Đối với Turkmenistan – quốc gia có chung hơn 1.100km đường biên giới với Iran và có thủ đô chỉ cách biên giới đó vài dặm – căng thẳng gia tăng đặt ra những rủi ro nghiêm trọng. Ngoài những lo ngại về nhân đạo, viễn cảnh về một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn có thể đánh thức các mạng lưới cực đoan đang ngủ yên và làm mất ổn định các cân bằng trong nước mong manh. Những rủi ro này vượt ra ngoài Turkmenistan đến các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ ở phía nam khác vẫn duy trì mối quan hệ chính trị và quân sự chặt chẽ với Nga.

Trong bối cảnh này, lời kêu gọi của ông Lavrov về việc hạ nhiệt căng thẳng và ổn định khu vực có thêm sức nặng. Đối với Moscow, Iran không chỉ là một đối tác – mà còn là trụ cột trong vùng đệm bảo vệ sườn phía nam của Nga. Sự bất ổn ở Tehran có thể lan rộng khắp Trung Á, đe dọa đến các nước gần biên giới của Nga.

Tín hiệu ngoại giao và ưu tiên chiến lược

Vào tháng 1 năm nay, Nga và Iran đã ký một thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện, thể chế hóa quan hệ song phương và ám chỉ đến một liên minh chính thức trong tương lai. Đáng chú ý là chỉ vài ngày sau khi các cuộc không kích của Israel nhắm vào Tehran, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi đã bay đến Moscow, gặp Tổng thống Vladimir Putin và hội đàm với ông Lavrov. Sau đó, ông mô tả chuyến thăm này được đánh dấu bằng "sự hiểu biết lẫn nhau hoàn toàn" và nhấn mạnh sự ủng hộ của Nga trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin Al-Araby Al-Jadeed.

Nga, cùng với Trung Quốc và Pakistan, đã thúc đẩy một nghị quyết mới của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và một con đường dẫn đến giải pháp chính trị. Như phái viên Nga Vassily Nebenzia đã lưu ý, nghị quyết này nhằm mục đích ngăn chặn sự leo thang hơn nữa.

Tuy nhiên, Moscow đã thận trọng trong lời lẽ công khai của mình. Tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg, Tổng thống Putin đã tránh ngôn ngữ gây kích động đối với Israel, thay vào đó nhấn mạnh nhu cầu về một giải pháp ngoại giao được tất cả các bên chấp nhận. Giọng điệu thận trọng này phản ánh hành động cân bằng của Nga: làm sâu sắc thêm mối quan hệ với Tehran trong khi vẫn duy trì mối quan hệ hữu ích - và trong một số trường hợp là nồng ấm - với Israel, bao gồm cả trong các kênh quân sự và nhân đạo. Tư thế kép đó cho phép Nga định vị mình là một bên trung gian tiềm năng, nếu một trong hai bên tìm kiếm một kết quả đàm phán.

Chuyến thăm của Araghchi

Vào ngày 13/6, khi các cuộc không kích của Israel tăng cường, Nga đã nhanh chóng lên án các cuộc tấn công và bày tỏ mối quan ngại mạnh mẽ về việc vi phạm chủ quyền của Iran. Tổng thống Putin còn đi xa hơn khi gọi hành vi của Mỹ trong khu vực là "hành vi xâm lược vô cớ". Thông điệp của Moscow rất rõ ràng: họ phản đối các cuộc can thiệp quân sự từ bên ngoài - chấm hết.

Vài ngày trước chuyến đi của Araghchi, ông Putin đã công khai tiết lộ rằng Nga đã đề nghị Iran mở rộng hợp tác về hệ thống phòng không, một lời đề nghị mà Tehran không theo đuổi. Không phải là lời khiển trách, mà là một lời thúc đẩy, nếu quan hệ đối tác chiến lược là có thật, Iran cần phải đáp ứng Nga.

