Bình luận
0
Giữa thế giới những câu chuyện kỳ thú của văn hóa dân gian Nam Bộ thời Nam tiến - mở đất, nổi lên rực rỡ là tên tuổi và các sự tích về bà Châu Thị Tế.
Bà Châu Thị Tế có họ Châu trùng với tên vùng địa linh Châu Đốc; đặc biệt là có tên Tế, gắn liền với dòng kênh huyết mạch và huyền thoại nối Châu Đốc - Hà Tiên, đồng thời là thủy giới biên cương phía Tây Nam của Tổ quốc: Kênh Vĩnh Tế.
Dòng Cổ Chiên mênh mang chảy giữa 2 tỉnh Vĩnh Long và Bến Tre mà dồn sóng sông Tiền ra biển Đông, đến chỗ nhận thêm nước của nhánh sông Mang Thít chảy giữa 2 huyện Vũng Liêm, Mang Thít của tỉnh Vĩnh Long thì nổi lên giữa dòng một cù lao như hình con thoi.
Cù lao này có tên gọi theo hình dạng là cù lao Dài hoặc gọi theo số lượng thôn làng xưa đã được lập trên dải đất nổi giữa dòng là cù lao Năm Thôn.
Quới Thiện là tên ngôi làng nằm ở đầu mạn Bắc của cù lao Dài - Năm Thôn. Thời Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh được phái vào mở đất Nam Bộ, gia đình ông Châu Vĩnh Huy và bà Đỗ Thị Toán cùng tìm đến Quới Thiện định cư, sinh sống.
Đến năm 1766, họ sinh hạ con gái đầu lòng, đặt tên là Châu Thị Vĩnh Tế.
Trưởng nữ của gia đình họ Châu sinh ra và lớn lên vào thời đất mới được mở, công việc bộn bề tứ phía. Nhờ "đảm đang vốn sẵn tính trời", vừa xinh đẹp, nết na vừa giỏi chuyện làm ăn nên cô sớm nổi tiếng khắp vùng là người tảo tần, hiền thảo.
Công đức của bà Vĩnh Tế lớn lao như vậy nên lúc bấy giờ, trong dân gian đã có ngay câu ca ngợi: “Nước Nam trai sắc gái tài/ Gương bà Châu Thị lưu đời ngàn năm”.
Bấy giờ, chàng trai Nguyễn Văn Thoại - hơn cô Vĩnh Tế 5 tuổi, người gốc ngoài dinh Quảng Nam - cha mất sớm, gặp thời Trịnh - Nguyễn phân tranh, Tây Sơn khởi dấy nên theo mẹ đưa 2 em chạy loạn vào Nam. Họ tìm đến cù lao Dài - Năm Thôn định cư, sinh sống.
Kênh Vĩnh Tế là tuyến giao thông đường thủy quan trọng ở An Giang ngày nay (Ảnh: NGỌC TRINH)
Biết nhau từ đó nhưng vì Nguyễn Văn Thoại lập chí theo phò chúa Nguyễn Ánh ngay từ lúc mới 16 tuổi, chinh chiến, lưu lạc khắp nơi nên mãi đến năm 1788, khi chàng đã 27 tuổi và cô Vĩnh Tế 22 tuổi thì họ mới nên vợ nên chồng.
Tuy nhiên, đấy cũng là thời mà Nguyễn Văn Thoại vẫn phải gian truân tháp tùng và tòng chinh cùng chúa Nguyễn Ánh.
Ngay cả đến lúc chúa Nguyễn nghiệp lớn đã thành, lên ngôi hoàng đế Gia Long vào năm 1802, rồi 15 năm sau đó nữa, Nguyễn Văn Thoại vẫn phải nhận mệnh vua đi làm quan "trấn thủ" hết Lạng Sơn ngoài Bắc lại tới Định Tường trong Nam, sang cả Cao Miên làm quan "bảo hộ".
Vì thế, đôi vợ chồng dù đã nên duyên nhưng cũng chẳng mấy lúc được chung sống cùng nhau. Cô Vĩnh Tế, bấy giờ đã thành phu nhân của quan lớn, chỉ có thể thay chồng "gánh vác giang sơn nhà chồng", cùng với việc nhà bên ngoại của mình, cũng như cả ở quê hương cù lao Dài - Năm Thôn của họ Châu và họ Nguyễn.
