An Giang - vùng đất cuối cùng được sáp nhập vào bản đồ Đại Việt

Theo Cổng Thông tin điện tử tỉnh An Giang, An Giang tọa lạc ở vị trí địa lý tương đối đặc biệt, ở địa đầu biên giới Tây Nam của Tổ quốc, nơi đầu nguồn sông Mekong chảy vào lãnh thổ Việt Nam. Tỉnh An Giang chính thức được ghi vào hệ thống hành chính năm 1832. 

Người Việt di cư vào vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỷ XVII sau khi Chúa Nguyễn Hoàng vào phương Nam và lập phủ Phú Yên năm 1611. 

Đầu thế kỷ XVIII, sau khi Mạc Cửu dâng đất Hà Tiên, xin thần phục Chúa Nguyễn và được phong làm Tổng binh trấn Hà Tiên, một bộ phận lưu dân Việt đã tìm đến sinh cơ lập nghiệp ở vùng đất mới. Năm 1780, Chúa Nguyễn Ánh cải tên dinh Long Hồ thành dinh Vĩnh Trấn sau đó lại đổi thành dinh Trấn Vĩnh. Năm 1808, vua Gia Long lập Gia Định thành trên vùng đất Nam Bộ và chia thành ngũ trấn: Biên Hòa, Phiên An, Định Tường, Vĩnh Thanh và Hà Tiên. 

Trấn Vĩnh Thanh khi ấy rất lớn, bao gồm 2 tỉnh Vĩnh Long và An Giang, đi lại còn rất khó khăn. Do đó, vua Gia Long và sau đó là vua Minh Mạng đã quan tâm đào các con kinh như: Kinh Thoại Hà, kinh Vĩnh Tế… để thuận tiện trong việc giao thông, phòng thủ biên giới. Như vậy, tỉnh An Giang là vùng đất cuối cùng được sáp nhập vào bản đồ Đại Việt (xứ Đàng Trong) vào năm Đinh Sửu (1757).

Sách “Đại Nam thực lục chính biên” ghi nhận vào ngày mùng 1 tháng 10 năm Nhâm Thìn (1832), năm Minh Mệnh thứ 13, trong buổi thiết triều, sau khi nghe Bộ Lại trình tấu, vua Minh Mạng đã chỉ dụ bãi bỏ Gia Định Thành, đổi “ngũ trấn” thành “lục tỉnh”, quyết định thành lập 12 tỉnh từ Quảng Nam đến Hà Tiên cùng thời điểm, trong đó có tỉnh An Giang. 

Với ý nghĩa là vùng đất có những dòng sông hiền hòa và an bình, tên gọi An Giang ra đời vào năm 1832. So với địa giới hành chính ngày nay bao gồm toàn bộ tỉnh An Giang, thành phố Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng, một phần tỉnh Đồng Tháp và huyện Giá Rai (thuộc tỉnh Bạc Liêu).

Năm 1868, thực dân Pháp chiếm nốt 3 tỉnh miền Tây Nam Kỳ là An Giang, Vĩnh Long và Hà Tiên. Lúc này, thực dân Pháp dần xóa bỏ tên gọi tỉnh An Giang cùng hệ thống hành chính phủ huyện cũ thời nhà Nguyễn ở khu vực này, đồng thời cũng đặt ra các hạt Thanh tra. Theo đó, tỉnh An Giang bị đổi tên thành tỉnh Châu Đốc.

Sau Cách mạng tháng 8 năm 1945, tỉnh Châu Đốc và tỉnh Long Xuyên nằm trong danh sách 21 tỉnh ở Nam Bộ. Lúc này, Ủy ban Kháng chiến Hành chánh Nam bộ chủ trương bỏ cấp tổng, bỏ đơn vị làng, thống nhất gọi là xã, đồng thời bỏ danh xưng quận, gọi thay thế bằng huyện. 

Ngày 12 tháng 9 năm 1947, theo Chỉ thị số 50/CT của Ủy ban kháng chiến hành chính Nam Bộ (chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa), lúc bấy giờ có sự thay đổi sắp xếp hành chính của tỉnh Châu Đốc và Long Xuyên, thành lập các tỉnh mới có tên là Long Châu Tiền và Long Châu Hậu. Tháng 10 năm 1950 tỉnh Long Châu Hậu hợp nhất với Hà Tiên thành tỉnh Long Châu Hà.

Tháng 2/1976, thực hiện Nghị quyết 19/NQ ngày 20/12/1975 của Bộ Chính trị và Nghị định của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, tỉnh An Giang được tái lập.

An Giang bây giờ là một trong những "vựa" lúa lớn ở Đồng bằng sông Cửu Long. Ngành nông nghiệp An Giang đã khẳng định vai trò “trụ đỡ” của nền kinh tế địa phương. Riêng trong năm 2024, ngành nông nghiệp của tỉnh đạt mức tăng trưởng 3,67% theo đúng kịch bản đề ra.

Đặc biệt, ngành nông nghiệp đã thực hiện tốt các chỉ tiêu quan trọng, đến cuối năm có thêm 5 xã nông thôn mới, 5 xã nông thôn mới nâng cao và 1 xã nông thôn mới kiểu mẫu. Bên cạnh đó, tỷ lệ dân số nông thôn được cung cấp nước sạch đạt 96,35%, vượt kế hoạch đặt ra.

Trong lĩnh vực trồng trọt, diện tích gieo trồng cây hàng năm cả năm đạt 667.400ha, tăng so với năm trước nhờ việc mở rộng diện tích trong vụ hè thu và các tiểu vùng sản xuất nằm trong các đê bao. 