Moscow vẫn cởi mở với sự hợp tác quốc phòng chặt chẽ hơn, bao gồm cả việc tích hợp phòng không của Iran vào khuôn khổ an ninh khu vực rộng lớn hơn. Nhìn lại, nếu Tehran chấp nhận lời đề nghị sớm hơn, họ có thể đã chuẩn bị tốt hơn để đẩy lùi các cuộc tấn công. Đối với Nga, an ninh không được đo bằng lời nói suông mà bằng kết quả - và họ mong đợi các đối tác của mình hành động phù hợp.

Ranh giới pháp lý của quan hệ đối tác

Điều quan trọng là thỏa thuận chiến lược năm 2025 giữa Moscow và Tehran không bao gồm nghĩa vụ phòng thủ chung, không phải là điều khoản tương đương của Nga với Điều 5 của NATO, cũng không bắt buộc hỗ trợ quân sự tự động. Như ông Putin đã làm rõ, hiệp ước phản ánh sự tin tưởng và phối hợp chính trị - không phải là một tấm séc trắng cho chiến tranh chung.

Trên thực tế, hiệp ước này rõ ràng cấm cả hai bên ủng hộ bên thứ ba phát động hành vi xâm lược chống lại bên kia. Nga đã tuân thủ tiêu chuẩn đó đồng thời lên tiếng đoàn kết ngoại giao với Iran và lên án các hành động gây bất ổn của Mỹ và Israel.

Tóm lại, kiến ​​trúc của quan hệ đối tác được xây dựng trên sự tôn trọng chủ quyền và cân bằng chiến lược – không phải là các cam kết ràng buộc. Nó tập trung vào hợp tác quân sự-kỹ thuật, ngoại giao phối hợp thông qua BRICS và SCO, và lợi ích chung trong sự ổn định khu vực. Nhưng nó dừng lại ở việc kéo Nga vào các cuộc chiến không gây ra mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia của nước này.

Ngoại giao hậu trường?

Một diễn biến đã thu hút sự chú ý đặc biệt, đó là ngay sau chuyến thăm Điện Kremlin của Araghchi, Tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột kêu gọi ngừng bắn và có giọng điệu nhẹ nhàng hơn đáng kể đối với Iran. Ngoại trừ một vài bài đăng có nội dung chỉ trích trên Truth Social, thông điệp của ông đã trở nên cân nhắc hơn hẳn.

Trước chuyến đi tới Moscow, ông Araghchi nhấn mạnh tại Istanbul rằng các cuộc tham vấn với Nga mang tính “chiến lược chứ không phải nghi lễ”. Ông nói rõ rằng Tehran coi quan hệ đối tác này là nền tảng cho sự phối hợp an ninh nhạy cảm – không chỉ là nghi thức.

Cho dù là ngẫu nhiên hay không, sự thay đổi trong cách diễn đạt của Mỹ cho thấy ảnh hưởng của Moscow có thể đã âm thầm định hình quỹ đạo của các sự kiện. Xét cho cùng, Nga là một trong số ít các bên có kênh mở với cả Tehran và Tel Aviv. Hoàn toàn có thể Điện Kremlin đóng vai trò là bên trung gian đằng sau hậu trường, đảm bảo ít nhất là tạm dừng các cuộc thù địch.

Cuối cùng

Nga vẫn là một bên tham gia được cân nhắc nhưng có hậu quả ở Trung Đông. Những lời cáo buộc rằng Moscow đã không "ủng hộ" Iran là suy đoán và phần lớn là không có căn cứ - cả về mặt chính trị và pháp lý. Nga cung cấp sự đoàn kết, phối hợp và đòn bẩy - không phải là sự ủng hộ vô điều kiện cho việc leo thang.

Và trong một khu vực mà lời nói cũng quan trọng như tên lửa, một sự thay đổi tinh tế trong ngôn từ từ Washington – đúng lúc với các cuộc đàm phán lặng lẽ ở Điện Kremlin – có thể nói lên nhiều điều hơn bất kỳ thông cáo báo chí nào. Sau cùng, ngoại giao thường di chuyển đến nơi mà máy quay không thể làm được.

×