Sáng ngày 19/5, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cơ quan Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO- Việt Nam) tổ chức Buổi tham vấn Dự thảo chiến lược sức khỏe đất và Kế hoạch hành động.

Chủ trì buổi tham vấn quốc gia là ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật và Ngài Rémi Nono Womdim trưởng đại diện FAO tại Việt Nam, với sự tham dự của 60 cơ quan đối tác phát triển quốc tế, các cơ quan ban ngành có liên quan, viện nghiên cứu, hiệp hội chuyên ngành và các doanh nghiệp quốc tế và trong nước.

Việt Nam chưa có chương trình toàn diện cấp quốc gia về sức khỏe đất và dinh dưỡng cây trồng

Đất là thành tố chính trong sản xuất nông nghiệp nhưng lại dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động trong môi trường, xã hội.

Phát biểu khai mạc Chương trình Hội thảo tham vấn, ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật cho biết: Ngành nông nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong quản lý và sử dụng tài nguyên đất. Những vấn đề này không chỉ làm suy giảm năng suất và chất lượng cây trồng mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và hệ sinh thái nông nghiệp.

Giun đất và sinh vật đất cũng đang suy giảm do hóa chất, làm giảm khả năng tự phục hồi của đất. Hoạt động canh tác thiếu bền vững đang làm suy giảm chất lượng đất nông nghiệp: Đất vùng đồi núi bị rửa trôi, chua hóa. Vùng đồng bằng sông Hồng mất chất hữu cơ do thiếu phân hữu cơ. Vùng Tây Nguyên, Đồng bằng Sông Cửu Long có đất bị bạc màu, nghèo dinh dưỡng, tích lũy dư lượng hóa chất cao.

Sức khỏe đất là nền tảng của nông nghiệp bền vững; quản lý dinh dưỡng cây trồng giúp tăng năng suất, chất lượng nông sản. Tuy nhiên, theo ông Phạm Văn Thành, Trưởng phòng Quản lý sức khỏe đất, hiện nay, Việt Nam chưa có chương trình toàn diện cấp quốc gia về sức khỏe đất và dinh dưỡng cây trồng.

Khung pháp lý về đất đai cơ bản đã có nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể và nguồn lực triển khai tại địa phương. Cơ sở dữ liệu đất, hệ thống tiêu chuẩn – quy chuẩn kỹ thuật chưa được xây dựng thống nhất toàn quốc còn thiếu nhiều nội dung. Chính sách về dinh dưỡng cây trồng, phân bón hữu cơ, phụ phẩm nông nghiệp mới ở mức định hướng.

Việt Nam đã triển khai các mô hình để đào tạo, nâng cao nhận thức về đất đai như canh tác lúa “3 giảm, 3 tăng” và “1 phải 5 giảm”, phân bón hữu cơ… nhưng phạm vi còn hẹp, chưa triển khai được trên từng loại đất, loại cây trồng ở các vùng sinh thái khác nhau và thiếu nguồn lực để giám sát, đánh giá hiệu quả của các mô hình về lâu dài.

Tại Việt Nam, các nghiên cứu về chỉ tiêu đánh giá sức khỏe đất còn manh mún, thiếu bộ chỉ số tích hợp; các thiết bị đo nhanh tại thực địa ngày càng phổ biến nhưng chưa phổ cập…

Trước thực tiễn đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Bộ NN và PTNT) đã ban hành Quyết định số 3458/QĐ-BNN-BVTV phê duyệt Đề án nâng cao sức khỏe đất và quản lý dinh dưỡng cây trồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 3458). Đồng thời, tăng cường triển khai các dự án nhằm xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động quốc gia về sức khỏe đất với sự tài trợ của FAO.

Dự thảo Chiến lược sức khỏe đất và Kế hoạch hành động là nhiệm vụ trong khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động về sức khỏe đất quốc gia” với sự lồng ghép quản lý rủi ro về an ninh lương thực, an toàn thực phẩm và quản lý việc sử dụng không hợp lý vật tư nông nghiệp (phân bón, thuốc bảo vệ thực vật) do Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) tài trợ và đồng thực hiện được phê duyệt tại QĐ 605 ngày 27/02/2024 và Viện Thổ nhưỡng nông hóa làm Chủ Dự án, góp phần triển khai một số nhiệm vụ thuộc Đề án nâng cao sức khỏe đất và quản lý dinh dưỡng cây trồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Cần trang bị kiến thức, bộ công cụ đơn giản cho nông dân về sức khỏe đất

Trong phiên họp thứ nhất, các đại biểu đã trình bày, thảo luận về các đề án, chương trình quản lý sức khỏe đất.

