Bình luận
0
Lễ xướng danh khoa thi Hương ở trường thi Nam Định năm 1897. Ảnh minh họa: ITN.
Theo chính sử, nền khoa cử nước ta chính thức được bắt đầu vào năm 1075, khi nhà Lý tổ chức khoa thi Minh kinh bác học và Nho học tam trường để tuyển chọn người tài phục vụ đất nước.
Bấy giờ, Thái tử Lý Càn Đức (vua Lý Nhân Tông sau này) mới lên 10 tuổi, nhưng tinh anh hơn người. Để giúp vị vua tương lai rèn giũa đạo trị nước, theo đề xuất của Thái phó Lý Đạo Thành, Linh Nhân Hoàng thái hậu (Nguyên phi Ỷ Lan) đã cho tổ chức khoa thi tuyển chọn người tài đầu tiên trong sử Việt.
Dù là khoa thi đầu tiên nhưng triều đình đã tổ chức chu đáo, cẩn trọng, lấy đỗ 20 người. Đỗ đầu là Lê Văn Thịnh (1038 - 1095), quê ở huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ngày nay. Sử sách chép rằng: "Văn Thịnh, tính ham học. Bấy giờ chưa có khoa cử, dẫu ai thông minh, sáng láng đến đâu cũng phải do đường Phật giáo mà được lựa chọn, đề bạt. Riêng có Lê Văn Thịnh chăm đọc các sách. Đến đây, mở khoa thi, Lê Văn Thịnh đỗ đầu. Đời truyền rằng họ Lê (tên Văn Thịnh) là người khai hoa đầu tiên".
Phan Huy Chú chép trong "Lịch triều hiến chương loại chí" rằng "Thi Tam giáo là xét những người thông hiểu cả đạo Nho, đạo Lão, đạo Phật thì cho đỗ…".
Sau khi thi đỗ, Lê Văn Thịnh ban đầu được cho vào hầu vua học, sau ra làm quan nhà Lý, thăng dần lên đến chức Thái sư đầu triều. Ông được một số tài liệu gọi là "Trạng nguyên khai khoa" dù khoa thi năm 1075, triều đình chỉ lấy người đỗ đầu chứ chưa định thứ bậc trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa như sau này.
Theo "Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục", Lê Văn Thịnh là người đầu tiên đỗ đạt bằng khoa cử nhưng bấy giờ không dùng danh hiệu trạng nguyên khai khoa. Bởi vì vào năm 1075, khi vua Lý Nhân Tông "xuống chiếu tuyển Minh kinh bác học và thi Nho học tam trường", các bộ chính sử đều không cho biết chế độ thi cử ấy ra sao, càng không cho biết là đã có danh hiệu trạng nguyên vào lúc này.
Do đó, xét chính xác hơn, Lê Văn Thịnh chỉ được xem là "thủ khoa" đầu tiên trong lịch sử khoa bảng chứ không phải trạng nguyên đầu tiên trong lịch sử nước ta.
Phép thi Tam khôi chọn ra trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa bắt đầu có từ khoa thi năm Đinh Mùi (1247). Sách "Đại Việt sử ký toàn thư" chép về chế Tam khôi: "Mùa xuân, tháng Hai, mở khoa thi chọn kẻ sĩ. Ban cho Nguyễn Hiền đỗ trạng nguyên, Lê Văn Hưu đỗ bảng nhãn, Đặng Ma La đỗ thám hoa".
Cũng theo sách này, trước đây, hai khoa Nhâm Thìn (1232), và Kỷ Hợi (1239), chỉ chia người đỗ đạt thành các hạng Giáp, Ất, chưa có Tam khôi, đến khoa này mới đặt Tam khôi. Sách "Cương mục" triều Nguyễn cũng chép "Tháng Hai, mùa Xuân (1247), thi Thái học sinh. Trước đây, thi lấy học trò đỗ đạt, chỉ chia ra hai hạng Giáp, hạng Ất để phân biệt người đỗ cao, thấp. Nay mới đặt ra Tam khôi".
Trạng nguyên Nguyễn Hiền (1234 - 1256), quê huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định ngày nay. Khi đỗ trạng nguyên, Nguyễn Hiền mới chỉ 13 tuổi, trở thành vị trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử khoa bảng nước nhà. Tuy vậy, lịch sử khoa bảng lại tính Nguyễn Quan Quang (có sách Nguyễn Quán Quang) người xã Tam Sơn, huyện Đông Ngàn, Kinh Bắc (Tiên Sơn, Bắc Ninh) là vị trạng nguyên đầu tiên bởi vì ông đỗ đầu khoa thi tiến sĩ trước đó chỉ một năm (năm 1246). Trong danh sách 47 vị trạng nguyên treo ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Nguyễn Quan Quang được ghi đầu tiên rồi sau đó mới tới Nguyễn Hiền.
