Bình luận
0
Tuy xuất thân Nho học nhưng ông sớm giác ngộ tư tưởng duy tân và muốn mang những hiểu biết đó để nâng cao dân trí và vận động cải cách xã hội. Ông cùng với Huỳnh Thúc Kháng, Phan Chu Trinh và những bạn bè tâm giao khác khởi xướng phong trào Duy Tân. Mục đích của phong trào này là “khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” thông qua việc mở các trường tân học, bỏ lối học tầm chương trích cú, phát triển công thương, cải cách xã hội v.v…
Năm 1906, Tổng đốc Nam Ngãi Hồ Đệ xin bổ Trần Quý Cáp làm Giáo thụ phủ Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Châu bản ngày 05 tháng 7 năm Thành Thái thứ 18 (1906) của Bộ Lại cho biết: “Ngày 21 tháng 5 năm nay, nhận được tờ tư của Tổng đốc Nam Ngãi Hồ Đệ trình rằng: Chức Giáo thụ phủ Thăng Bình thuộc hạt hiện khuyết. Xét có đồng Tiến sĩ Trần Quý Cáp xin về dạy học để tiện chăm sóc cha mẹ là người cần mẫn, văn học đáng khen, được sĩ tử lấy làm tấm gương, xin đưa viên ấy bổ làm Giáo thụ phủ ấy”[i].
Trần Quý Cáp vốn không thích con đường quan lộ mà chỉ say sưa nhóm họp mọi người để diễn thuyết, truyền bá những tư tưởng canh tân, đổi mới. Sự say sưa đó khiến nhiều người cho rằng ông mắc chứng cuồng. Chính viên Khâm sứ Đại thần Lévecque cũng cho rằng “Tiến sĩ Trần Quý Cáp có chút chứng cuồng, chưa chắc có thể khỏi hẳn nhưng tỉnh đó đã xét bổ chức Giáo thụ nghĩ đồng ý điền bổ”[ii]. Tuy nhiên, theo lời khuyên của gia đình và bằng hữu, ông đã nhận chức Giáo thụ phủ Thăng Bình.
Lãnh chức xong, ông mời những người biết chữ Quốc ngữ, chữ Pháp về dạy cho sĩ tử trong trường. Từ đó, tư tưởng đổi mới này đã lan rộng ra các trường khác trong tỉnh. Trước sự thay đổi đó, thực dân Pháp nhận ra nguy cơ từ những hoạt động của ông. Vì vậy, chính quyền thực dân muốn điều bổ Trần Quý Cáp vào làm Giáo thụ ở phủ Ninh Hòa (tỉnh Khánh Hòa). Trong bản tấu ngày 27 tháng 12 năm Duy Tân thứ nhất (1907) của Bộ Lại trình rõ: “Vâng xét viên giáo thụ phủ Thăng Bình tỉnh Quảng Nam Trần Quý Cáp là người tỉnh ấy, nhận được quý toà Khâm sứ nói rằng nên hoán bổ tỉnh khác. Viên đó xin đổi bổ chức Giáo thụ phủ Ninh Hoà”[iii]. Đặc biệt, phần cuối Châu bản còn trình rõ ý của Khâm sứ đại thần Lévecque “Tựu trung Trần Quí Cáp nếu không an phận thủ thường sẽ xét cho về”[iv]. Việc Trần Quý Cáp diễn thuyết, truyền dạy tư tưởng mới, mở trường tân học, mời thầy dạy chữ Quốc ngữ, chữ Pháp đã khiến quan lại tỉnh Quảng Nam và chính quyền Pháp e ngại. Vì vậy, chúng đã tìm cách điều ông đi nơi khác.
Sau khi Trần Quý Cáp đi nhận chức Giáo thụ ở phủ Ninh Hòa thì huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam nổ ra cuộc biểu tình chống đi phu và đòi giảm sưu thuế. Biết tin, Trần Quý Cáp có gửi thư cho bạn hữu của ông ở tỉnh Quảng Nam. Ngay sau đó, thực dân Pháp cho lùng bắt ông. Nội dung bản tấu ngày 04 tháng 5 năm Duy Tân thứ 2 (1908) của Bộ Binh cho biết: “Ngày 13 tháng trước nhận được tư văn của quan tỉnh Khánh Hoà Phạm Ngọc Quát trình rằng: đã nhận được tư văn của Chính phủ nói dân hạt Quảng Nam, Quảng Ngãi tụ tập đòi xét giảm tiền sưu. Hạt ấy tư mong tăng cường tuần phòng nghiêm ngặt, ngăn chặn, lùng bắt. Và gần đây ngài Công sứ ở tỉnh (Khánh Hòa) bàn việc cùng rà bắt viên Giáo thụ Trần Quý Cáp ở Ninh Hoà và tra xét các trường ấu học, thầy dạy, thân sĩ, hương lí tình nghi”[v].