Cụ thể, diện tích xuống giống lúa đạt gần 618.600ha với năng suất bình quân ước đạt 65,82 tạ/ha, sản lượng cả năm đạt hơn 4,1 triệu tấn, góp phần khẳng định vị thế của An Giang trong ngành lúa gạo.

Bên cạnh đó, nhóm cây lâu năm cũng ghi nhận những bước tiến đáng kể. Toàn tỉnh trồng mới khoảng 1,7 ngàn ha cây lâu năm, nâng tổng diện tích hiện có lên gần 22 ngàn ha. 

Trong đó diện tích cây ăn trái cho sản phẩm đạt hơn 18,2 ngàn ha, sản lượng thu hoạch ước đạt khoảng 358 ngàn tấn, tăng 9,4% so với năm 2023. 

Những con số này không chỉ phản ánh hiệu quả sản xuất mà còn cho thấy sự chuyển dịch dần theo hướng chú trọng vào chất lượng sản phẩm và nâng cao giá trị canh tác.

Kiên Giang, tỉnh có diện tích gieo trồng lúa lớn nhất cả nước

Theo các tư liệu lịch sử, Hà Tiên xưa là đất cũ của Chân Lạp, hay còn được gọi là Mang Khảm, người Kinh gọi là Phương Thành. Là một vùng đất ven biển nằm tận cùng phía Tây Nam của Việt Nam, trấn Hà Tiên xưa được khai phá bởi cha con nhà Mạc Cửu. 

Khi Mạc Cửu được chúa Nguyễn Phúc Chu ban làm Tổng binh trấn Hà Tiên, đất Hà Tiên bao gồm vùng đất rộng lớn tương ứng với lãnh thổ của các tỉnh: Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng và tỉnh Hậu Giang ngày nay.

Dưới triều Nguyễn, địa phận Kiên Giang ngày nay thuộc trấn Hà Tiên. Khi vua Gia Long lên ngôi, Hà Tiên được đặt thành một trấn ở Nam Kỳ. 

Năm 1825, đặt thêm huyện Hà Tiên thuộc trấn Hà Tiên. Để không trùng tên với trấn, vua Minh Mạng đổi huyện Hà Tiên thành huyện Hà Châu. Năm 1832, vua Minh Mạng lại đổi trấn Hà Tiên thành tỉnh Hà Tiên.

Tỉnh Hà Tiên lúc này gồm 1 phủ là Quan Biên (đổi tên từ phủ An Biên) thống lĩnh 8 huyện (là Hà Châu, Long Xuyên, Kiên Giang, Sài Mạt, Linh Quỳnh, Châu Sum, Cần Vọt, Vũng Thơm).

 Từ thời vua Tự Đức đến trước khi thực dân Pháp xâm lược năm 1867, tỉnh Hà Tiên gồm 1 phủ An Biên, 3 huyện là Hà Châu, Kiên Giang và Long Xuyên.

Năm 1867, Thành Hà Tiên rơi vào tay giặc Pháp. Tỉnh Hà Tiên nhanh chóng được tổ chức lại cùng với một số địa phương khác ở Nam Kỳ. 

Dưới thời Pháp thuộc, tỉnh Hà Tiên cũ được tách thành 2 đơn vị hành chính cấp tỉnh là Hà Tiên và Rạch Giá. Hai tỉnh này tồn tại độc lập trong suốt gần 1 thế kỷ.

Từ năm 1945 đến 1975, do hoàn cảnh lịch sử nhiều biến động, việc phân định các đơn vị hành chính cũng có nhiều thay đổi: từ tỉnh Hà Tiên, tỉnh Rạch Giá đến tỉnh Long Châu Hà. Năm 1956, theo Sắc lệnh 143/VN về thay đổi địa giới và tên Đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn cùng các tỉnh và tỉnh lỵ tại Việt Nam, tỉnh Hà Tiên bị bãi bỏ và 4 quận (Châu Thành, Hòn Chông, Giang Thành, Phú Quốc) được sáp nhập vào tỉnh Rạch Giá để thành lập tỉnh Kiên Giang.

Từ sau khi tái lập tỉnh Kiên Giang năm 1976, địa giới hành chỉnh tỉnh Kiên Giang và các đơn vị hành chính cấp huyện, xã nhiều lần được điều chỉnh. 

Kiên Giang là tỉnh có diện tích gieo trồng lúa hàng năm lớn nhất nước. Các tỉnh Kiên Giang, An Giang và Đồng Tháp chiếm gần 50% sản lượng lúa toàn vùng.

Cụ thể, năm 2024, diện tích lúa toàn tỉnh gieo trồng được 725.680/700.000ha, sản lượng đạt hơn 4,7 triệu tấn (tăng gần 314.600 tấn so với kế hoạch). 

Đây là năm tỉnh Kiên Giang đạt sản lượng lúa cao nhất từ trước đến nay. Không chỉ tăng cao về năng suất, sản lượng mà chất lượng cũng được nâng cao.

Toàn tỉnh tổ chức sản xuất được 767 cánh đồng lớn, với diện tích 116.500ha, trong đó có 405 cánh đồng lớn gắn với liên kết tiêu thụ, với diện tích 73.537ha.

Cùng với đó, có 27.087ha sản xuất lúa đạt chuẩn SRP, hữu cơ, GloabalGAP, VietGAP, kiểm soát dư lượng phục vụ xuất khẩu sang các thị trường EU, Mỹ, Nhật.

×