Tổng thống Nga Putin, người đã bước sang tuổi 70 vào tháng 10, đã vô cùng tức giận trước điều mà ông coi là trục quay về phía Tây nguy hiểm của Ukraine. Vì thế mà ông ấy đã ra lệnh tiến hành một cuộc chiến mà ông gọi là "một chiến dịch quân sự đặc biệt". Dù sao đi nữa, mục tiêu của ông là nhổ tận gốc cái mà ông coi là ảnh hưởng quá mức và có thể gây nguy hiểm từ phương Tây trong một khu vực mà Moscow từng nắm giữ, và đẩy nhanh những gì ông coi là sự chuyển dịch lịch sử không thể tránh khỏi sang một thế giới đa cực.

Vào tháng 9, khi ông tuyên bố sáp nhập bốn khu vực của Ukraine mà quân đội ông kiểm soát một phần, mong muốn mở rộng nước Nga, vốn đã là quốc gia lớn nhất thế giới tính theo lãnh thổ, cũng trở nên rõ ràng, nhưng đây cũng là một động thái mà phương Tây tuyên bố là bất hợp pháp,

Cuộc chiến Nga-Ukraine cho đến nay đã không diễn ra tốt đẹp đối với Putin. Lực lượng của ông đã bị đánh lui khỏi thủ đô Ukraine và sau đó là vùng đông bắc Kharkiv. Vào tháng 11, họ buộc phải rời khỏi thành phố Kherson ở phía nam và bờ tây của sông Dnipro.

Khi mùa đông bắt đầu, quân đội của ông ấy vốn vẫn kiểm soát một phần lớn Ukraine, họ cũng đã thành công hơn trong việc phá hủy cơ sở hạ tầng của Ukraine, gây ra tình trạng mất điện và nước kéo dài, điều mà Moscow cho là có mục đích quân sự, nhưng phía Ukraine cáo buộc Nga khủng bố.

Sau khi giám sát cuộc rút quân Kherson, chỉ huy lực lượng Nga chịu áp lực phải giao chiến trên chiến trường. Ở quê nhà, hàng trăm nghìn thanh niên mất tích sau khi trốn ra nước ngoài để tránh bị gọi nhập ngũ. Nhưng họ không thể thoát khỏi những lời nhắc nhở về chiến tranh.

Và Nga, một trong những nhà sản xuất hàng hóa và năng lượng lớn nhất thế giới, đã phải hứng chịu các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt nhất của phương Tây trong lịch sử hiện đại của nước này. Điều đó và các biện pháp trả đũa của chính Nga đã làm thu hẹp vai trò là một trong những nhà cung cấp dầu khí lớn nhất của châu Âu, làm gián đoạn thị trường ngũ cốc và phân bón toàn cầu, thúc đẩy lạm phát toàn cầu và gia tăng căng thẳng hạt nhân lên mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba.

Điện Kremlin đã tiến hành một cuộc chiến hai mặt trong năm nay, nhưng đang thua trên cả hai mặt trận

Điện Kremlin đã tiến hành một cuộc chiến hai mặt trong năm nay, chiến đấu trên chiến trường chống lại Ukraine trong khi tìm cách làm suy yếu sự hỗ trợ tài chính và quân sự của phương Tây dành cho Kiev. Nhưng Nga đang thua trên cả hai mặt trận. Quân đội Nga đã thua quân đội Ukraine và đã thực hiện một chiến dịch tấn công tên lửa nhằm vào các cơ sở cung cấp điện, nhiệt và nước ở nước này, đe dọa một khủng hoảng nhân đạo. 

Phần lớn sẽ phụ thuộc vào mức độ tồi tệ của mùa đông, nhưng người Ukraine đã thể hiện khả năng phục hồi đáng kể trong việc khôi phục các tiện ích và các cuộc tấn công của Nga có thể khiến quyết tâm của họ trở nên kiên quyết hơn. Hơn nữa, sự tàn bạo trong chiến dịch tên lửa của Nga đã khiến phương Tây ủng hộ Ukraine nhiều hơn, bằng cách cung cấp cho Kyiv hệ thống phòng không tinh vi hơn, và áp lực này có thể tăng lên đối với việc cung cấp thêm cho Ukraine các loại vũ khí khác.

