Huyện miền núi Nam Đông (tỉnh Thừa Thiên-Huế) nằm dưới chân núi Bạch Mã, có lượng mưa trung bình hằng năm rất lớn nên còn khá nhiều con suối trong lành. Dọc những con suối uốn lượn theo các cánh rừng nguyên sinh ấy là nơi sinh sống lý tưởng cho loài cá xanh (cá niên).

Thả lưới bắt cá xanh (cá niên) trên suối Cha Mon, huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế.

Loài sâu đá cá xanh thường tìm ăn.

Cá xanh (cá niên) phơi khô để làm món đặc sản ngày Tết.

Sau chặng đường di chuyển bằng xe gắn máy, nhóm thợ câu phải dừng lại ở chân đập thủy điện Thượng Nhật, xã Thượng Nhật để rồi lên thuyền ngược dòng Cha Mon vào sâu hút trong rừng Bạch Mã. 

Sau quãng đường thủy, nhóm thợ sơn tràng phải leo thác, vượt đồi mới đến được khu vực mà họ hay săn cá xanh (cá niên).

Đã 57 tuổi nhưng đôi chân của ông Hồ Văn Sang vẫn thoăn thoắt trên các mỏm đá cheo leo. Hơn 30 năm gắn bó với nghề săn cá niên này, ông nói rằng dấu chân của mình như đã hằn lên các vách đá ở những con thác Khe Tre, Cha Mon, La Ma, Mù Nú...

Có những cuộc đi câu cá niên, ông và nhóm bạn nhiều lần "đụng độ" với trăn, với rắn mà nhiều khi tưởng chừng đã trở thành con mồi của chúng. 

"Trước kia, chúng tôi câu cá xanh về làm thực phẩm ăn qua ngày, được nhiều thì mang đi đổi lấy gạo. Khi đó, cá xanh rất nhiều, ra các khe suối gần nhà là đã có cá ăn nhưng nay phải vào sâu trong rừng mới câu được" - ông Sang cho biết.

Sau hơn 1 giờ đi thuyền, nhóm cần thủ ông Sang đã đến nơi mà loài cá xanh sinh sống khá nhiều. Ở đây, không khí trong lành, yên ả đến lạ thường, chỉ nghe tiếng gió rì rào, tiếng suối chảy róc rách. 

Nhóm cần thủ ông Sang đi dọc con suối, lật từng viên đá nhỏ tìm bắt loài sâu xanh trú ngụ dưới đó để làm mồi câu cá niên. 

Loài sâu xanh này kích thước bằng 2 hạt gạo, có đuôi dài, thường sống "ký gửi" nơi đá suối chìm sâu dưới nước. 

Món cá xanh tươi (cá niên) hấp hành.

Rồi mỗi người chọn cho mình một vị trí lý tưởng, móc sâu xanh vào chiếc lưỡi sắc nhọn. Họ kiên nhẫn ngồi canh đúng thời điểm cá xanh ngược dòng lên thác tìm sâu để câu. 

Kinh nghiệm câu cá niên cho biết thời điểm "vàng" để săn cá xanh là lúc rạng sáng và khi trời vừa tối.

Buổi sáng, loài cá này bơi ngược lên thác nước chảy mạnh để tìm mồi sâu xanh. Chiều tối, cá xanh vào trú ngụ ở các hốc đá phía hạ nguồn sông suối. 

Vì vậy, vào buổi sáng, nhóm thợ ông Sang phải dùng cần câu móc mồi sâu xanh ngồi câu ở vùng nước chảy hàng giờ mới bắt được loài cá này. 

Còn vào buổi tối, họ bắt cá niên bằng lưới hoặc dùng thuốc "gia truyền" chế từ rễ cây rau răm tự nhiên hoặc thân cây gai bỏ xuống nước. Loại thuốc này khi hòa vào nước có mùi cay nồng nên cá xanh ngụ trong các hốc đá đành phải chui ra, các thợ săn chỉ cần dùng lưới là có thể bắt được.

Đối với ông Sang cũng như những người mưu sinh dựa vào rừng, họ chỉ đánh bắt các con cá xanh đã trưởng thành, không tận diệt và luôn bảo vệ môi trường thiên nhiên.

Anh Nguyễn Trọng Quê - chủ một nhà hàng đặc sản ở thị trấn Khe Tre, huyện Nam Đông (tỉnh Thừa Thiên Huế)- kể rằng cá xanh là món ăn được ưa chuộng bởi thịt thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao. 

Loài cá niên này không thể nuôi được vì nó sinh sống vùng thác chảy, nước sạch. Lên Nam Đông ai cũng muốn ít nhất một lần được thưởng thức món cá suối đặc sản này.

Loài cá xanh với kích thước vừa phải, chỉ bằng 3-4 ngón tay người, vốn là thức ăn quen thuộc của đồng bào dân tộc ngàn đời qua. Cá xanh chủ yếu chế biến thành các món như hấp hành, nướng, xào rau dớn. Lòng cá xanh dùng nấu cháo cho trẻ bởi thịt chắc, có giá trị dinh dưỡng cao. Còn đối với cá phơi khô thì ngày Tết trở thành món ăn để thết đãi khách quý.

×