Chỉ từ năm 1817, khi Nguyễn Văn Thoại - lúc này đã được ban tước Thoại Ngọc Hầu - nhận lệnh vua Gia Long làm quan Trấn thủ Vĩnh Thanh - gồm một miền đất lớn: Vĩnh Long, Sa Đéc, Châu Đốc, Long Xuyên và một phần Kiên Giang ngày nay - thì ông bà mới có thời gian dài gắn bó cùng nhau ở nhiệm sở Châu Đốc.
Lúc ấy, họ đã cùng ở vào độ tuổi 50 - "ngũ thập tri thiên mệnh", cũng là thời gian mà sự nghiệp kinh bang tế thế của ông và công cuộc giúp chồng, giúp dân của bà - đào kênh Vĩnh Tế - thăng hoa tới đỉnh cao.
Một năm sau khi nhận chức Trấn thủ Vĩnh Thanh, Nguyễn Văn Thoại đã nổi tiếng cùng việc đào con kênh dài hơn 30 cây số nối rạch Đông Xuyên (Long Xuyên) với nguồn Giá Khê (Rạch Giá).
Đến nỗi, lần đầu tiên trong lịch sử, vua Gia Long đã phải ban lệnh: Lấy ngay chữ Thoại để đặt tên cho dòng kênh mới đào là "Thoại Hà" và ngọn núi Sập ở đầu kênh là "Thoại Sơn". Song, so với kênh Vĩnh Tế, cũng do Nguyễn Văn Thoại chủ trì việc đào sau đó, thì Thoại Hà còn phải ngả mũ kính chào!
Sách "Gia Định thành thông chí" có đoạn văn gốc nói đầy đủ về việc đào dòng kênh này. Cụ thể: "Kênh Vĩnh Tế khởi đầu từ phía Tây đồn Châu Đốc. Năm Kỷ Mão (1819) niên hiệu Gia Long thứ 18, đo thẳng từ hào phía sau đồn Châu Đốc lên phía Tây, qua bưng bùn Ca Âm đến Kỳ Thi, tục gọi là Cây Kè, dài 44.412 tầm, thành ra 205 dặm rưỡi, mỗi dặm bằng 1.700 thước ta...
Ngày 15 tháng chạp khởi công... Cân nhắc chỗ đào khó dễ, nhân lực nặng nhẹ, bắt đầu từ miệng hào đến láng bùn đất khô cứng, có 7.575 tầm là phần việc của người Việt, còn đất bùn nhão có 18.704 tầm là phần việc của dân Cao Miên. Đào bề ngang 15 tầm, sâu 6 thước ta...".
Từ đoạn văn cổ đã dẫn ở trên, những tính toán và số liệu hiện đại cho biết thêm về kênh Vĩnh Tế như sau: Tổng chiều dài 87 km, rộng 30 m, sâu 2,55 m. Số dân binh huy động: hơn 90.000 người; tổng số ngày công: 3.463.500; khối lượng đất đào: 2.845.035 m3. Những giai đoạn cụ thể của việc đào kênh cũng được tính toán trong thời gian 5 năm (1819-1824), chia thành các đợt như sau:
Đợt 1: Khởi công vào tháng 12 âm lịch năm 1819, đào đến tháng 3 âm lịch năm 1820 thì tạm dừng (do vua Gia Long mất, vua Minh Mạng mới lên ngôi; do loạn Sãi Kế và dịch bệnh hoành hành). Huy động nhân lực đào kênh đợt này: 5.000 dân phu người Việt, 5.000 dân phu Cao Miên và 500 binh đồn Uy Viễn (Trà Ôn).
Đợt 2: Tiếp tục đào từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch năm 1823. Nhân lực huy động: 39.000 dân và quân người Việt (lấy ở các đồn Uy Viễn, Vĩnh Thanh, Định Tường), 16.000 quân và dân Cao Miên - tổng cộng hơn 55.000 người, chia làm 3 phiên hoạt động.
Đợt 3: Đào từ tháng 2 đến tháng 5 âm lịch năm 1824. Số lượng quân và dân, cả Việt lẫn Cao Miên, được huy động đào kênh đợt cuối này là 25.000 người.