Ngay sau đó Trần Quý Cáp bị bắt. Bản tấu ngày 19 tháng 3 năm Duy Tân thứ 3 (1909) của Bộ Lại viết rõ: “Nay nhận được tư văn của phủ Phụ Chính nói rằng: Ngày tháng 5 năm ngoái nhận được tập tấu của tỉnh Khánh Hoà trình rằng: Ngày tháng 3 năm đó tỉnh ấy bàn cùng ngài Công sứ lục bắt Trần Quý Cáp và nhiều người liên can”[vi].
Quan tỉnh Khánh Hoà kết án ông tội “mưu phản đại nghịch”. Sử liệu Châu bản triều Nguyễn nhắc tới bản án này như sau: “Ngày 19 tháng trước nhận được bản án do tỉnh Khánh Hoà đệ trình, ghi rằng: Trần Quý Cáp là người đỗ đạt trong khoa giáp lại dám mưu đồ làm phản. Trước đây cùng bọn Huỳnh Thúc Kháng, Phan Chu Trinh, Hoàng Thượng Trung câu kết với người nước ngoài âm mưu phản nghịch. Nay lại ngấm ngầm tàng trữ giấy tờ của bọn giặc (Sào Nam tử thi tập). Nguyễn Ty Trực biết rõ âm mưu, không tố cáo, sau khi đem ra tra xét mới chịu cung khai tất cả sự thực. Vậy xin theo luật "Mưu phản đại nghịch" xử Trần Quý Cáp bị lăng trì xử tử. Xin theo luật "Mưu phản" xử Nguyễn Ty Trực bị chém ngay. Phủ thần vâng xét: Trong án này, Trần Quý Cáp mưu đồ làm phản Nguyễn Ty Trực cũng biết rõ âm mưu, tội tình giống nhau, nhưng lại kiêm dẫn hai điều luật, rồi phân biệt xét xử, là ra hai đầu mối. Vậy xin theo luật này, xử Trần Quý Cáp bị chém ngay, miễn tội lăng trì”[vii].
Ngày 17 tháng 5 năm Duy Tân thứ 2 (1908), Trần Quý Cáp bị đưa ra bãi sông Cạn xử trảm. Khi ra pháp trường ông vẫn ung dung, điềm tĩnh như khi giảng sách cho học trò. Trong bài điếu văn ông, Sào Nam Phan Bội Châu viết: “Nhớ khi ông tới trường chém, dao đã kề cổ, còn ung dung xin với quan giám trảm cho đặt án, đốt hương, áo mão nghiêm trang, bái tạ quốc dân năm bái, rồi khẳng khái tựu hình, sắc mặt in như khi nhóm trò giảng sách”. Đó là khí phách của bậc anh hùng, của một chí sĩ yêu nước đã sống trọn một đời khinh tài, trọng nghĩa đầy khí tiết. Ông bỏ mình dưới lưỡi đao oan nghiệt khi mới 38 tuổi nhưng mãi là tấm gương sáng về người chí sĩ yêu nước, là người thầy truyền bá tư tưởng duy tân “khai dân trí, chấn dân khí”.
[i] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Thành Thái tập 56, tờ 220
[ii] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Thành Thái tập 56, tờ 220
[iii] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 4, tờ 156
[iv] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 4, tờ 156
[v] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 13, tờ 1
[vi] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 18, tờ 117
[vii] Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Châu bản triều Nguyễn, Duy Tân tập 7, tờ 159
Mai Hắc Đế – vị anh hùng khởi nghĩa chống Đường, người từng được suy tôn làm vua, suốt nhiều thế kỷ qua lại bị bao phủ bởi những câu chuyện nửa thực nửa hư. Từ cái tên “Hắc Đế” bị gán cho là vì màu da, đến truyền thuyết gánh vải phục vụ Dương Quý Phi – tất cả liệu có phải chỉ là lớp sương mù lịch sử? Sự thật về ông có thể khiến nhiều người bất ngờ.
Thủ tướng tạm quyền Thái Lan Phumtham Wechayachai tuyên bố sẽ không có cuộc đàm phán nào với Campuchia diễn ra cho đến khi giao tranh dọc biên giới kết thúc, hãng tin CNN đưa tin.
Chia sẻ
Diễn viên Lan Phương ly thân gây xôn xao dư luận. Thông tin hiện đang khiến người hâm mộ lo lắng về cuộc sống riêng tư của cô.