Sau 845 năm của con đường khoa cử phong kiến, mùa Hạ năm Kỷ Mùi (1919) đã đi vào lịch sử Việt Nam. Theo đó, khoa thi Hội và thi Đình được tổ chức lần cuối cùng theo chỉ dụ của vua Khải Định: "Kỳ thi năm nay là khoa thi cuối cùng, đường khoa cử từ nay dứt hẳn".
"Khải Định chính yếu" cho biết, tháng Giêng năm 1919, sau khi bộ Lễ đọc đệ trình lên vua về thể thức kỳ thi Hội với những thay đổi, vua liền phê "lần này là kỳ thi Hội cuối cùng cho triều đình nên Trẫm muốn gia ân cho sinh viên, sỹ tử, khoa mục trong nước, hễ ai thông thạo hai thứ chữ Nho và chữ Pháp thì trình diện bộ Học để xin vào ứng thí lấy tên khoa này là Ngự tứ ân khoa để sau này lập ra Hội Hàn lâm. Truyền tuyển chọn quan Thư tịch để mở rộng đường cho kẻ sĩ".
Lệ định khoa thi Hội cũng có nhiều thay đổi. Tại vòng thi thứ nhất, ngoài các bài thi về văn sách, kinh nghĩa, truyện và thời sự, thí sinh còn phải làm một bài về sử Việt Nam và một bài về sử phương Tây; vòng thứ hai, ngoài toán còn phải làm một bài luận ngữ bằng chữ quốc ngữ; vòng thứ tư dịch một bài chữ quốc ngữ sang tiếng Pháp và một bài Pháp ngữ sang tiếng Hán, cùng một bài luận bằng Pháp ngữ bắt buộc.
Tháng Tư năm 1919, kỳ thi Hội diễn ra tại kinh thành Huế. Sau thi Hội đến kỳ thi Đình, đề thi do đích thân vua ra, hỏi về thời cuộc, thí sinh trình bày quan điểm cá nhân về "văn minh".
Khoa thi Đình năm ấy không căn cứ vào điểm của các kỳ thi Hội để xếp hạng tiến sĩ mà chỉ dựa vào văn lí để định thứ bậc tân khoa, nhà vua đã ban đồ cho 7 tiến sĩ và 16 phó bảng. Do là kỳ thi cuối cùng, mang tính lễ nghi là chính nên những người đỗ đạt trong kỳ thi này tuy được công nhận danh hiệu nhưng không còn được bổ dụng làm quan như trước nữa.
Trải qua chặng đường dài gần 9 thế kỷ, các triều đại phong kiến Việt Nam đã tổ chức được tất cả 183 kỳ thi, có 28.989 người đã đỗ tiến sĩ (đỗ đại khoa). Thời trị vì của vua Lê Hiển Tông (1740 - 1786) nhà Hậu Lê, triều đình tổ chức nhiều kỳ thi Nho học nhất với 16 kỳ thi tất cả.
Mai Hắc Đế – vị anh hùng khởi nghĩa chống Đường, người từng được suy tôn làm vua, suốt nhiều thế kỷ qua lại bị bao phủ bởi những câu chuyện nửa thực nửa hư. Từ cái tên “Hắc Đế” bị gán cho là vì màu da, đến truyền thuyết gánh vải phục vụ Dương Quý Phi – tất cả liệu có phải chỉ là lớp sương mù lịch sử? Sự thật về ông có thể khiến nhiều người bất ngờ.
Có lẽ trong số các tên phường của tỉnh Đồng Nai mới thuộc tỉnh Bình Phước (cũ), tên phường Phước Long, Lộc Ninh, An Lộc, Bình Long… được biết đến nhiều trong lịch sử hiện đại vì là nơi diễn ra các trận đánh ác liệt trong kháng chiến chống Mỹ.
Chia sẻ
Ở mạn đồng rừng xã Thanh Kỳ, tỉnh Thanh Hóa (trước sáp nhập nhà một phần diện tích của huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa), trong cộng đồng dân tộc Thái ngày nay vẫn còn có một số người gắn với nghiệp đi rừng săn ong vò vẽ và các sản vật khác từ rừng.
Chia sẻ
Văn khấn mùng 1 tháng 6 nhuận Âm lịch 2025 chính xác nhất, giúp gia chủ cầu bình an, may mắn, khỏe mạnh, làm ăn phát tài phát lộc.
