Thất, Sơn Tây. Sau khi nhà Hậu Lê sụp đổ, ông mang gia đình trốn về quê vợ ở làng Đông Ngạc. Kể từ đó, đất này trở thành quê hương của một chi họ Hoàng. Về sau Hoàng Nguyễn Thự được coi là tổ họ Hoàng ở làng Đông Ngạc.
Sau khi đánh tan quân Thanh, vương triều Tây Sơn được thiết lập, nhiều người đỗ đại khoa làm quan với triều Lê lần lượt được Tây Sơn mời ra làm việc. Hoàng Nguyễn Thự cũng nằm trong số đó.
Theo sách "Văn học thế kỷ 18", đề mục "Hoàng Nguyễn Thự", thì mãi đến tháng 2 năm Quý Sửu (1793), năm đầu niên hiệu Cảnh Thịnh, vì bị triệu đòi mãi ông phải vào Phú Xuân làm ở bộ Hình, sau thăng Hình bộ Tả thị lang, rồi Hiệp trấn Lạng Sơn, là một tỉnh trọng yếu ở biên giới phía Bắc. Năm 1801, ông bị bệnh mất tại Lạng Sơn. Thi hài ông được đưa về an táng tại Đông Ngạc quê vợ.
Theo sách "Danh nhân Thăng Long - Hà Nội": Con người Hoàng Nguyễn Thự khá tiêu biểu cho nhân cách của kẻ sĩ nhà nho thời xưa. Ông sống nghiêm nghị, cẩn trọng, ngay thẳng và đặc biệt có tinh thần hiếu học, theo phương châm Khổng Tử nêu lên là "học không chán". Hình ảnh Hoàng Nguyễn Thự trong ký ức vợ ông - bà Phạm Thị Hội là hình ảnh một nhà nho mô phạm, đức độ, thanh bạch.
Bà từng kể lại với các con: "Cha con ngày trước có vẻ nghiêm nghị, tính người tĩnh trọng, ngày thường không bao giờ đùa cợt, quá trớn, mà đấy không phải là sự cố ý tỏ ra oai nghiêm hay khắc khổ gì đâu". Và: "Cha con khi đã làm quan Hiệp trấn nhưng vẫn thanh bạch, lương tháng tiêu không dư đủ, mẹ phải hết sức cần kiệm...".
Nhưng đẹp nhất vẫn là hình ảnh một Hoàng Nguyễn Thự ham học tập, say mê với sách vở, với tri thức: "Có tiền không giữ trong tay mà chỉ mua giấy bút", "Khi đã làm tri huyện huyện Thanh Oai mà tay không buông quyển sách. Không đi chơi, không đùa vui. Sách vở của ông đầy bàn, đầy ghế". Tiếc rằng những sách vở đó, theo lời bà Phạm Thị Hội kể, đã bị thiêu tán trong bốn, năm lần binh hỏa của cuộc tao loạn đương thời (Hoàng thị phả lược).
Năm 1785 dưới triều Lê Cảnh Hưng, do có đỗ Hương cống nên Hoàng Nguyễn Thự được bổ làm Huấn đạo, rồi thăng Tri huyện. Nhưng thời gian Hoàng Nguyễn Thự làm quan cho nhà Lê quá ngắn, có lẽ chưa được một năm, vì năm 1786 Tây Sơn ra Bắc lần thứ nhất, gây biến động lớn ở Bắc Hà. Sự nghiệp chính trị của Hoàng Nguyễn Thự chỉ thật sự bắt đầu từ khi ông làm quan với triều Tây Sơn (năm 1793), tức là năm thứ nhất niên hiệu Cảnh Thịnh, đời Nguyễn Quang Toản.
Trong 8 năm liên tục làm quan dưới triều Tây Sơn, ông luôn luôn tỏ ra là một người tận tụy với công việc, có trách nhiệm cao với nhân dân, đất nước. Là quan Thị lang hàm Chánh tam phẩm ở Hình bộ, một bộ chuyên xem xét việc hình phạt, Hoàng Nguyễn Thự đã thể hiện được những phẩm chất đáng kính trọng, như có đức công minh, tôn trọng sự thật, yêu thương con người...