Chia sẻ
Nước lũ trên sông La dâng nhanh, khoảng 700 hộ dân ở các thôn ven sông thuộc xã Đức Quang (tỉnh Hà Tĩnh) bị ảnh hưởng. Trước tình hình khẩn cấp, người dân khẩn trương di dời đồ đạc, kê cao tài sản để tránh thiệt hại do lũ.
Chia sẻ
Hàng chục cảnh sát cùng xe cứu thương có mặt bên một cống nước trên đường Nguyễn Văn Linh, TP.HCM để tìm kiếm 1 người nghi bị rơi xuống cống.
Chia sẻ
Ẩn mình giữa cao nguyên B’Lao, làng Tân Hà – “trận đồ bát quái” giữa lòng siêu tỉnh Lâm Đồng – khiến bao người ngỡ ngàng bởi quy hoạch kỳ lạ, kiến trúc hiếm có và đời sống cộng đồng bền vững suốt hơn 70 năm. Vì sao nơi đây được ví như “Hà Nội mới” giữa rừng chè, và có thể trở thành điểm sáng du lịch mới của Tây Nguyên?
Chia sẻ
Trong các tháng cao điểm của mùa khô 2025, PC Đắk Lắk đã tích cực ứng dụng công nghệ sửa chữa điện nóng (Hotline) trên đường dây 22kV mà không phải cắt điện. Điều này góp phần tích cực trong giảm thời gian tạm ngưng cấp điện cho khách hàng, nâng cao chất lượng phục vụ và dịch vụ.
Chia sẻ
Chiều 24/7, ông Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam thăm, tặng quà gia đình chính sách TP.Hải Phòng.
Chia sẻ
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng nhấn mạnh: Thái Lan và Campuchia là láng giềng của nhau và của Việt Nam cũng như cùng là thành viên ASEAN. Điều quan trọng nhất hiện nay là hai bên hết sức kiềm chế, không sử dụng vũ lực, không để căng thẳng leo thang, giải quyết hòa bình và thỏa đáng các bất đồng.
Chia sẻ
Trước diễn biến dịch sốt xuất huyết có xu hướng lan rộng, đặc biệt tại khu vực ngoại thành, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Vũ Thu Hà yêu cầu tổ chức cao điểm phòng, chống dịch từ tháng 7, không để dịch bệnh bùng phát vào thời điểm trọng đại của đất nước trong tháng 8 và 9.
Chia sẻ
Việc trao quyền "tự quyết" cho chính quyền địa phương, đặc biệt cấp xã có thể giúp địa phương chủ động thực hiện công tác giảm nghèo. Điều này có thể sẽ tạo ra những thành công mới cho hoạt động giảm nghèo trong giai đoạn tới.
Chia sẻ
Bước sang tháng 8, 4 con giáp này sẽ mở ra một bước ngoặt lớn trong sự nghiệp, sự giàu có sẽ theo sau vận may trong công việc.
Chia sẻ
Hai Thượng nghị sĩ Mỹ – bà Jeanne Shaheen thuộc đảng Dân chủ và ông Lindsey Graham thuộc đảng Cộng hòa – vừa bày tỏ quan ngại sâu sắc rằng một đạo luật mới được thông qua tại Ukraine có nguy cơ làm suy yếu những tiến bộ quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng của nước này, khi trao quyền kiểm soát các cơ quan chống tham nhũng cho Tổng công tố.
Chia sẻ
Thiên nhiên ưu đãi giúp nguồn thủy sản (các loại cá, tôm...) ở lòng hồ Trị An (một hồ nước ngọt nhân tạo ở tỉnh Đồng Nai, rộng 32.000ha với 76 đảo lớn, nhỏ) phát triển khá phong phú, dồi dào. Từ đó, nhiều người dân từ khắp miền đất nước đã tập trung về đây sinh sống và gắn bó với nghề đánh bắt thủy sản từ vài chục năm nay.
Chia sẻ
CLB Hải Phòng có lẽ là đội bóng khiêm tốn nhất trên thị trường chuyển nhượng khi vẫn giữ nguyên bộ khung và âm thầm đưa về những bản hợp đồng trẻ đầy tiềm năng.
Chia sẻ
Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, ba mũi nhọn được kỳ vọng đưa kinh tế Việt Nam đột phá: đầu tư hạ tầng hiện đại, tăng trưởng kinh tế dựa trên nền tảng công nghệ và sự hình thành các trung tâm tài chính quốc tế.
Chia sẻ
Xã Phát Diệm, tỉnh Ninh Bình (mới) thành lập trên cơ sở sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của thị trấn Phát Diệm, xã Thượng Kiệm, xã Kim Chính (huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình cũ). Với diện tích 23,1 km² và dân số 37.617 người, Phát Diệm sau sáp nhập tiếp tục triển khai các chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) theo lộ trình và mục tiêu đã đề ra, phấn đấu đạt chuẩn NTM kiểu mẫu vào năm 2030 và trở thành phường trước năm 2035.