Chia sẻ
Trên những đỉnh núi quanh năm sương mù bao phủ ở tỉnh Tuyên Quang mới (sau sáp nhập tỉnh Hà Giang), có một loài cây cổ thụ, thân đầy rêu phong, lá đón gió trời, ướp đẫm sương đêm, phủ trắng như đọng tuyết, mang lại cho đời những vị ngọt thơm, theo chân người Dao xuống núi, “du hành” đến tận trời Âu. Đó là câu chuyện của bạt ngàn chè Shan tuyết cổ thụ trên dãy Tây Côn Lĩnh hùng vĩ.
Chia sẻ
Cuộc sống vợ chồng son của tôi diễn ra 1 cách tẻ nhạt, như những người lạ ở ghép chung nhà.
Chia sẻ
Đoàn đại biểu của TP.HCM do Trung tướng Mai Hoàng, Giám đốc Công an TP.HCM làm trưởng đoàn đã đến thăm hỏi, tặng quà các gia đình chính sách tiêu biểu, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025).
Chia sẻ
Không quân Hoàng gia Thái Lan (RTAF) xác nhận đã triển khai 4 máy bay chiến đấu F-16 để tiến hành một cuộc không kích khác vào một mục tiêu quân sự ở Campuchia. Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Campuchia đưa ra cảnh báo không chia sẻ hình ảnh hoặc video về các hoạt động chuyển quân hoặc cho thấy các vị trí quân sự cũng như vũ khí giữa bối cảnh xung đột biên giới với Thái Lan.
Chia sẻ
Phụ nữ sinh vào 3 tháng Âm lịch dưới đây thường mang số mệnh vượng phu ích tử, mang lại may mắn cho chồng, nuôi dạy con cái thành đạt.
Chia sẻ
Màn bắn pháo hoa sẽ diễn ra vào 22 giờ 00 đến 22 giờ 8 phút ngày 10/8/2025, với quy mô gồm 300 quả pháo hoa tầm cao và 60 giàn pháo hoa tầm thấp, kéo dài 8 phút tại khu vực đường đua F1, phường Từ Liêm.
Chia sẻ
Vân Trung Hạc biệt hiệu Cùng Hung Cực Ác, là hiện thân của dục vọng và sự tàn bạo. Hắn là một kẻ háo sắc, không từ bất cứ thủ đoạn nào để đạt được mục đích của mình. Số phận của hắn kết thúc dưới Lục Mạch Thần Kiếm của Đoàn Dự khi đang có ý định làm hại Vương Ngữ Yên.
Chia sẻ
Ukraine có thể sớm nhận được vũ khí có khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga, bao gồm cả Moscow. Hai nhà cung cấp tiềm năng đang được xem xét: Đức và Mỹ.
Chia sẻ
Fanpage chính thức của CLB Bình Định vừa phát đi thông báo chia tay 4 ngôi sao dày dạn kinh nghiệm, gồm Mạc Hồng Quân, Vũ Minh Tuấn, Dương Văn Khoa và Trần Trung Hiếu. Thực tế, cả 4 đã rời sân Quy Nhơn từ cách đây ít ngày.
Chia sẻ
VFF “ra tay”, tiền vệ Việt kiều Julien Nguyễn khoác áo ĐT Việt Nam?; CĐV M.U tức giận vì Garnacho; Leanna Paul xác nhận chia tay Delap; Chelsea tiến gần chữ ký của Xavi Simons; Real sẵn sàng chi 100 triệu bảng mua Rodri.
Chia sẻ
Việc ca sĩ Jack tổ chức họp báo ra mắt sản phẩm, nhưng lại kể chuyện đời tư, lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM sẽ rà soát xử lý.
Chia sẻ
Chí sĩ Trần Quý Cáp (1870 - 1908) lúc nhỏ tên là Trần Nghị, tự là Dã Hàng, Thích Phu, hiệu là Thai Xuyên. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Bất Nhị, xã Điện Phước, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Trần Quý Cáp nổi tiếng là người thông minh và là 1 trong những học trò xuất sắc của Đốc học Mã Sơn Trần Đình Phong. Tuy nhiên, con đường khoa cử của ông khá lận đận, đến năm 1904 ông mới đậu Tiến sĩ.
Chia sẻ
Thủ tướng tạm quyền Thái Lan Phumtham Wechayachai tuyên bố sẽ không có cuộc đàm phán nào với Campuchia diễn ra cho đến khi giao tranh dọc biên giới kết thúc, hãng tin CNN đưa tin.