Trình bày về chiến lược sức khỏe đất, theo ông Đỗ Huy Thiệp, Phó giám đốc Viện Nghiên cứu Thị trường và Thể chế nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Việt Nam đang có những cơ hội như sự cam kết của Chính phủ, thị trường tín chỉ carbon, thị trường sản phẩm nông nghiệp bền vững và sự phát triển của khoa học công nghệ.

Tuy nhiên, các vấn đề về công nghệ hóa, đô thị hóa, biến đổi khí hậu và gia tăng dân số cũng đang đặt ra những thách thức mới. Chiến lược về sức khỏe đất được định hướng sẽ nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý nhà nước, người dân về sức khỏe đất. Đẩy mạnh nghiên cứu để đánh giá hiện trảng sức khỏe đất, từ đó, huy động nguồn lực toàn xã hội, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, ứng dụng công nghệ số trong giám sát, quản lý sức khỏe đất.

Cũng tại phiên thứ nhất, Buổi tham vấn Dự thảo đã nhận được sự đóng góp và cam kết tham gia tích cực từ các tổ chức quốc tế, các nhà quản lý và nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam.

Nội dung các ý kiến đã xác định rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe đất, các tiêu chí để đưa ra các định hướng , nhiệm vụ, hạn chế tối đa các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe đất, xác định được các đề án ưu tiên, xác định vai trò, trách nhiệm của các đơn vị, tổ chức, về vai trò của người nông dân trong chiến lược sức khỏe đất, nông nghiệp xanh, nông nghiệp bền vững…

Đặc biệt, đưa nội dung “sức khỏe đất” gắn với cách thức tiếp cận Một sức khỏe (OneHealth) trong mối tương quan “Đất khỏe - Cây khỏe - Người và Động vật khỏe - Môi trường khỏe" nhằm tăng cường thu hút nguồn lực tri thức, tài chính và công nghệ.

Đóng góp ý kiến về vai trò của người nông dân trong chiến lược sức khỏe đất và kế hoạch hành động, ông Bùi Văn Minh, Chuyên gia Nông nghiệp của Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) chia sẻ: Thông tin về sức khỏe đất tại các địa phương còn rời rạc, gần như không có. Việt Nam cần có cơ sở dữ liệu cụ thể của từng địa phương để đưa ra các giải pháp phù hợp. Cũng theo ông Minh, trong chiến lược bảo vệ đất, cần chú trọng hơn vào người nông dân vì chính người nông dân là những người tiếp xúc với đất hàng ngày. Bên cạnh việc xây dựng các phòng kiểm nghiệm, cần trang bị kiến thức, bộ công cụ đơn giản cho nông dân.

Nhìn nhận về vấn đề này dưới góc độ sức khỏe, BS. TS Phạm Đức Phúc - chuyên gia về phương pháp tiếp cận “Một sức khỏe” (One Health) đề xuất, chiến lược cần xác định các yếu tố nguy cơ cao trong đất đối với sức khỏe động vật (hoang dã và vật nuôi) và con người.

Ông Phúc cho rằng, vấn đề dư lượng kháng sinh hoặc vi khuẩn kháng kháng sinh tồn tại trong đất có thể dẫn đến nguy cơ phơi nhiễm và phát triển kháng thuốc ở người nông dân. Đồng thời, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các cơ sở dữ liệu liên kết giữa các yếu tố sức khỏe khác nhau, bao gồm cả vi sinh vật trong đất.

Tại phiên họp thứ hai, vào chiều nay, các đại biểu sẽ tiếp tục lắng nghe các ý kiến đóng góp Dự thảo chiến lược sức khỏe đất và Kế hoạch hành động, các giải pháp quản lý kỹ thuật sức khỏe đất.

×