Đạo đức, tài năng và những cống hiến của Hoàng Nguyễn Thự ở bộ Hình triều Tây Sơn đã được các quan cùng bộ đánh giá: "Quý hầu ta (tức Hoàng Nguyễn Thự) được mời vào kinh năm Quý Sửu, rồi thăng làm Tả thị lang (1795) ngài vâng mệnh đến thành này (Thăng Long) thi hành công vụ. Phàm các án tụng đều xét đoán hết. Chức phận đều thông, sự việc đều ổn. Sớm tối cậy nhờ, tả hữu giúp nhau...".
Năm 1797, Hoàng Nguyễn Thự được triều đình Tây Sơn cử làm Hiệp trấn Lạng Sơn. Lạng Sơn là trấn trọng yếu, vì đây là đất biên giới giáp nước ta và Trung Quốc. Các đoàn sứ thần Việt Nam các đời khi sang Trung Quốc và các đoàn sứ thần Trung Quốc đến Việt Nam đều đi qua Lạng Sơn. Triều đình bao giờ cũng tuyển chọn người tài giỏi, có học vấn cao, có trí tuệ để bổ làm Đốc trấn Lạng Sơn.
Khi Hoàng Nguyễn Thự chuẩn bị lên đường đi Lạng Sơn nhận chức, một số quan viên bộ Hình đã viết một bài văn tới chúc mừng ông, trong đó bày tỏ lòng tin tưởng của bạn bè đồng chức đối với ông. Họ nói: "Lạng Sơn là đất biên ải, ngoài việc là nơi ngựa xe bưu dịch ra, còn là nơi giao thông Nam Bắc xung yếu. Có sứ bộ thường xuyên sang Bắc quốc, đúng là nước văn hiến. Ân điển triều đình giáng xuống, thư từ giao thiệp vãng lai.
Các triều trước của nước ta thường xuyên tuyển chọn bậc hùng văn, đại bút cho ra làm Đốc trấn để lo việc ứng đối thù tiếp. Nay Quý hầu ta là người sớm đã thỏa chí tang bồng, khoa mục có đại danh, chính sự lại thêm ưu hạng, minh mẫn, tinh thông, nhanh nhẹn, cái gọi là bậc quân tử ở nơi biên quận thì biên quận trở nên quan trọng, có lẽ đến trấn nhậm thì thanh danh của ngài ắt sẽ vang động Hoa Hạ, chính tích của ngài ắt sẽ lừng lẫy gần xa...", và: "Cũng nên mừng rằng triều ta đã chọn được người tài".
Hoàng Nguyễn Thự là vị quan Hiệp trấn Lạng Sơn cuối cùng của triều Tây Sơn. Ông giữ chức này liên tục từ năm 1797 tới năm 1801, khi ông qua đời, và năm sau thì triều Tây Sơn mất, triều Nguyễn thay thế.
Hoàng Nguyễn Thự không chỉ là một viên quan có tài, mà còn là một nhà thơ gắn bó với cuộc đời. Di cảo thơ văn Hoàng Nguyễn Thự để lại ngót 200 bài thơ chữ Hán và một số bài văn tế khóc mẹ, khóc em trai. Số thơ văn này được sao chép lại trong tập "Đông Bình Hoàng gia thi tập" và trong các tập gia phả của họ Hoàng.
Theo "Đông Hoàng gia phả", tác phẩm thơ của Hoàng Nguyễn Thự để lại gồm có "Di thảo tập thượng" và "Di thảo tập hạ". Trong đó, "Di thảo tập thượng" là thơ Hoàng Nguyễn Thự sáng tác vào thời kỳ ông làm Tri huyện Thanh Oai dưới triều Lê.
"Di thảo tập hạ" có tiêu đề là "Nhập thị Phú Xuân kinh thi tập", bao gồm những bài thơ Hoàng Nguyễn Thự viết vào thời gian ông ra làm quan với nhà Tây Sơn ở Phú Xuân. Thời gian Hoàng Nguyễn Thự làm Hiệp trấn Lạng Sơn không thấy có thơ ông để lại.