Ba đợt đào kênh như thế phải vượt qua muôn vàn gian khó. Đất thì mênh mông, hoang vắng, bùn lầy và mưa nắng vất vả cực kỳ, thêm cả nạn thú dữ tấn công và dịch bệnh hoành hành; kỹ thuật đào kênh thì thô sơ làm tai nạn lao động - đập nhầm vồ vào đầu nhau, lưỡi xẻng cắt nhầm vào chân tay nhau… - xảy ra như cơm bữa. Việc tiếp tế lương thực, nấu nướng nuôi quân cũng đầy trở ngại.
Bà Vĩnh Tế đã xuất hiện như một cứu tinh trong hoàn cảnh này. Sát cánh bên nhau chỉ huy việc đào kênh và khi chồng phải tạm rời đại công trường đi xa thực hiện công vụ, bà chính là người thay ông quán xuyến tất cả mọi việc.
Vốn là người tần tảo, thảo hiền nên hầu như toàn bộ việc nuôi dưỡng và cứu chữa dân phu đều do bà gánh vác. Cả đến việc thờ cúng tâm linh, cầu siêu thoát cho những người tử nạn, xin thần Phật phù hộ độ trì cho sự hanh thông công việc cũng do bà đảm trách.
Công đức của bà Vĩnh Tế lớn lao như vậy nên bấy giờ, trong dân gian đã có ngay câu ca ngợi: "Nước Nam trai sắc gái tài/ Gương bà Châu Thị lưu đời ngàn năm".
Đến khi con kênh hoàn thành, vua Minh Mạng nghiêm khắc là thế nhưng vẫn phải vừa mừng vừa cảm kích, ra lệnh: Lấy chữ Vĩnh Tế của phu nhân người chỉ huy đào kênh mà đặt tên cho công trình, cả ngọn núi Sam ở đầu kênh nữa!
Dư luận hậu thế
Bà Vĩnh Tế mất năm 1826 - 3 năm trước ngày về cõi vĩnh hằng của chồng. Mộ của bà được ông dọn chỗ sẵn, ở bên cạnh mộ chồng trong khu Sơn Lăng dưới chân núi Sam, quanh năm thơm ngát khói hương của những người sùng mộ.
Thời gian gần đây, một số nhà nghiên cứu đã tìm tòi, khai thác các sử liệu chính thống và nêu một vài nghi vấn về vấn đề người phụ nữ để lại tên cho dòng kênh Vĩnh Tế. Chẳng hạn, bia mộ của bà ghi tên là Châu Thị Tế, không có chữ Vĩnh; tên kênh Vĩnh Tế đã có từ thời Gia Long, không phải do vua Minh Mạng đặt...
Đó là việc còn phải bàn bạc của sử học. Còn với văn hóa dân gian Nam Bộ thì Vĩnh Tế, kỳ công và kỳ quan, vẫn chính là con kênh chiến lược về mọi phương diện: kinh tế, quốc phòng, xã hội... mang tên Tế của người phụ nữ khả kính và công huân họ Châu ở Châu Đốc - Vĩnh Long.
Hơn 1 năm qua, trên sông Tiền, tại khu vực bờ kè An Thạnh, phường Hồng Ngự (tỉnh Đồng Tháp mới, sau sáp nhập 2 tỉnh Đồng Tháp, Tiền Giang) xuất hiện đàn cá tự nhiên với rất nhiều loài cá nước ngọt.
Tôi biết ơn cách bố dạy dỗ mình.
Chia sẻ
Người có ngày sinh Âm lịch này có được thành công và giàu sang là nhờ sự nỗ lực, phấn đấu không ngừng nghỉ với lòng dũng cảm và trí tuệ “dẫn đầu”.
Chia sẻ
Từ đầu năm 2025 đến nay, chương trình OCOP tại tỉnh Lào Cai đã có những bước tiến vượt bậc. Qua 14 đợt đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP tại các địa phương, toàn tỉnh đã có thêm 62 sản phẩm mới được công nhận, vượt gần 15% so với kế hoạch đề ra, khẳng định hiệu quả và sức lan tỏa mạnh mẽ của chương trình ở vùng nông thôn Tây Bắc này.
Chia sẻ
Hòa Minzy nhanh chóng có hành động thiện nguyện sau khi Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Nghệ An đưa ra lời kêu gọi ủng hộ đồng bào thiệt hại do bão số 3, khiến cư dân mạng hết lời khen ngợi.