Chia sẻ
Dự đoán điểm chuẩn đại học năm 2025 năm nay giảm một số tổ hợp, tuy nhiên, thí sinh vẫn cần lưu ý những nội dung dưới đây.
Chia sẻ
Những đợt giao tranh ác liệt đã bùng nổ hôm thứ Năm tại các khu vực biên giới tranh chấp lâu năm giữa Thái Lan và Campuchia, đánh dấu sự leo thang đột ngột của căng thẳng âm ỉ đã kéo dài nhiều tháng qua giữa 2 nước. Dưới đây là những nguyên nhân cơ bản dẫn đến cuộc xung đột chết người hiện nay.
Chia sẻ
Chia sẻ với Dân Việt, chuyên gia truyền thông Nguyễn Ngọc Long nhận định việc khán giả bày tỏ sự cảm thông với nghệ sĩ khi họ vi phạm pháp luật nghiêm trọng không sai về mặt nhân tính, nhưng có thể gây nguy hiểm về mặt xã hội.
Chia sẻ
Sau khi sáp nhập ba xã cũ của TP Buôn Ma Thuột, xã Hòa Phú mới (tỉnh Đắk Lắk) xác định nhiều mục tiêu phát triển trong nhiệm kỳ mới. Tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025–2030, Đảng bộ xã đặt quyết tâm xây dựng Hòa Phú trở thành đô thị công nghiệp hiện đại, phát triển nhanh, bền vững và tự chủ ngân sách.
Chia sẻ
Liên danh Công ty Đô thị mới Cam Lâm vừa công bố báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của phân khu đầu tiên thuộc dự án Khu đô thị mới Cam Lâm. Đây là bước khởi đầu cho việc triển khai một trong những siêu dự án lớn nhất tại Khánh Hòa với tổng vốn đầu tư lên tới 10 tỷ USD.
Chia sẻ
Nổi bật là hai mô hình sáng tạo, mang lại hiệu quả kinh tế cao: nuôi ốc hương biển ở phường Hiệp Thành và nuôi lươn không bùn trong bể composite tại xã Vĩnh Mỹ A, tỉnh Cà Mau. Đây là 2 mô hình hay của một số nông dân trong tỉnh Cà Mau, tìm hướng chuyển đổi sản xuất bền vững, trước những tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, giá tôm bấp bênh, dịch bệnh diễn biến phức tạp...
Chia sẻ
Tờ The Nation của Thái Lan đưa tin, Không quân Hoàng gia Thái Lan (RTAF) đã lên tiếng bác bỏ thông tin một chiếc tiêm kích F-16 của nước này bị Campuchia bắn hạ. Trong khi đó, Phnom Penh cáo buộc Bangkok là bên khơi mào căng thẳng bằng cách sử dụng máy bay chiến đấu và tuyên bố sẽ bảo vệ chủ quyền của mình.
Chia sẻ
Trong lịch sử Việt Nam, từng có vị tướng dùng động vật làm kế hỏa công, phá bỏ vòng vây và giành được chiến thắng trước đối thủ.
Chia sẻ
Cảng Hàng không quốc tế Đà Nẵng và Bệnh viện Quân y 17 ký kết quy chế phối hợp ứng phó y tế khẩn cấp tại sân bay, nhằm nâng cao năng lực cấp cứu, vận chuyển nạn nhân và xử lý tình huống khẩn nguy, góp phần đảm bảo an toàn cho hành khách và cán bộ nhân viên.
Chia sẻ
Một nữ sinh 18 tuổi ở Thanh Lâm (tỉnh Ninh Bình), đã bị các đối tượng lừa đảo qua mạng dẫn dụ, ép buộc giả vờ bị bắt cóc và đòi tiền chuộc gia đình.
Chia sẻ
Sở Tài chính TP.HCM đã chính thức công bố việc tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn về pháp lý, đối với dự án chống ngập, có số vốn đầu tư khoảng 10.000 tỷ đồng. Dự án trên vốn bị đình trệ gần 10 năm qua tại TP.HCM.
Chia sẻ
UBND TP Hải Phòng đã quyết định đổi tên cho 47 đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Y tế và 375 trạm y tế cấp xã.
Chia sẻ
Thông tin nhà thiết kế Công Trí bị bắt đã chia ra hai luồng ý kiến trái chiều trên mạng xã hội. Trong đó, một bên bênh vực cho rằng nghệ sĩ nên được bao dung vì ai cũng có lầm lỡ, còn bên kia thì ngược lại, kịch liệt phản đối.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Nguyễn Hường (Theo Bảo Tàng Lịch Sử Việt Nam) 