"Di thảo tập thượng" là tập thơ mà qua đó chúng ta thấy khá rõ chân dung tác giả cùng bối cảnh xã hội Bắc Hà vào những năm cuối của triều Lê. Trong thời gian này, Hoàng Nguyễn Thự có nhiều tâm trạng mâu thuẫn. Một mặt, ông muốn "lập thân", kinh bang tế thế, để thỏa chí làm trai. Nhưng mặt khác vì phải mưu sinh, giúp đỡ gia đình nên đành phải làm một chức "quan hờ".
Dòng họ Hoàng ở Đông Ngạc tính từ Tiến sĩ Hoàng Nguyễn Thự trở đi, đã có nhiều nhân vật lịch sử và văn hóa nổi tiếng. Trong đó, có con trai ông là Hoàng Tế Mỹ (1795 - 1849), đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ (Hoàng giáp), làm quan trải ba đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, thăng tới Hữu tham tri bộ Binh, khi mất được truy tặng Thượng thư bộ Lễ. Trước khi mất, ngôi nhà của tổ tiên để lại được Tiến sĩ Hoàng Tế Mỹ sửa khang trang để thờ cúng, cổng nhà thờ có đại tự "Đông Hoàng tổ miếu", đến nay vẫn còn.
Con trai cả của Hoàng Tế Mỹ là Hoàng Tướng Hiệp (1835 - 1885) đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Ất Sửu (1865), làm Án sát xứ Lạng Sơn rồi Tuần phủ Tuyên Quang (1877), sung tham tán quân vụ đại thần. Hoàng Tướng Hiệp là đồng niên, đồng tuế với Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu. Ông được vua Duy Tân truy tặng nhà theo kiến trúc Huế và cho chở ra Hà Nội theo đường thủy.
Hoàng Tăng Bí (1883 - 1940) là đời thứ 5 của gia tộc họ Hoàng ở Đông Ngạc, tính từ cụ tổ Hoàng Nguyễn Thự. Ông đỗ Phó bảng, là một trong những người sáng lập Đông Kinh Nghĩa Thục. Ông cũng là thân phụ Giáo sư Hoàng Minh Giám - nguyên Bộ trưởng Bộ Ngoại giao (1947 - 1954), rồi Bộ trưởng Bộ Văn hóa (1954 - 1976).
Ngoài ra, họ Hoàng làng Đông Ngạc còn những trí thức nổi tiếng, như Hoàng Tích Trí - nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế; nữ Tiến sĩ khoa học đầu tiên của Việt Nam Hoàng Thị Nga; nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm. Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới có GS.TS Hoàng Vĩnh Giang, GS.TS Hoàng Thủy Nguyên, GS.TS Hoàng Thủy Long...
Hậu Tấn Cao Tổ Thạch Kính Đường là hoàng đế mang vết nhơ "cõng rắn cắn gà nhà”, thậm chí bị coi là hoàng đế bán nước nhục nhã nhất trong lịch sử Trung Hoa, khi nhượng 16 châu cho người Khiết Đan ở phương bắc.
Thông tin sai sự thật về vỡ đập thủy điện Bản Vẽ khiến người dân vùng hạ du hoang mang bỏ chạy lên núi. Vào cuộc xác minh, công an xã Tương Dương, Nghệ An đã triệu tập trường hợp đăng thông tin sai sự thật.
Chia sẻ
Trước lúc mất đi sinh mệnh trong oan khuất và tức tưởi, Hàn Tín đã để lại 3 chữ, vạch mặt cặp Hoàng đế, Hoàng hậu bị đánh giá là “thất đức nhất” trong lịch sử Trung Hoa.
Chia sẻ
Đặc biệt, trẻ sinh vào 4 ngày Âm lịch dưới đây thường sở hữu trí thông minh sớm bộc lộ, tư duy nhanh nhạy, học hành giỏi giang.
Chia sẻ
Công an tỉnh Lâm Đồng đã triệt phá cơ sở nghi sản xuất phân bón giả số lượng lớn tại thôn Ánh Mai 1, phường 3 Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng vào chiều nay 27/đến.