Đối với mặt trận thứ hai, bất chấp giá năng lượng cao, phải cung cấp chỗ ở cho phần lớn trong số gần 8 triệu người Ukraine đã rời bỏ đất nước của họ, và những lo ngại về việc cuộc chiến có thể kéo dài bao lâu, sự ủng hộ của châu Âu dành cho Ukraine vẫn không hề giảm sút. Những gợi ý của Nga về leo thang hạt nhân gây lo ngại nhưng không làm suy yếu sự ủng hộ của châu Âu đối với Ukraine.

Thậm chí, có vẻ như ảnh hưởng của Moscow ở những nơi khác đang giảm sút, bao gồm cả các quốc gia hậu Xô Viết. Kazakhstan có tăng chi tiêu quốc phòng hơn 50%. Vào tháng 6, trên một sân khấu với Putin ở St. Petersburg, tổng thống Kazakhstan đã thẳng thắn từ chối đi theo sự dẫn dắt của Nga trong việc công nhận cái gọi là "các nước cộng hòa nhân dân" Luhansk và Donetsk là các quốc gia độc lập. Cả Kazakhstan và bất kỳ thành viên nào khác của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) do Nga lãnh đạo, hoặc bất kỳ quốc gia hậu Xô Viết nào khác, về vấn đề đó — đều không công nhận việc Nga tuyên bố sáp nhập Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia và Kherson. Trong một cảnh đáng chú ý tại hội nghị thượng đỉnh Nga-Trung Á vào tháng 10, Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon công khai thách thức Putin vì sự thiếu tôn trọng của ông đối với các nước Trung Á. Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan làm hỏng hội nghị thượng đỉnh CSTO vào cuối tháng 11; ông từ chối ký tuyên bố của các nhà lãnh đạo và rời xa Putin một cách đáng chú ý trong buổi chụp ảnh hội nghị thượng đỉnh.

Rộng hơn, vào tháng 10, Đại hội đồng LHQ đã thông qua một nghị quyết kêu gọi bác bỏ, và yêu cầu đảo ngược việc Moscow sáp nhập bất hợp pháp các vùng lãnh thổ của Ukraine với tỷ lệ phiếu 143-5 (35 phiếu trắng).

Thảm họa cho quân sự và nền kinh tế Nga

Trong khi là một bi kịch đối với Ukraine, quyết định tham chiến của Putin cũng là một thảm họa đối với Nga. Quân đội Nga đã chịu tổn thất đáng kể về nhân sự và quân sự. Các biện pháp trừng phạt kinh tế do EU, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và các nước phương Tây khác áp đặt đã đẩy nền kinh tế Nga vào suy thoái và đe dọa những tác động dài hạn, bao gồm cả lĩnh vực năng lượng quan trọng của đất nước.

Vào tháng 11, chuyên gia Milley đưa ra con số binh lính Nga chết và bị thương là 100.000, và con số này có thể thấp. Báo cáo của ông còn gợi ý rằng các đơn vị mới được huy động và huấn luyện kém của Nga cũng đã bị tiêu diệt trong chiến đấu.

Song bên cạnh đó, Quân đội Nga đã mất một lượng lớn thiết bị. Trang web Oryx báo cáo 8.000 thiết bị bị phá hủy, hư hỏng, bị bỏ rơi hoặc bị bắt giữ, bao gồm khoảng 1.500 xe tăng, 700 xe chiến đấu bọc thép và 1.700 xe chiến đấu bộ binh. Oryx tuyên bố rằng những con số của họ phản ánh đúng bản chất thiệt hại thực sự của Nga, vì họ chỉ tính những thiết bị mà họ có bằng chứng hình ảnh hoặc video độc nhất về số phận của các loại thiết bị khác.

Trong khi đó, Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin nhận xét rằng, quân đội Nga đã mất số lượng xe tăng và các phương tiện bọc thép khác nhiều đến mức "đáng kinh ngạc", đồng thời nói thêm rằng các hạn chế thương mại của phương Tây đối với vi mạch sẽ cản trở việc sản xuất các thiết bị thay thế cho vũ khí quân sự.

