Nghị quyết 57: Kỳ vọng tạo kỳ tích trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo (Bài 1)

Tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025 của Chính phủ và chính quyền địa phương, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng việc phát triển nhanh nhưng phải bền vững cần được xây dựng trên nền tảng khoa học, công nghệ, chuyển đổi số và đặc biệt là lấy con người làm trung tâm, chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. 

Cơ chế quản lý khoa học phải tạo động lực đổi mới sáng tạo như tinh thần "khoán 10" trong nông nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ sinh học. Tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và tạo ra giá trị kinh tế mới.

Nghị quyết 57, giống như "Khoán 10", có khả năng hiện thực hóa khát vọng dân tộc

Nói với PV Dân Việt, TS Nguyễn Sĩ Dũng - Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, đánh giá rằng cả "Khoán 10" năm 1988 và Nghị quyết 57 đều mang tính chất đột phá. 

Nếu "Khoán 10" mở đường cho nền kinh tế thị trường trong lĩnh vực nông nghiệp, phá bỏ cơ chế tập trung quan liêu và trao quyền tự chủ sản xuất cho nông dân, thì Nghị quyết 57 nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo như động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 

"Theo tôi, đây là sự thay đổi căn bản, chuyển từ mô hình dựa vào lao động giá rẻ và khai thác tài nguyên thiên nhiên sang mô hình phát triển dựa trên tri thức, công nghệ và kỹ năng phù hợp với yêu cầu của cách mạng công nghiệp lần thứ 4", TS Nguyễn Sĩ Dũng nói.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, "Khoán 10" ra đời trong bối cảnh đất nước thiếu lương thực, khủng hoảng kinh tế và cần một giải pháp để tồn tại và phát triển. Còn Nghị quyết 57 là sự chuẩn bị chiến lược trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khi khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn đang định hình nền kinh tế thế giới.

Nếu "Khoán 10" giúp Việt Nam thoát khỏi đói nghèo và trở thành một quốc gia xuất khẩu nông sản mạnh, thì Nghị quyết 57 hướng đến mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển vào giữa thế kỷ 21, với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo làm trụ cột. Tuy nhiên, Nghị quyết 57 có thể được xem là đột phá lớn hơn "Khoán 10".

Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cũng cho rằng tầm nhìn của Nghị quyết 57 cũng mang tính thời đại và dài hạn hơn: "Nghị quyết 57 phản ánh sự chuẩn bị chiến lược của đất nước trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, khi mà khoa học công nghệ và chuyển đổi số đang định hình tương lai toàn cầu. Nghị quyết không chỉ giải quyết các thách thức hiện tại, mà còn định hướng để Việt Nam trở thành một quốc gia phát triển, hội nhập sâu vào nền kinh tế tri thức toàn cầu".

Trong khi đó, PGS.TS Vũ Văn Tích, Giám đốc Học viện Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Bộ KH&CN) đồng quan điểm, rằng nếu Khoán 10 trong nông nghiệp trước đây đã tạo nên một cuộc cách mạng chuyển từ cơ chế bao cấp sang kinh tế thị trường thì Nghị quyết 57 có thể tạo nên sự đột phá về mô hình sản xuất mới dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

"Nghị quyết 57 xác định KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính thúc đẩy mô hình và phương thức sản xuất kiểu mới. Quan điểm và mục tiêu Nghị quyết đề ra sẽ tác động rất mạnh không chỉ với cộng đồng nhà khoa học, mà là toàn xã hội", PGS.TS Vũ Văn Tích nói.

PGS.TS Vũ Văn Tích phân tích thêm, Nghị quyết 57 hướng đến tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế và chính sách cho hoạt động KHCN phát triển đúng với vị thế và vai trò của nó, với mong muốn KHCN là lực lượng sản xuất hiện đại; KHCN và đổi mới sáng tạo kết hợp với chuyển đổi số đóng vai trò tạo nên một phương thức sản xuất mới hướng tới sản phẩm đầu ra, đủ sức cạnh tranh với các nền sản xuất của các nước khác trong xuất khẩu hàng hoá thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và mô hình quản trị mới. 

Đâu là điểm mới có sức tác động lớn nhất của Nghị quyết số 57?

GS.TS Trần Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nói với PV Dân Việt, rằng Nghị quyết số 57 thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng ta trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ do Cách mạng Công nghiệp 4.0.

"Nghị quyết đã xác định vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động và cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia. Tầm nhìn này phù hợp với xu hướng toàn cầu, khi các quốc gia tiên tiến đều coi đây là yếu tố quyết định để vượt qua thách thức và đạt được sự phát triển bền vững", GS.TS Trần Tuấn Anh chia sẻ.

Các vấn đề được nêu ra rất cụ thể như đầu tư tài chính, phát triển nhân lực chất lượng cao, cải cách hành chính và khuyến khích hợp tác công - tư. Theo GS.TS Trần Tuấn Anh, tầm nhìn này hướng tới việc tháo gỡ các rào cản lâu nay trong hệ thống, từ đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp và cá nhân phát triển mạnh mẽ hơn.

Nhắc đến điểm đột phá, PGS.TS Vũ Văn Tích khẳng định, một trong những rào cản lớn nhất đối với nhà khoa học chính là cơ chế tài chính phức tạp và mang nặng tính hành chính. Để được giải ngân kinh phí, nhà khoa học phải hoàn thành hàng loạt thủ tục chứng minh chi tiêu, làm giảm đáng kể thời gian dành cho nghiên cứu thực sự. Chính vì vậy, điểm đột phá của Nghị quyết 57 là thay đổi cách quản lý tài chính công.

"Khi cơ chế này được thực thi, những rào cản về tài chính và thủ tục hành chính sẽ được gỡ bỏ, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học tập trung vào nghiên cứu và sáng tạo, thay vì bị cuốn vào việc hoàn thiện chứng từ như hiện nay", PGS.TS Vũ Văn Tích kì vọng.

Cũng chia sẻ với PV Dân Việt, PGS. TS Lê Hoàng Sơn, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia Hà Nội bày tỏ, Nghị quyết 57 thông qua việc ưu tiên tập trung nguồn lực quốc gia trong đầu tư các sản phẩm mũi nhọn, tạo thế và lực mới trong phát triển đất nước, bứt phá giúp thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đưa dân tộc đến với kỷ nguyên vươn mình mới.

Ông Lê Hoàng Sơn nói thêm: "Nghị quyết 57 nêu ra một điểm quan trọng, đó là lần đầu tiên Đảng và Chính phủ đã xác định rõ ràng các nội dung trọng tâm cốt lõi, về thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược".

Về phía Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh, Nghị quyết thực sự là lời hiệu triệu, là mệnh lệnh đối với toàn thể đội ngũ trí thức, nhà khoa học trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài, cũng như mọi tầng lớp nhân dân tham gia nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số nhằm phát triển lực lượng sản xuất, hoàn thiện quan hệ sản xuất, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội đất nước. 

Lần này, Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Điều này khẳng định quyết tâm cao nhất của Đảng, Nhà nước ta trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển số.

(Còn nữa)

×