Chia sẻ
Chiều tối 27/7, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp về triển khai Kết luận của Bộ Chính trị, chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về chủ trương đầu tư xây dựng trường học cho các xã biên giới.
Chia sẻ
Mới đây, thủ thành Đặng Văn Lâm đưa bà xã Yến Xuân cùng con trai đi ăn ở Tam Kỳ (TP Đà Nẵng), Nhiều người đã vây quanh xin chụp ảnh cùng cặp đôi.
Chia sẻ
Rapper Bình "Gold" bị bắt với cáo buộc gây ra vụ cướp taxi trong tình trạng phê ma túy.
Chia sẻ
Sau 9 ngày tranh tài sôi nổi tại Hà Nội, Vòng chung kết giải bóng đá 7 người Vô địch Quốc gia Bia Saigon Dragon Cup 2025 (VPL-S6) đã khép lại với chức vô địch thuộc về Thiên Khôi FC sau trận chung kết giàu cảm xúc trước XSKT Đắk Lắk.
Chia sẻ
U23 Việt Nam sở hữu 10 cầu thủ cao từ 1m80 tại giải U23 Đông Nam Á 2025; Gyokeres bật mí lý do từ chối M.U; Troyes “hốt bạc” nhờ thương vụ Mbeumo; hé lộ khoản tiền thưởng khiêm tốn của ĐT nữ Anh; tân binh CLB nữ Genoa “gây sốt” với gương mặt xinh đẹp.
Chia sẻ
Bộ Quốc phòng Nga cho biết lực lượng của họ đã chiếm được thêm hai ngôi làng ở miền đông Ukraine, bao gồm một ngôi làng ở vùng Dnipropetrovsk, nơi mà Moscow cho biết quân đội của họ đã bắt đầu tiến quân.
Chia sẻ
Tính đến 16 giờ chiều nay (27/7), mưa lũ trên địa bàn tỉnh Sơn La đã khiến 2 người tử vong, 4 người mất tích (tăng thêm 2 người mất tích so với các thông báo trước đó); nhiều tài sản, hoa màu của người dân bị lũ cuốn trôi.
Chia sẻ
4 con giáp này đón nhận nhiều tin vui trong tháng 6 nhuận, không chỉ kiếm được nhiều tiền mà chuyện tình duyên cũng thuận lợi.
Chia sẻ
VN-Index lập đỉnh lịch sử trong phiên 25/7, tăng hơn 12% trong một tháng qua nhờ lực đẩy từ nhóm bất động sản, ngân hàng và chính sách sáp nhập tỉnh thành tạo sóng cổ phiếu mạnh mẽ.
Chia sẻ
Dương Ngọc Hoàn tức Dương Quý Phi là một trong tứ đại mỹ nhân của Trung Quốc cổ đại, và sở hữu dung nhan tuyệt mỹ đến nỗi khiến hoa cũng phải thu mình vì hổ thẹn. Dương Quý Phi khi ấy chính là đại diện cho nét đẹp tiêu chuẩn, khiến Đường Huyền Tông si mê đến mức muốn ôm cả ngày không buông.
Chia sẻ
Như một nhân duyên tốt lành, như một lẽ tự nhiên, có những làng quê hình thành từ những người vốn có quê hương bản quán khác nhau, không hề quen biết nhau. Rồi như thể trời xui đất khiến, họ thành xóm giềng của nhau, tình thân như ruột thịt. Đó là câu chuyện ở làng Đại Thủy, xã Tân Liên, huyện Hướng Hóa (nay thuộc xã Tân Lập, tỉnh Quảng Trị mới).
Chia sẻ
Theo tiết lộ của tiền vệ Việt kiều Julien Nguyễn, LĐBĐ Việt Nam (VFF) đang hỗ trợ anh trong quá trình nhập tịch. Nếu nhập tịch thành công, nhiều khả năng cầu thủ 19 tuổi sẽ được HLV Kim Sang-sik triệu tập lên U23 Việt Nam hoặc ĐT Việt Nam.