Do những tổn thất này, Nga đã phải sử dụng các nguồn dự trữ, bao gồm cả xe tăng T-64 được sản xuất lần đầu cách đây gần 50 năm. Có báo cáo cho rằng Nga cũng đã quay sang xe tăng từ Belarus để bổ sung tổn thất. Để tăng cường vũ khí của mình, Nga đã phải mua máy bay không người lái tấn công từ Iran và đạn pháo từ Bắc Triều Tiên. Khi quân đội Nga rút bớt kho dự trữ tên lửa đất đối đất và không đối đất, họ đã sử dụng tên lửa phòng không S-300 chống lại các mục tiêu mặt đất. Ngân sách quốc phòng của Nga sẽ cần nhiều năm để thay thế những gì quân đội đã mất hoặc chi tiêu ở Ukraine trong nhiều tháng qua.

Khả năng hậu cần kém cỏi và hiệu quả chiến đấu kém cỏi trước một kẻ thù nhỏ hơn và được trang bị vũ khí kém hơn đã khiến danh tiếng quân sự của Nga bị lung lay mạnh. Điều đó sẽ có tác động lớn. Trong thập kỷ qua, các nhà xuất khẩu vũ khí của Nga đã chứng kiến tỷ trọng của họ trong xuất khẩu vũ khí toàn cầu giảm 26%.

Một vấn đề nữa mà ngành năng lượng của Nga phải đối mặt là khi các mỏ dầu khí hiện tại dần cạn kiệt, các công ty năng lượng của Nga phải phát triển các mỏ mới để duy trì mức sản xuất. Nhiều mỏ mới tiềm năng nằm ở khu vực Bắc Cực hoặc ngoài khơi và sẽ cần hàng tỷ hoặc có thể là hàng chục tỷ đô la tiền đầu tư. Tuy nhiên, các công ty năng lượng của Nga sẽ không còn cơ hội tiếp cận chuyên môn kỹ thuật, công nghệ hoặc vốn từ phương Tây. Điều đó sẽ cản trở việc sản xuất dầu và khí đốt trong tương lai, khi các mỏ hiện tại trở nên cạn kiệt.

Một chi phí kinh tế tiềm năng khác xuất hiện. Phương Tây có đóng băng hơn 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Trung ương Nga. Khi thiệt hại ở Ukraine tăng lên, áp lực sẽ tăng lên để tịch thu một số hoặc tất cả các tài sản này cho quỹ tái thiết Ukraine. Cho đến nay, các chính phủ phương Tây tỏ ra rất ít nhiệt tình với ý tưởng này. Điều đó cho thấy rằng, thật khó để giữ nguyên các quỹ của Ngân hàng Trung ương Nga hoặc chuyển các khoản tiền đó trở lại Nga.

Nó có ý nghĩa gì cho năm 2023?

Với việc Ukraine kiên quyết yêu cầu Nga rút khỏi lãnh thổ của mình trước khi bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào diễn ra, bao gồm cả việc sáp nhập Crimea, thì ngay cả một lệnh ngừng bắn tạm thời cũng khó đạt được.

Đối với Nga, năm 2023 có thể sẽ là năm nước này cố gắng ngăn chặn các nỗ lực cô lập của phương Tây. Các nhà lãnh đạo chính trị ở Iran, Triều Tiên và Belarus vẫn là những người ủng hộ trung thành. Trung Quốc và Ấn Độ đã can thiệp để mua dầu giảm giá mạnh của Nga, mặc dù Bắc Kinh đã không hoàn toàn ủng hộ Moscow mạnh mẽ như mong đợi.

Trong khi đó, các rạn nứt bắt đầu lộ ra ở Liên Xô cũ, nơi ảnh hưởng của Moscow đang chịu sức ép khi một số nước cố gắng thay đổi hiện trạng trong khi Nga bận rộn với Ukraine. Ít nhất hai quốc gia Trung Á đã bày tỏ sự bất đồng công khai với Moscow và vai trò trung gian hòa giải của Nga trong cuộc xung đột giữa Azerbaijan và Armenia đang bị EU và Washington siết chặt.

Mátxcơva cũng sẽ phải quản lý nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt của mình, một nhiệm vụ trở nên khó khăn hơn sau cuộc di cư của những người đàn ông trẻ tuổi. Ổn định kinh tế có liên quan đến ổn định chính trị, mà chính quyền đã cố gắng đảm bảo bằng cách tăng cường đàn áp bất kỳ ai mà họ nhận thấy mối đe dọa.