Chia sẻ
Thông tin ban đầu, diễn viên Lan Phương ly thân gây xôn xao dư luận. Thông tin hiện đang khiến người hâm mộ lo lắng về cuộc sống riêng tư của cô.
Chia sẻ
Nước lũ trên sông La dâng nhanh, khoảng 700 hộ dân ở các thôn ven sông thuộc xã Đức Quang (tỉnh Hà Tĩnh) bị ảnh hưởng. Trước tình hình khẩn cấp, người dân khẩn trương di dời đồ đạc, kê cao tài sản để tránh thiệt hại do lũ.
Chia sẻ
Hàng chục cảnh sát cùng xe cứu thương có mặt bên một cống nước trên đường Nguyễn Văn Linh, TP.HCM để tìm kiếm 1 người nghi bị rơi xuống cống.
Chia sẻ
Ẩn mình giữa cao nguyên B’Lao, làng Tân Hà – “trận đồ bát quái” giữa lòng siêu tỉnh Lâm Đồng – khiến bao người ngỡ ngàng bởi quy hoạch kỳ lạ, kiến trúc hiếm có và đời sống cộng đồng bền vững suốt hơn 70 năm. Vì sao nơi đây được ví như “Hà Nội mới” giữa rừng chè, và có thể trở thành điểm sáng du lịch mới của Tây Nguyên?
Chia sẻ
Trong các tháng cao điểm của mùa khô 2025, PC Đắk Lắk đã tích cực ứng dụng công nghệ sửa chữa điện nóng (Hotline) trên đường dây 22kV mà không phải cắt điện. Điều này góp phần tích cực trong giảm thời gian tạm ngưng cấp điện cho khách hàng, nâng cao chất lượng phục vụ và dịch vụ.
Chia sẻ
Chiều 24/7, ông Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam thăm, tặng quà gia đình chính sách TP.Hải Phòng.
Chia sẻ
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng nhấn mạnh: Thái Lan và Campuchia là láng giềng của nhau và của Việt Nam cũng như cùng là thành viên ASEAN. Điều quan trọng nhất hiện nay là hai bên hết sức kiềm chế, không sử dụng vũ lực, không để căng thẳng leo thang, giải quyết hòa bình và thỏa đáng các bất đồng.
Chia sẻ
Trước diễn biến dịch sốt xuất huyết có xu hướng lan rộng, đặc biệt tại khu vực ngoại thành, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Vũ Thu Hà yêu cầu tổ chức cao điểm phòng, chống dịch từ tháng 7, không để dịch bệnh bùng phát vào thời điểm trọng đại của đất nước trong tháng 8 và 9.
Chia sẻ
Việc trao quyền "tự quyết" cho chính quyền địa phương, đặc biệt cấp xã có thể giúp địa phương chủ động thực hiện công tác giảm nghèo. Điều này có thể sẽ tạo ra những thành công mới cho hoạt động giảm nghèo trong giai đoạn tới.
Chia sẻ
Bước sang tháng 8, 4 con giáp này sẽ mở ra một bước ngoặt lớn trong sự nghiệp, sự giàu có sẽ theo sau vận may trong công việc.
Chia sẻ
Hai Thượng nghị sĩ Mỹ – bà Jeanne Shaheen thuộc đảng Dân chủ và ông Lindsey Graham thuộc đảng Cộng hòa – vừa bày tỏ quan ngại sâu sắc rằng một đạo luật mới được thông qua tại Ukraine có nguy cơ làm suy yếu những tiến bộ quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng của nước này, khi trao quyền kiểm soát các cơ quan chống tham nhũng cho Tổng công tố.
Chia sẻ
Thiên nhiên ưu đãi giúp nguồn thủy sản (các loại cá, tôm...) ở lòng hồ Trị An (một hồ nước ngọt nhân tạo ở tỉnh Đồng Nai, rộng 32.000ha với 76 đảo lớn, nhỏ) phát triển khá phong phú, dồi dào. Từ đó, nhiều người dân từ khắp miền đất nước đã tập trung về đây sinh sống và gắn bó với nghề đánh bắt thủy sản từ vài chục năm nay.
Chia sẻ
CLB Hải Phòng có lẽ là đội bóng khiêm tốn nhất trên thị trường chuyển nhượng khi vẫn giữ nguyên bộ khung và âm thầm đưa về những bản hợp đồng trẻ đầy tiềm năng.
Chia sẻ
Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ba mũi nhọn được kỳ vọng đưa kinh tế Việt Nam đột phá: đầu tư hạ tầng hiện đại, tăng trưởng kinh tế dựa trên nền tảng công nghệ và sự hình thành các trung tâm tài chính quốc tế.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nguyễn Thanh Điệp 