Chia sẻ
Thủ tướng Campuchia Hun Manet và Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechaichai sẽ đến thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia vào thứ Hai (28/7) để thảo luận về xung đột giữa hai nước, hãng thông tấn nhà nước Malaysia Bernama đưa tin hôm Chủ nhật, trích lời Bộ trưởng Ngoại giao nước này Mohamad Hassan.
Chia sẻ
Vùng đất bãi ven sông Kỳ Cùng của phường Đông Kinh, tỉnh Lạng Sơn, có một ông nông dân trồng thành công vườn nho Hạ đen trĩu quả. Đó ông Hoàng Văn Ba, một nông dân đã mạnh dạn đưa cây nho Hạ đen về trồng, mở ra một hướng đi làm giàu bền vững.
Chia sẻ
Chiều 27/7, Tổng Bí thư Tô Lâm và Đoàn công tác đã có buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Điện Biên.
Chia sẻ
Từng được biết đến với những dãy núi trập trùng và cảnh quan hoang sơ, hương cà phê “nức lòng” du khách, vùng đất này nay bỗng gây bất ngờ khi hé lộ “đóa hoa” tuyệt sắc giữa sóng biển xanh biếc.
Chia sẻ
Nam MC đình đám Vương Tự Kiện từng bị vợ bạo hành hơn 100 lần, 8 lần nhập viện vì chấn thương nghiêm trọng.
Chia sẻ
Tin đồn thất thiệt lan truyền "đập thủy điện Bản Vẽ bị vỡ" khiến nhiều người dân vùng hạ du hoang mang bỏ chạy lên núi. Trong khi thực tế, thủy điện Bản Vẽ đang vận hành bình thường, không có bất kỳ sự cố nào xảy ra.
Chia sẻ
Giữa phố thị Thụy Khuê nhộn nhịp, chùa Bà Đanh vẫn lặng lẽ tồn tại suốt hơn 500 năm với lớp lớp dấu tích lịch sử. Ít ai ngờ, ngôi chùa cổ này từng là nơi hành lễ của những tù binh Chiêm Thành sau chiến thắng của vua Lê Thánh Tông năm 1471. Đằng sau vẻ trầm mặc là một câu chuyện chưa kể về Phật giáo, chiến tranh và số phận những con người bại trận.
Chia sẻ
Lũ đi qua, nhóm thợ sửa chữa đồ điện dân dụng lập tức lên đường đến xã Tương Dương, Nghệ An để sửa các thiết bị cho bà con nhân dân, tất cả đều miễn phí.
Chia sẻ
Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025 là lễ hội đầu tiên sau khi khu di tích được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa thế giới. TP.Hải Phòng sẽ tổ chức nâng tầm lễ hội.
Chia sẻ
Cây lục bình (bèo Tây, bèo Nhật Bản) phủ kín các kênh, rạch ở xã Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long mới (trước sáp nhập 3 tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, xã Châu Thành là một phần diện tích của huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh cũ) khiến việc tưới tiêu, vận chuyển nông sản bị gián đoạn nghiêm trọng khi bước vào vụ thu hoạch lúa Hè Thu.
Chia sẻ
Ngày 27/7, Công an xã Hàm Liêm, tỉnh Lâm Đồng cho biết, các cơ quan chức năng đang điều tra, làm rõ một đối tượng có hành vi đột nhập vào nhà người dân để xử lý theo quy định pháp luật.
Chia sẻ
Mặc dù gặp phải rất nhiều khó khăn, song tiền vệ Phạm Trọng Hoá luôn nỗ lực vượt khó để theo đuổi sự nghiệp quần đùi áo số.
Chia sẻ
Nữ ca sĩ 56 tuổi hứng chịu làn sóng chỉ trích gay gắt vì trang phục hở bạo và động tác gợi cảm trên sân khấu.
Chia sẻ
Từ tháng 4 đến giữa tháng 7/2025, đàn chó sói hoang dã đã liên tục tấn công gia súc tại các bản Na Côm, Hin Phon, Huổi Chanh và Sơn Tống thuộc xã Núa Ngam, tỉnh Điện Biên (xã Ngúa Nam trước đây thuộc huyện Điện Biên), gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và tâm lý hoang mang cho người dân
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Siêu (Theo Giáo Dục và Thời Đại) 
