Trồng cam hữu cơ lợi đơn, lợi kép

Trang trại cam hữu cơ của ông Cao Xuân Đàm nằm sâu trong xóm Mỗ (xã Bình Thanh, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình), dưới chân đỉnh Cun cao sừng sững. 

Bốn bề được ông xây hàng rào bảo vệ kiên cố. Khu đất rộng hơn 1ha của gia đình trồng nhiều loại cây từ bưởi diễn, cam canh đến cam lòng vàng. Vào cuối vụ thu hoạch, nên trong vườn chỉ còn vài chục cây cam canh treo quả chín đỏ rực.

Giống cam canh trồng ở đất Mường cho sai trĩu quả. Tại vườn cam của ông Đàm có điều khác lạ là trên cây cam canh có rất nhiều quả to ngoại cỡ. 

Khoảng 10 quả đạt trọng lượng/1kg. Bình thường người tiêu dùng chỉ thích loại cam canh quả nhỏ, dao động từ 25 đến 40 quả/1kg. Theo kinh nghiệm của các nhà vườn, quả cam canh mà quá to, 100% số quả đó bị khô đầu, ăn không khô như rơm.

Trước thắc mắc của tôi, ông Đàm lại không tỏ ra lo lắng. Ông đưa tay hái một quả cam canh to bằng miệng bát con từ trên cây xuống rồi nhanh tay bóc vỏ. Lớp vỏ mỏng rời quả, để lộ ra múi cam căng mọng. 

Ông mời tôi nếm thử. Múi cam không hề khô mà ăn ngọt lừ, chứa rất nhiều nước. Vị ngọt đậm tự nhiên của cây cam trồng ở đất Mường luôn có hương vị đặc biệt. Vị cam ngọt hậu, tức là ăn xong mà vị ngọt vẫn đọng nơi đầu lưỡi.

"Thời gian đầu khách đến vườn mua hàng, họ nhìn thấy quả cam canh to gấp 3 đến 4 lần quả cam thông thường, họ sợ. Tuy nhiên, khi kiểm tra chất lượng, quả cam này ăn còn ngon, ngọt hơn cả những quả cam nhỏ. Tất cả bí quyết của tôi là nhờ cách chăm sóc vườn cam theo hướng hữu cơ. Cây phát triển khỏe và cho chất lượng rất ổn định", ông Đàm nói.

Khu vườn của ông Đàm được trồng thành hàng, thành lối. Từng hàng cam khỏe khoắn nối nhau dài tít tắp chạy dài tới chân núi. 

Cây nào, cây nấy khỏe khoắn, không bị sâu bệnh phá hoại, vươn mình trong nắng sớm. Sắp bước vào thời kì kích hoa, mà ông Đàm vẫn nhàn tản đi lại thăm thú từng cây. Thường thì trước thời điểm cho cam ra hoa, người trồng cam phải cắt tỉa, bón phân, phun thuốc cho cây đón vụ mới. 

Nhờ kiên trì chăm sóc theo hướng hữu cơ, nên ông Đàm đã bỏ được công đoạn phun thuốc. Giờ ông chỉ dùng nấm đối kháng để phun cho cây. Thứ dung dịch này không gây hại cho môi trường và cũng không ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh vật tồn tại trong vườn.

Lớp cỏ xanh mướt, ken dày, tạo thành lớp phủ bì rộng bao trọn lấy mặt đất. Xen kẽ trong lớp cỏ là cả vạn đụn đất giun đùn phủ kín thảm thực vật. 

Vừa dẫn tôi đi thăm vườn, ông Đàm chia sẻ, thường thì tôi không phát cỏ. Chúng mọc ngang đầu gối, choán hết cả lối đi. Mỗi năm chỉ vào vụ thu hoạch tôi mới phải phát cỏ để đi lại cho thuận tiện. 

Trước đây, khi chưa làm hữu cơ, tôi luôn phát sạch cỏ trong vườn. Nhưng từ khi làm hữu cơ, tôi đã nhận ra cỏ có nhiều tác dụng giúp vườn cây cân bằng được hệ sinh thái. Cỏ giữ nước, giữ đất, cải tạo đất và tao ra môi trường lý tưởng cho nhiều loại côn trùng có ích cùng sinh sống. Do giữ được độ ẩm tốt trong vườn, nên rất ít khi ông Đàm phải tưới cam.

Ông Đàm kể, vào những ngày mưa lớn, đám giun ở dưới đất chui lên nhiều vô kể. Những con giun to bằng ngón tay, dài 20 đến 30cm ngoi lên từng đàn. 

Điều đó cho thấy từ khi tôi không sử dụng phân bón phân vô cơ và không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, họ hàng nhà giun đã góp phần cải tạo đất rất nhiều. Trong "đại dịch" kích giun xảy ra ở xứ Mường cách đây 2 năm, vợ chồng ông Đàm nhiều đêm phải thức trắng để canh đám người vào vườn kích trộm giun.