Chia sẻ
Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố nước này đã sẵn sàng “đánh sâu vào lãnh thổ Israel một lần nữa” nếu bị tấn công giữa lúc thỏa thuận ngừng bắn mong manh giữa Tehran và Tel Aviv đang đứng trước nguy cơ sụp đổ.
Chia sẻ
Mỗi năm vào tháng Bảy, nhân dân ta lại dành những tình cảm thiêng liêng và sâu lắng nhất để tưởng nhớ, tri ân những người hy sinh vì non sông đất nước, các Anh hùng liệt sĩ, thương binh, bệnh binh - những người đã không tiếc máu xương, tính mạng vì nền độc lập, tự do và sự bình yên của Tổ quốc.
Chia sẻ
Chủ tịch UBND xã Sơn Hà Phan Anh Quang khẳng định chưa cấp, đề nghị cấp phép nhưng bãi chứa trữ cát, sỏi “khủng” ở dưới chân đèo Cà Đáo đã tồn tại và hoạt động từ nhiều tháng qua.
Chia sẻ
Binz và Nam vương Hưng Nguyễn có mặt trong đội hình 12 chiến sĩ quả cảm - chương trình truyền hình thực tế nhập vai hành động đầu tiên về lực lượng CAND tại Việt Nam.
Chia sẻ
Cuộc khủng hoảng chính trị mới nhất tại Ukraine đang khiến hình ảnh Tổng thống Volodymyr Zelensky tổn hại nghiêm trọng. Những điều chỉnh gây tranh cãi của ông đối với cơ quan chống tham nhũng đã châm ngòi biểu tình lớn tại Kiev và vô tình trở thành món quà tuyên truyền vô giá cho Nga giữa lúc Ukraine đang sa lầy trên chiến trường, tuyệt vọng tìm thêm viện trợ, chiến lược gia Anh Timothy Ash bình luận trên báo Kyiv Post.
Chia sẻ
Vừa nổ máy xe bán tải mới mua, ông N.V.T. bất ngờ bị rồ ga, lao lên vỉa hè phố Khâm Thiên, Hà Nội, tông trúng 9 xe máy và cuốn 1 người vào gầm ôtô.
Chia sẻ
VFF “bật đèn xanh” cho Trường Tươi Bình Phước lên V.League?; Atletico đàm phá mua Renato Veiga; MC thể thao người Albania khoe thân hình bốc lửa; Vừa ra tù, cựu sao Arsenal đã tìm được CLB mới; Dan Sinate lọt vào tầm ngắm của M.U.
Chia sẻ
Dương Quốc Trung tên thật là Dương Chiêu vốn là anh họ của Dương Quý Phi. Là một người lười biếng, quanh năm chỉ biết đến bài bạc. Từ khi làm Tướng quốc đã độc bá triều cương, tham nhũng cùng kéo bè kết phái. Ông là châm ngòi cho loạn An Sử, khiến nhà Đường từng bước đi tới suy vong...
Chia sẻ
Nguy cơ đội bóng đất Quảng không thể góp mặt tại mùa giải 2025/2026 đang trở thành tâm điểm chú ý khi thời điểm khởi tranh giải đấu chỉ còn tính bằng ngày.
Chia sẻ
Cục Điều tra Nhà nước (SBI) Ukraine thông báo đã mở cuộc điều tra về vụ rơi máy bay chiến đấu Mirage 2000 của Pháp ở vùng Volyn – máy bay được cho là đã bị chìm trong đầm lầy.
Chia sẻ
Ban Chấp hành Đảng bộ Công an TP Hà Nội khóa XXIX, nhiệm kỳ 2025-2030 gồm 27 đồng chí vừa ra mắt tại Đại hội ngày 23/7. Trung tướng Nguyễn Thanh Tùng, Giám đốc Công an thành phố, tiếp tục được tín nhiệm giữ chức Bí thư Đảng ủy.
Chia sẻ
Trong vòng 2 tuần tới, 3 con giáp sẽ đón nhận nhiều cơ hội bất ngờ về tiền bạc, từ công việc thuận lợi đến đầu tư sinh lời.
Chia sẻ
Công an, Chi cục Chăn nuôi và thú y tỉnh Gia Lai đã tạm giữ một xe tải chở 54 con lợn, tất cả đều có dấu hiệu nghi nhiễm dịch tả lợn châu Phi như lờ đờ, suy nhược, da bị xuất huyết và tiêu chảy, khi đang trên đường vận chuyển vào các tỉnh phía Nam.