Tờ Reuters đưa tin vào tháng 11 rằng, Nga có kế hoạch chi gần một phần ba ngân sách năm 2023 cho quốc phòng và an ninh nội địa trong khi cắt giảm tài trợ cho trường học, bệnh viện và đường xá.

Khi Putin trả tiền để tiếp tục cuộc chiến ở Ukraine, việc quản lý hậu quả của họ ở trong và ngoài nước có thể sẽ trở nên khó khăn nhiều hơn.

Triển vọng kinh tế của Nga đã đi từ xấu đến khủng khiếp

Brian D. Taylor, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Syracuse khẳng định, vấn đề kinh tế lớn nhất mà Nga và người Nga phải đối mặt ngày nay dĩ nhiên là có liên quan đến chiến sự tại Ukraine. Thay vì tăng trưởng dự kiến khoảng 4% trong giai đoạn 2022-2023, nền kinh tế Nga dự kiến sẽ giảm 8% trong giai đoạn đó. Các biện pháp trừng phạt đã tác động rất mạnh đến hoạt động sản xuất trong các lĩnh vực quan trọng và hậu quả sẽ tiếp tục gia tăng.

Chính phủ Nga đang chuyển sang nền kinh tế thời chiến, nghĩa là nhà nước thậm chí còn kiểm soát nhiều hơn, và chi tiêu quân sự nhiều hơn, và đầu tư ít hơn vào nguồn nhân lực như giáo dục và chăm sóc sức khỏe.

Hàng trăm nghìn nhân viên trẻ, có học thức đã rời bỏ đất nước, và hàng trăm nghìn công dân Nga khác đã được huy động cho chiến tranh thay vì theo đuổi sản xuất—chưa kể đến khoảng 100.000 người thương vong cho đến nay. Mức sống sẽ tiếp tục giảm, và sự gia tăng nợ lương và thất nghiệp dường như cũng không thể tránh khỏi.

Về lâu dài, việc phương Tây rời xa dầu mỏ và khí đốt của Nga do chiến tranh gây ra sẽ làm suy yếu lĩnh vực kinh tế quan trọng nhất của Nga.

Nền kinh tế Nga đã hoạt động kém hiệu quả trong 15 năm do các thể chế yếu kém, luật pháp yếu kém, bảo vệ quyền sở hữu kém, tham nhũng, và do đó đầu tư trong nước và nước ngoài tương đối thấp. Bây giờ do chiến sự, triển vọng kinh tế của Nga đã đi từ "mờ nhạt đến khủng khiếp".

Chiến tranh và lệnh trừng phạt làm lu mờ hy vọng rằng, Nga có thể trở thành một quốc gia thịnh vượng, hiện đại trong thời gian tới

Vladislav Inozemtsev, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Hậu Công nghiệp, một tổ chức người Nga có trụ sở tại Washington cho biết, các biện pháp trừng phạt đã cản trở nỗ lực hiện đại hóa nền kinh tế Nga theo phương Tây, cũng như muốn bắt kịp mức sống của người châu Âu sau khi Liên Xô cũ sụp đổ. Điều đó đã làm lu mờ hy vọng rằng, đất nước này có thể trở thành một quốc gia thịnh vượng, hiện đại trong thời gian tới.

Ông Inozemtsev nói: "Khẩu hiệu bây giờ là Không để mọi thứ trở nên tồi tệ hơn nữa", và đó là một sự thay đổi quan trọng. "Ngay cả chính phủ Nga cũng đã ngừng đặt cược vào sự phát triển quốc gia".

Ông nói, bên dưới lớp vỏ bình thường, các động lực chính của tăng trưởng, như chuyển giao công nghệ và đầu tư, đang bị xói mòn. Ông Inozemtsev nói: "Nó giống như một chiếc bánh được thả xuống bàn và trông có vẻ ổn, nhưng bên trong nó đã bị nổ tung hết cả.

Ông Inozemtsev cho biết, để thích nghi, Nga đang hướng nội, cắt đứt quan hệ với phần còn lại của thế giới, và hướng tới một mô hình kinh tế tương tự như mô hình mà Iran đã áp dụng, trong đó tính hợp pháp chính trị dựa trên việc cung cấp cho công dân những thứ thiết yếu hơn là thúc đẩy tăng trưởng mang tính chuyển đổi cùng bên ngoài.

Huỳnh Dũng- Theo Reuters/Nytimes/Dailytimes

×