Một lợi ích nữa của việc trồng cây theo hướng hữu cơ là vườn cam của ông không bị tàn lụi hoặc mắc bệnh vàng lá hàng loạt như nhiều nhà vườn khác ở Cao Phong đang gặp phải. Cây cam đã hơn chục năm tuổi mà vẫn cho thu hoạch đều, quả cho chất lượng ngon. "Bệnh nhện đỏ hay vàng lá thối rễ ở vườn không xảy ra", ông Đàm cho biết.

Trồng cam hữu cơ để khỏe người, bảo vệ môi trường

Ông Đàm (SN 1959) sinh ra và lớn lên ở đất Gia Viễn (Ninh Bình). Duyên phận đưa đẩy, trong giai đoạn tham gia quân ngũ, đơn vị ông lại đóng quân ở đất Mường. Sau khi ra quân, ông xin chuyển ngành sang làm việc tại Sở NN&PTNT tỉnh Hòa Bình. 

Bao năm gắn bó với cây, với đất, ông đã coi xứ Mường là quê hương thứ hai của mình. Ông lấy vợ rồi sinh con đẻ cái lập nghiệp tại Hòa Bình. Đến khi nghỉ hưu, ông vẫn nung nấu ý tưởng trồng lấy một vườn cam cho riêng mình.

Mấy năm đầu trồng cam, ông chăm sóc vườn theo cách mà người dân nơi đây vẫn làm. Hai vợ chồng có 1ha cây có múi mà bận tối ngày. Hết phun thuốc rồi làm cỏ, bón phân… Mỗi khi mùa phun thuốc, vợ chồng ông mệt bở hơi tai. 

Nhiều hôm phun xong vườn cam, vợ chồng ông chẳng thiết ăn uống. Ông chăm sóc vườn cam như chăm con mọn mà cây vẫn bệnh, vẫn chết. Có những thời điểm, vợ chồng ông đã muốn dừng "cuộc chơi" với cây có múi vì quá vất vả và môi trường sống bị ô nhiễm.

Suốt mấy năm đánh vật với vườn cam khiến ông Đàm có đôi lúc nhụt ý chí. May mắn đến với ông khi ông biết đến những chế phẩm sinh học có thể thay thế thuốc bảo vệ thực vật. 

Ông tiếp xúc với những kỹ sư có tâm huyết với việc xây dựng những trang trại không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và không bón phân vô cơ. Lần tiếp xúc này đã mở ra cơ hội để ông thay đổi phương thức sản xuất. 

Nhờ kiên trì ứng dụng theo những kiến thức mà các kỹ sư hướng dẫn và tự đúc rút kinh nghiệm, ông đã thành công cứu được cả vườn cam.

Theo chia sẻ của ông Đàm, trong mấy năm đầu chăm sóc vườn cam theo hướng hữu cơ, ông cũng gặp nhiều khó khăn. Nhưng nhờ kiên trì cải tạo đất, cải tạo môi trường sống của cây, mà giờ đây vườn cam của ông đã phát phát triển một cách bền vững.

Ông Đàm luôn tự hào là vườn cam của mình đã đạt mức 5 không: Không sử dụng phân vô cơ, không dùng thuốc bảo vệ thực vật, không dùng thuốc diệt cỏ, không dùng thuốc kích thích tăng trưởng và không chất bảo quản. Để cải tạo được đất, hàng năm ông Đàm mua cả mấy trăm bao trấu. Ông hun trấu rồi mới bón cho từng cây cam. 

"Trấu hun vừa tạo sự tơi xốp của đất và tạo độ ngọt cho quả cam. Sau mỗi năm, chất lượng của từng cây cam được nâng lên rõ rệt", ông Đàm chia sẻ.

Làm vườn theo hướng hữu cơ, nên giờ đây đến vườn của ông Đàm, điều dễ nhận thấy là môi trường trong lành. Cả một hệ sinh thái giữa cỏ, cây và đám côn trùng phát triển hài hòa. Từ việc phải vật lộn phun thuốc tiêu diệt sâu bọ, giờ ông Đàm tựa như một người "nhạc trưởng" tạo ra sự cân bằng tự nhiên cho vườn cam.

Toàn bộ sản phẩm của vườn gồm có cam canh, cam lòng vàng (mỗi năm thu từ 20 đến 30 tấn) được một doanh nghiệp phân phối sản phẩm ở thành phố Hà Tĩnh bao tiêu toàn bộ. Giá mua luôn cao hơn giá thị trường từ 5.000 - 10.000đ/1kg. 

Sau cả chục năm lăn lộn với vườn và tìm ra hướng đi phù hợp, ông Đàm đã có thể thở phào nhẹ nhõm khi chăm vườn cam. Đúng như tâm niệm mà ông mong muốn triển khai: Làm vườn theo hướng hữu cơ, trước tiên là khỏe người làm, sau là mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng và góp phần bảo vệ môi trường.

×