Chia sẻ
Những nhân vật này, dù ở các thời đại khác nhau, đều có điểm chung là gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đáng kể cho lịch sử Trung Quốc. Họ thường được nhắc đến như những ví dụ về sự tha hóa quyền lực và sự tàn ác.
Chia sẻ
Nước lũ kinh hoàng tại xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An (địa bàn huyện Kỳ Sơn cũ) khiến nhiều nơi ngập sâu hơn 10m. Có hơn 150 ngôi nhà bị cuốn trôi, sập do mưa lũ.
Chia sẻ
Chiều 23/7, hai trường đại học đào tạo y khoa hàng đầu tại TP.HCM là Trường ĐH Y Dược TP.HCM và Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch đã đồng loạt công bố ngưỡng đảm bảo chất lượng đầu vào (điểm sàn) năm 2025.
Chia sẻ
Người dân ấp Hương Phụ B (xã Châu Thành, tỉnh Vĩnh Long) đang từng bước chuyển đổi đất sản xuất lúa kém hiệu quả sang trồng các loại cây màu, ăn trái. Trong đó trồng dừa Mã Lai theo hướng VietGAP, vừa nâng cao giá trị kinh tế, vừa thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.
Chia sẻ
Ngoài một số gương mặt thử việc đang cùng SHB Đà Nẵng tham dự giải giao hữu Thiên Long Cúp 2025, đội bóng sông Hàn cũng được cho là đã cơ bản đạt thỏa thuận với một loạt nhân tố đáng chờ đợi khác...
Chia sẻ
Trước phản ánh của báo chí về những nguy cơ mất an toàn từ các tuyến cao tốc phân kỳ 2 làn xe và sự bất hợp lý của hệ thống biển báo, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã yêu cầu Bộ Xây dựng kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền.
Chia sẻ
Trong bối cảnh dịch tả lợn châu Phi đang diễn biến phức tạp, một người phụ nữ tại Tuyên Quang đã bị xử phạt hành chính vì hành vi vứt xác lợn bệnh chết ra môi trường, gây nguy cơ lây lan dịch bệnh trên diện rộng.
Chia sẻ
Đại sứ Mỹ Marc Knapper cho biết: Trong 30 năm qua, hai quốc gia Hoa Kỳ và Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong hợp tác nông nghiệp. Việt Nam hiện là một trong những thị trường xuất khẩu nông sản quan trọng nhất của Hoa Kỳ.
Chia sẻ
Trung tâm Y tế khu vực Hải Châu cho biết đang xác minh việc cô gái đến Trung tâm (TP.Đà Nẵng) để khám sức khỏe xin việc nhưng bị "hướng dẫn" sang tiệm tạp hóa đối diện. Tại đây, cô gái cho biết, bị thu 300.000 đồng cho “quy trình khám bất thường”, trong khi người khác chỉ mất 100.000 đồng.
Chia sẻ
Con gái út của cố tỷ phú công nghệ Steve Jobs chuẩn bị tổ chức đám cưới với vận động viên đua ngựa nổi tiếng Harry Charles vào ngày 24/7 tại vùng quê Oxfordshire, Anh.
Chia sẻ
Trong bối cảnh chiến sự đang nghiêng về phía Nga, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine, Đại tướng Oleksandr Syrsky vừa gửi một thông điệp khẩn thiết tới Tổng thống Mỹ Donald Trump: Cho phép Ukraine sử dụng vũ khí tầm xa để đánh thẳng vào các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga.
Chia sẻ
Trước khi nhà thiết kế Công Trí bị bắt, không ít nghệ sĩ nổi danh trong showbiz Việt đã từng "ngã ngựa” vì dính vào chất cấm.
Chia sẻ
Theo Cổng Thông tin điện tử tỉnh Cà Mau, UBND tỉnh Cà Mau vừa phát động một đợt thi đua 180 ngày để đạt được mục tiêu tăng trưởng 8,8% trong 6 tháng cuối năm 2025, sau hơn 20 ngày tỉnh Cà Mau - Bạc Liêu sáp nhập thành tỉnh Cà Mau mới.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nhà sử học Lê Văn Lan 
